E¤itim sürecinin do¤umdan bafllayarak zorunlu ö¤renim ça¤›na kadar olan dönemi-ne “okulöncesi e¤itim” ad› verilmektedir. Bu dödönemi-nemde e¤itimin amac›, ilkö¤retime bafllamadan önce, do¤umdan bafllayarak çocu¤un bedensel, zihinsel, duygusal ve toplumsal geliflmesini sa¤lamakt›r (Üstüno¤lu, 1990, s. 157). Bu noktadan hareket-le, okulöncesi e¤itim, do¤umdan ilkö¤retimin bafllang›c›na kadar olan çocukluk y›l-lar›n› içine alan, bu yafl çocuky›l-lar›n›n bireysel özelliklerine ve geliflimsel düzeylerine uygun zengin uyar›c› çevre olanaklar› sa¤layan, onlar›n tüm geliflimlerini, toplumun kültürel de¤erleri ve özellikleri do¤rultusunda en iyi biçimde yönlendiren bir e¤itim süreci olarak tan›mlanmaktad›r (Poyraz ve Dere, 2001, s. 21). Baflka bir tan›mla, okulöncesi e¤itim, 0-6 yafllar› aras›ndaki, çocu¤un bireysel özelliklerini ve geliflim düzeylerini göz önüne alarak ve onun zihinsel, duygusal, fiziksel ve sosyal yönden geliflimini destekleyerek eriflebilece¤i en üst düzeye ç›karan ve çocu¤u ilkö¤retime ve yaflama haz›rlayan planl› ve sistemli bir e¤itimdir (Çoker, 1994, s. 313).
Okulöncesi e¤itim dönemi, çocuklar›n daha sonraki yaflamlar›nda önemli roller oynayan; fiziksel, sosyal, duygusal, zihinsel ve dil geliflimlerinin büyük ölçüde ta-mamland›¤›, dolay›s›yla kiflili¤in biçimlendi¤i geliflim ve e¤itim sürecidir. Çocu¤un çeflitli özellikleri, yetenekleri ve ilgileri, 0-6 yafllar aras›nda ortaya ç›kar. Bu aç›dan okulöncesi e¤itim, çocuk gelifliminin en kritik, en önemli ve en çok dikkat gerek-tiren dönemidir. Bu dönemde verilen e¤itimin niteli¤i çocu¤un geliflim ve yaflant›-s›n› etkilemektedir. Okulöncesi dönemde verilen nitelikli e¤itim, çocukta ö¤ren-meyi ve ö¤renmeye istekli olmay› art›rmakta ve çocu¤un tüm yaflant›s›nda baflar›-l› olmas›n› sa¤lamaktad›r (Aktan-Kerem ve Cömert, 2006). Çünkü, bu dönemde çocuk temel al›flkanl›klar kazanmakta, çeflitli deneyimlerde bulunarak sosyallefl-mekte, biliflsel ve duyuflsal becerilerini ve yeteneklerini gelifltirmektedir (Ural ve Ramazan, 2007, s. 56).
Okulöncesi e¤itimin önemini aç›klay›n›z.
Okulöncesi E¤itim:
Do¤umdan ilkö¤retimin bafllang›c›na kadar olan çocukluk y›llar›n› içine alan, bu yafl çocuklar›n›n bireysel özelliklerine ve geliflimsel düzeylerine uygun zengin uyar›c› çevre olanaklar›
sa¤layan, onlar›n tüm geliflimlerini, toplumun kültürel de¤erleri ve özellikleri do¤rultusunda en iyi biçimde yönlendiren bir e¤itim süreci.
Okulöncesi dönemde verilen nitelikli e¤itim, çocukta ö¤renmeyi ve ö¤renmeye istekli olmay› art›rmakta ve çocu¤un tüm yaflant›s›nda
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
Günümüzde okulöncesi e¤itimin önemi, hemen hemen herkes taraf›ndan ka-bul edilmektedir. Bu dönem çocu¤un yüksek ö¤renme potansiyeline sahip
oldu-¤u bir dönem olarak görülmektedir. Uygun fiziksel ve sosyal çevre koflullar›nda ve sa¤l›kl› etkileflim ortam›nda yetiflen çocuklar, daha h›zl› ve baflar›l› bir geliflim gös-termektedirler. Çocuklara okulöncesi e¤itim döneminde belli yaflant›lar› kazand›r-mak ve geliflimlerini desteklemek için gerekli e¤itim evde anne babalar, okulön-cesi e¤itim kurumlar›nda ise ö¤retmenler taraf›ndan verilmektedir. Bu e¤itim ya-flant›lar›ndan yararlanamayan çocuklar›n geliflimleri yavafl olmakta ve çocuklar bu olumsuz izleri yaflamlar› boyunca tafl›maya mahkûm edilmektedir (Ömero¤lu ve Can-Yaflar, 2004).
Okulöncesi e¤itim kurumlar›n›n, annesi çal›flan çocu¤un güvenli bir ortamda bak›lmas›n› sa¤lamak, çocuklar›n fiziksel, sosyal, duygusal, zihinsel ve dil alan›n-daki geliflimlerini dengeli ve sistemli biçimde desteklemek, özellikle farkl› sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel ortamlarda yetiflen çocuklar›n geliflme ve yetiflme farkl›l›klar›n› çocuk ilkö¤retime bafllamadan gidermek ve çocuklar› ilkö¤retime ha-z›rlamak gibi önemli e¤itsel yararlar› bulunmaktad›r. Okulöncesi e¤itim kurumuna devam eden çocu¤un sosyal ve duygusal gelifliminin yan› s›ra uygulanan program-lar sonucunda, yetenekleri do¤rultusunda yarat›c›l›¤› ve zihinsel geliflme kapsam›-na giren kavram gelifltirme, alg›lama, bellek, dikkat, problem çözme, düflünce üre-tebilme yetenekleri geliflir. Ayr›ca, bu dönemde çocu¤un arkadafllar› ve okulönce-si ö¤retmenleri ile kurdu¤u çeflitli iliflkiler ve dinledi¤i masal, öykü ve konuflmalar onun dili anlama ve kullanma yetene¤i ile konuflulan dili günlük yaflamda etkin bir biçimde kullanma yetene¤ini de gelifltirir ve sözcük da¤arc›¤›n› zenginlefltirir (Üs-tüno¤lu, 1989, ss. 160-161).
Okulöncesi e¤itim kurumlar›n›n çocuklar›n sosyal geliflimleri üzerindeki etkile-rini inceleyen kimi çal›flmalar, okulöncesi kurum deneyimi olan çocuklar›n, olma-yanlara göre sosyal aç›dan daha yeterli, kendine güveni olan, kendi kendine ye-ten, d›fla dönük, yetiflkinlerle olan iliflkilerinde daha olumlu, akranlar›yla daha ile-ri düzeyde oyunlar oynayabilen, sosyal iliflkileile-ri daha iyi anlayabilen çocuklar ol-duklar›n› göstermifltir. Çocuklar›n sosyal becerilerindeki bu fark›n okul y›llar›nda da devam etti¤i, daha fazla arkadafllar› oldu¤u, sosyal etkinliklerde daha etkin, ak-ranlar› aras›nda daha popüler çocuklar olduklar› bulunmufltur (Micozkad›o¤lu ve Berument, 2003, s. 80).
Çocuk okulöncesi e¤itim dönemi süresince, daha sonraki y›llarda ö¤renecekle-rini destekleyecek bilgiler edinir ve beceriler gelifltirir. Kendini ifade etmeyi ö¤re-nir, dilini gelifltirir, matematik ve okuma yazma öncesi becerilerini, problem çöz-me ve karar verçöz-me yeteneklerini gelifltirebilece¤i deneyimler yaflar. Bu dönemde düflünmeyi ve anlamay› ö¤renir. Bu beceriler bu dönemde gelifltirilmezse,
çocu-¤un okuldaki ve sonraki yaflam›nda ö¤renmeler daha güç gerçekleflir. Yap›lan araflt›rmalar erken yafllardan bafllanarak ö¤renmeye ve geliflmeye gereken ilginin gösterilmesi durumunda, çocu¤un ilkö¤retimde ve sonraki e¤itim basamaklar›nda daha büyük baflar›lar sa¤lad›¤›n› ve ö¤renme güçlüklerini, gecikmelerini ve engel-lerini azaltabildi¤ini ortaya koymufltur. Bunun yan› s›ra nitelikli bir okulöncesi de-neyimi yaflayan çocuklar›n okula devam, okulda baflar›l› olma ve topluma katk›da bulunma olas›l›klar›n›n yüksek oldu¤u ortaya ç›km›flt›r (Güneysu, 2005, ss. 61-62).
Okulöncesi e¤itimin yararlar› nelerdir? Aç›klay›n›z.
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
2
OKULÖNCES‹ E⁄‹T‹M‹N AMAÇLARI VE ‹LKELER‹
Okulöncesi e¤itimin evrensel say›labilecek üç temel amac› bulunmaktad›r. Bu amaçlar flöyle s›ralanabilir (Oktay, 2002, ss. 187-188; Poyraz ve Dere, 2001, s. 21):
Toplumsal amaçlar: Çal›flan annelere destek sa¤lamak; her çocu¤un bireysel farkl›l›klar›n› göz önüne alarak onlar›n sosyal, zihinsel, duygusal, fiziksel ve cinsel geliflim alanlar›nda geleneksel e¤itimin boflluklar›n› kapatmak.
E¤itsel amaçlar: Çocu¤un duygular›n› e¤itmek ve çevresiyle iletiflimini sa¤lamak.
Geliflimsel amaçlar: Çocu¤un do¤al geliflimini temel alarak özbak›m becerileri, konuflma, ö¤renme ve dil becerilerinin geliflimini sa¤lamak.
Okulöncesi e¤itimin evrensel amaçlar› nelerdir?
Türkiye’de okulöncesi e¤itimin amaçlar› flöyle belirlenmifltir (MEB, 1973):
‹nsan yaflam›n›n temelini oluflturan okulöncesi dönemde, e¤itimin nas›l
verildi-¤i, çocu¤un sa¤l›kl› geliflimi aç›s›ndan önem tafl›maktad›r. Bu noktada, ailelerin ve ö¤retmenlerin okulöncesi dönem çocuklar›n›n sa¤l›kl› bireyler olarak yetiflmelerini sa¤lamak amac›yla göz önünde bulundurmalar› gereken kimi ilkeler bulunmaktad›r.
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
3
Okulöncesi e¤itiminin amaç ve görevleri, milli e¤itimin genel amaçlar›na ve temel ilke-lerine uygun olarak:
• Çocuklar›n beden, zihin ve duygu geliflmesini ve iyi al›flkanl›klar kazanmas›n› sa¤lamak,
• Çocuklar› ilkö¤retime haz›rlamak,
• Koflullar› elveriflsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetifltirme ortam› yaratmak,
• Çocuklar›n Türkçe’yi do¤ru ve güzel konuflmalar›n› sa¤lamakt›r.
Bu ilkeler flöyle belirlenmifltir (MEB, 2006, s.11):
• Okulöncesi e¤itim çocu¤un gereksinimlerine ve bireysel farkl›l›klar›na uygun olmal›d›r.
• Okulöncesi e¤itim çocu¤un psikomotor, sosyal-duygusal, dil ve biliflsel geliflimini desteklemeli, özbak›m becerilerini kazand›rmal› ve onu ilkö¤retime haz›r duruma getirmelidir.
• Okulöncesi e¤itim kurumlar›nda çocuklar›n gereksinimlerini karfl›lamak amac›yla demokratik e¤itim anlay›fl›na uygun e¤itim ortamlar› haz›rlanmal›d›r.
• Etkinlikler düzenlenirken çocuklar›n ilgi ve gereksinimlerinin yan› s›ra, çevrenin ve okulun olanaklar› da göz önünde bulundurulmal›d›r.
• E¤itim sürecinde çocu¤un bildiklerinden bafllanmal› ve deneyerek ö¤renmesine ola-nak tan›nmal›d›r.
• Çocuklar›n Türkçe’yi do¤ru ve güzel konuflmalar›na gereken önem verilmelidir.
• Okulöncesi dönemde verilen e¤itim ile çocuklar›n sevgi, sayg›, ifl birli¤i, sorumluluk, hoflgörü, yard›mlaflma, dayan›flma ve paylaflma duygu ve davran›fllar› gelifltirilmelidir.
• E¤itim, çocu¤un kendine sayg› ve güven duymas›n› sa¤lamal›, ona öz denetim ka-zand›rmal›d›r.
• Oyun bu yafl grubundaki çocuklar için en uygun ö¤renme yöntemidir. Tüm etkinlik-ler oyun temelli düzenlenmelidir.
Türkiye’de okulöncesi e¤itim, iste¤e ba¤l› olarak zorunlu ilkö¤retim ça¤›na gel-memifl 36-72 ay aras›ndaki çocuklar›n e¤itimini kapsamaktad›r. Okulöncesi e¤itim kurumlar› ba¤›ms›z anaokullar› olarak kurulabildikleri gibi, k›z meslek liselerine ba¤l› uygulama s›n›flar› ile di¤er ö¤retim kurumlar›na ba¤l› anas›n›flar› olarak da aç›labilmektedir.
2006-2007 ö¤retim y›l› verilerine göre Türkiye’de 20675 okulöncesi e¤itim ku-rumunda 640849 ö¤renci ö¤renim görmekte ve bu kurumlarda 24475 ö¤retmen ile 12465 usta ö¤retici görev yapmaktad›r.
Türkiye’de okulöncesi e¤itimin en temel sorunu okullaflma oran›n›n istenilen düzeyde olmamas›d›r. Bu temel sorun kapsam›nda okulöncesi e¤itim için belirle-nen özel hedefler flunlard›r (MEB, 2005, s. 36):
• Okulöncesi e¤itimde okullaflma oran›n›n geliflmifl ülkeler düzeyine ç›kar›lmas›,
• Sosyal, psikolojik ve zihinsel geliflimin erken yafllarda flekillenmesi nedeniy-le, okulöncesi e¤itimin yurt genelinde f›rsat ve olanak eflitli¤i sa¤layacak fle-kilde yayg›nlaflt›r›lmas›d›r.