Özbak›m becerilerinin kazan›lmas› zaman alan bir süreçtir. Oysa, ilkö¤retime bafl-layacak çocuklar›n tümünün bu becerileri kazanm›fl olmas› beklenir. Çocuklardan ilkö¤retime bafllad›klar›nda kendi özbak›m ifllerini yard›ms›z olarak yapmas›, eflya-lar›n› toplamas›, yeme¤ini yemesi, kendini kazalardan korumas›, kendi
sorumlulu-¤unu üstlenmesi istenmektedir.
Çocuklar›n özbak›m becerilerini gelifltirebilmeleri amac›yla küçük yafllardan bafllanarak onlar için çeflitli ortamlar yarat›lmal› ve onlara bu konuda al›flt›rma yap-ma flans› verilmelidir.
Özbak›m becerilerini gelifltirmek için flu çal›flmalar yap›lmal›d›r:
1. Temizlikle ilgili çal›flmalar
• Ellerini ve yüzünü uygun biçimde y›kama
• Saç›n› tarama, diflini f›rçalama
• Tuvalet gereksinimine yönelik iflleri yapma
• Temizlik malzemelerini do¤ru kullanma
• Yiyecek ve içeceklerinin temizli¤ine özen gösterme
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
8
2. Giysilerini yard›ms›z giyip ç›karma çal›flmalar›
• Elbiselerini giyme, ç›karma
• Ç›kard›klar›n› katlama ya da asma
• Ayakkab›lar›n› giyip ç›karma
3. Kendini kaza ve tehlikelerden koruma ile ilgili çal›flmalar
• Koflarken çevresine dikkat etme
• Dengeli yürüme ve koflma
• Tehlikeli yerlere t›rmanmaktan kaç›nma
• Okula gidip gelirken trafik kurallar›na uyma
Okula haz›r bulunuflluk, çocuk anaokuluna ve/ya da ilkö¤retime bafllayaca¤›
zaman öne ç›kan bir kavramd›r. Asl›nda okula haz›r bulunuflluk için yap›lacak ça-l›flmalar çocuk do¤du¤u andan itibaren bafllamaktad›r. Okula haz›rl›k bir anlamda gerçek yaflama haz›rl›kt›r. Bu nedenle okula haz›rl›k çocu¤un tüm geliflimine yö-neliktir. ‹lkö¤retim yafl›na kadar geliflim alanlar›n›n her birinde kazan›lan temel bil-gi ve beceriler çocu¤u ad›m ad›m ilkö¤retime haz›rlar.
Çocu¤a okuma yazma ya da matematik ö¤retmek onu ilkö¤retime haz›rlamak de¤ildir. Önemli olan onun her yönüyle yafl›na uygun bilgi, beceri, tutum ve duy-gularla donanm›fl olmas›d›r. Örne¤in; çocu¤a ilkö¤retimle ilgili do¤ru bilgi ver-mek, okula neden gitmesi gerekti¤ini ve ne kadar süre kalaca¤›n› anlatmak bir anlamda okula haz›rl›k çal›flmas›d›r. Çocu¤u okul ya da ö¤retmenle korkutma-mak, okula ve okuyup yazmaya karfl› ilgi uyand›rmak da okula haz›rl›kt›r.
Çocu-¤un sorular›n› sab›rla yan›tlamak, onu dinlemek ve anlamaya çal›flmak da okula haz›rl›kt›r. Çocu¤u do¤du¤u günden bafllayarak sevgi ile kucaklamak, ba¤›ms›z bir birey olabilmesi için afl›r› korumac› tutum ve davran›fllar yerine gerekli olanak-lar› sa¤lamak ve gereksinim duydu¤unda yan›nda olup, ona destek vermek de okula haz›rl›kt›r.
Çocuklar› ilkö¤retime haz›rlamada ve onlar›n uyum sürecini kolaylaflt›rmada anne baba ve okulöncesi ö¤retmenleri önemli rol oynarlar. Onlar isterlerse tutum ve davran›fllar›yla çocu¤a sa¤lad›klar› olanaklarla ve düzenledikleri etkinliklerle çocu¤u ilkö¤retime temel olan bilgi, beceri ve tutumlarla donatabilirler. Bu da ço-cuklar›n okula uyumlar›n› kolaylaflt›r›r.
Okula haz›r bulunuflluk;
çocu¤un yaln›zca belli bilgi ve becerileri kazanm›fl olmas› de¤il bir bütün olarak haz›rl›kl› olmas›
demektir.
Okula haz›r bulunufllu¤u tan›mlayabilmek Haz›r bulunuflluk; çocu¤un tüm geliflim
alanla-r›ndaki temel bilgi ve becerilerle donanm›fl, ken-dine güvenen, kendisi ve çevresiyle bar›fl›k bir biçimde duygusal kar›fl›kl›¤a u¤ramadan ilkö¤re-time bafllamas› ve ilkö¤retimdeki etkinliklere ilgi ve istekle kat›labilmesidir.
Okula haz›r bulunufllu¤un önemini ve kapsam›-n› aç›klayabilmek
‹lkö¤retime bafllayan bir çocu¤u planl› ve prog-raml› bir süreç beklemektedir. Bu ö¤retim süre-cinde çocu¤un çok farkl› alanlarda kazanmas›
gereken birçok bilgi, beceri ve tutum bulunmak-tad›r. Bunlar› kazanabilmesinde okulöncesinde edindi¤i ön bilgi ve deneyimlerin olumlu etkisi vard›r. Okula haz›r bulunuflluk çocu¤un ilkö¤re-time uyum sürecini k›saltarak onun ilkö¤retim-deki süreçlere kat›l›m›n› h›zland›r›r. Okula haz›r bulunuflluk çocu¤un fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal geliflimlerini ve çevresel etmenlerin çocuk üzerindeki etkilerini içeren genifl kapsaml› bir kavramd›r.
‹lkö¤retime haz›r bulunufllu¤u etkileyen etmenle-ri analiz edebilmek
‹lkö¤retime haz›r bulunufllu¤u etkileyen dört te-mel etmen bulunmaktad›r. Bunlar fiziksel, zihin-sel, duygusal, sosyal ve çevresel etmenler olarak s›ralanabilir.
Fiziksel etmenler, çocu¤un sa¤l›kl› ve normal be-den geliflimine sahip olmas›nda etkili olan et-menlerdir. Çocu¤un sinir sisteminin yap›s›, beyin geliflimi, beyin yar›mküreleri aras›ndaki efl gü-düm, görme ve iflitme duyular›n›n geliflmifl olma-s›, küçük ve büyük kas geliflimi ve bunlar aras›n-daki efl güdüm bunlardan baz›lar›d›r.
Zihinsel etmen, bilgi, beceri ve kapasite kul-lanma e¤ilimini içerir. Zekâ, dil becerileri, dik-kat yo¤unlaflt›rma, duyular› kullanma, alg›sal yetkinlik gibi özellikler zihinsel etmenlerden baz›lar›d›r.
Duygusal etmenler, çocu¤un kendisini nas›l gör-dü¤ü, baflkalar›n›n duygular›n› anlama yetene¤i ve kendi hislerini yorumlay›p ifade etme
yetene-¤ini içermektedir.
Sosyal ve çevresel etmenler aras›nda uygun bir aile ortam›, ev çevresi, evdeki iletiflim biçimleri, aile bireylerinin okul ve okumaya iliflkin tutum-lar› ve kitle iletiflim araçtutum-lar› say›labilir.
‹lkö¤retime haz›r bulunuflluk için yap›lan çal›fl-malar› de¤erlendirebilmek
‹lkö¤retime haz›r bulunuflluk için yap›lan çal›fl-malar çocu¤un geliflim alanlar› dikkate al›narak planlanmal›d›r. Dil ve özbak›m becerilerinin ka-zan›lmas› için de ayr›ca birtak›m haz›rl›k çal›fl-malar› yap›lmal›d›r. Okulöncesi y›llarda evde ya da okulöncesi e¤itim kurumlar›nda yap›lacak çeflitli çal›flmalarla çocu¤un bu alanlardaki geli-flimleri desteklenip ön bilgilerin kazan›lmas› sa¤-lanabilirse çocuklar›n ilkö¤retime geçiflleri de kolaylaflt›r›lm›fl olur. Bu süreçte anne, baba ve okulöncesi ö¤retmenlerine önemli görevler düfl-mektedir. Unutulmamas› gereken nokta; çocuk-lar› ilkö¤retime haz›rlamak ad›na onlara okuma yazma ve aritmetik gibi bilgilerin ö¤retilmesi ye-rine çocu¤un bir bütün olarak ön deneyimler-den geçirilmesinin önemli oldu¤udur.
Özet
N
A M A Ç1N
A M A Ç2N
A M A Ç3N
A M A Ç41. Afla¤›daki ifadelerden hangisi en do¤rudur?
a. ‹lkö¤retime kadar evde büyüyen çocuk okula daha haz›rl›kl›d›r.
b. ‹lkö¤retime kadar evde annesi taraf›ndan e¤iti-len çocuk okula daha haz›rl›kl›d›r.
c. ‹lkö¤retime kadar önce evde, sonra okulöncesi e¤itim kurumunda e¤itilen çocuk okula daha haz›rl›kl›d›r.
d. Do¤du¤u andan ilkö¤retime kadar bir kurumda yaflayan çocuk okula daha haz›rl›kl›d›r.
e. ‹lkö¤retime kadar evde anneanne/babaanne ta-raf›ndan bak›l›p e¤itilen çocuk okula daha ha-z›rl›kl›d›r.
2. Afla¤›dakilerden hangisi okula haz›r bulunufllu¤un önemini vurgulayan bir ifade de¤ildir?
a. Çocuk okula uyum sorunu yaflamaz.
b. Çocuk evin ve ailenin önemini kavrar.
c. Çocu¤un kendine güven duymas›n› sa¤lar.
d. Çocuk daha kolay ve etkili iletiflim kurar.
e. Çocuk ö¤retmenin yönergelerine daha kolay uyar.
3. Afla¤›daki etmenlerden hangisi haz›r bulunufllu¤un kapsam›na girmez?
a. Fiziksel etmenler b. Duygusal etmenler
c. Sosyal ve çevresel etmenler d. Zihinsel etmenler
e. Kiflisel etmenler
4. Afla¤›dakilerden hangisi haz›r bulunufllu¤u etkile-yen fiziksel etmenlerden biridir?
a. Büyük küçük kas geliflimi b. Zekâ geliflimi
c. Al›c› dilin geliflimi d. Alg›sal geliflim
e. Bellek becerilerinin geliflimi
5. Afla¤›dakilerden hangisi haz›r bulunufllu¤u etkile-yen duygusal etmenlerden biri de¤ildir?
a. Temel güven duygusu b. Dikkatini yo¤unlaflt›rma c. Ö¤renmeye karfl› istek
d. ‹nsanlarla iletiflim kurmada yetkinlik e. Yeni bir ortama kolay uyum sa¤lama
6. Afla¤›dakilerden hangisi haz›r bulunufllu¤u etkile-yen sosyal ve çevresel etmenlerden biridir?
a. Alg›sal geliflim b. Beden geliflimi
c. Problem çözme becerisi d. Ailenin okula ve e¤itime bak›fl›
e. Dikkatini sürdürme becerisi
7. Afla¤›dakilerden hangisi haz›r bulunufllu¤u etkile-yen aileye özgü bir etmen de¤ildir?
a. Evdeki sözel iletiflim b. Ekonomik koflullar c. Anne baban›n yafl›
d. Evde yaflayan kifli say›s›
e. Anne baban›n okumaya karfl› tutumu
8. Afla¤›dakilerden hangisi okula haz›r bulunuflluk kap-sam›nda fiziksel geliflime yönelik yap›lan bir çal›flmad›r?
a. Efl güdümlü hareket etme b. Dikkatle dinleme
c. Nesnelerin dizilifllerini de¤ifltirme d. Gözlem yapma
e. Tümdengelimsel düflünme
9. Afla¤›dakilerden hangisi okula haz›r bulunuflluk kap-sam›nda dikkat ve bellek becerisi gelifltirmeye yönelik bir çal›flmad›r?
a. Beden dengesini sa¤lama b. Gösterilen flekilleri çizme c. Gözlem yapma
d. Öyküyü tekrar eksiksiz anlatma e. Gösterilen geometrik flekilleri çizme
10.Afla¤›dakilerden hangisi okula haz›r bulunuflluk kap-sam›nda duygusal geliflime yönelik yap›lan bir çal›flma de¤ildir?
a. Çeflitli durumlarda ne hissetti¤ini söyleme b. Yüz ve mimikleri anlamland›rma
c. Duygular› hakk›nda konuflma d. Duygular›n› uygun yollarla gösterme e. ‹letiflimde sözel ifade kullanma