Okulöncesi e¤itim alan çocuklar zihinsel ve fiziksel geliflim aç›s›ndan e¤itim al-mayan yafl›tlar›na göre daha kazançl› durumda olsalar da ilkö¤retime haz›rl›k için sosyal ve duygusal yeterliklerin de kazand›r›lmas› gerekmektedir. Nitekim, yap›-lan bilimsel araflt›rmalar da sosyal ve duygusal yeterliklerin ilkö¤retime haz›rl›kta-ki önemini desteklemektedir. Örne¤in; ö¤retmen ve akranlarla olumlu ethaz›rl›kta-kileflim- etkileflim-ler, duygular› tan›ma, do¤ru tepkiler verebilme ve akran gruplar› taraf›ndan kabul edilme gibi sosyal beceriler, çocuklar›n okula uyumunu ve akademik baflar›lar›n›
olumlu yönde etkilemektedir. Buna karfl›l›k çeflitli nedenlerle sosyal ve duygusal becerileri kazanamam›fl çocuklar›n ilkö¤retimde birtak›m olumsuzluklarla karfl›-laflt›klar› belirtilmektedir. Örne¤in, istismar edilen çocuklar›n sald›rgan ya da içi-ne kapan›k davran›fllar sergileyerek akranlar› taraf›ndan d›flland›klar›, okuldaki günlük rutinlere uyum sa¤lamakta zorland›klar› ve akademik baflar›lar›n›n düflük oldu¤u gözlenmektedir (Cicchetti ve Sroufe, 2000, ss. 255-254; Konold ve Pianta, 2005, ss. 174-187; Wood, 2007, ss. 223-242).
Okulöncesi e¤itimde sosyal ve duygusal yeterlikler drama, alan gezisi, Türkçe dil etkinli¤i gibi birçok etkinlikle desteklenmekte ve çocuklar›n serbest zaman oyunlar›nda rahatl›kla gözlenmektedir. Okulöncesi e¤itimde önemli bir yeri olan oyun, çocuklar›n zihinsel, fiziksel, sosyal ve duygusal alanlarda geliflimini destek-lemektedir. Planlanm›fl etkinliklere göre özgürce oynanan oyun, çocuklar›n sosyal ve duygusal becerileri do¤rudan yaflayarak ö¤renmelerine f›rsat vermektedir. Çün-kü, çocuklar oyun s›ras›nda uzlaflma, ifl birli¤i, s›ra bekleme, çat›flmalar› çözme, paylaflma ve duygular›n› ifade etme gibi birçok sosyal ve duygusal beceriye bafl-vururlar. Ayr›ca, çocuklar gerçek yaflamda onlar› üzen, kayg›land›ran ve korkutan durumlar›n yaratt›¤› içsel çat›flmalar› da dramatik oyun yoluyla çözmeye çal›fl›rlar.
Bu özellikleriyle oyun, ilkö¤retime haz›rl›kta sosyal ve duygusal yeterliklerin ka-zand›r›lmas› için eflsiz f›rsatlar sunmakta, çocuklar›n do¤al yollardan birçok bece-riyi kazanmas›na olanak vermektedir (Kieff ve Casbergue, 2000; Wilburn, 2000).
Ancak, planl› oyun etkinliklerinde çocuklar›n sosyal ve duygusal geliflimi dikkate al›nmal› ve kazanma kaybetme sonuçlar›na dayal› oyun etkinlikleri yerine çocuklar›n ifl birli¤i yapabilecekleri oyunlar planlanmal›d›r. Çünkü, okulöncesi dö-nemde çocuklar elefltiriden ve baflar›s›z olmaktan hofllanmazlar; be¤enilme ve onaylanma kayg›s› tafl›rlar.
S›n›f›n çeflitli yerlerine as›lacak say›lara iliflkin görsel malzemeler matematiksel düflünme ve matematiksel kavramlar›n geliflimini destekler.
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
2
Piaget’ye göre çocuklar aras›nda ç›kan çat›flmalar bulunmaz ö¤renme f›rsatlar›
sunar. Buna paralel olarak, oyun s›ras›nda ortaya ç›kan düflünce ayr›l›klar› ve ça-t›flmalarda da çocuklar anlaflmak için birbirlerinin bak›fl aç›lar›n› dikkate alarak uz-laflmay› ö¤renirler. Bu nedenle, ö¤retmenler çocuklar aras›nda ç›kan çat›flmalar›
bizzat kendilerinin çözmesi için cesaretlendirmeli ve onlar için rahatça oyun oyna-yabilecekleri ortamlar yaratmal›d›r.
‹lkö¤retime haz›rl›kta kazand›r›lmas› gereken sosyal ve duygusal yeterlikler bir-birinden ayr›lamayacak birçok bilgi, beceri ve tutumu içermektedir. Bu yeterlikle-ri kazand›rmak için planlanabilecek etkinlikler üç bafll›k alt›nda incelenebilir. Bun-lar; duygusal alanla ilgili etkinlikler, sosyal iliflkilerle ilgili etkinlikler ve toplumsal yaflamla ilgili etkinliklerdir.
Duygusal Alanla ‹lgili Etkinlikler:‹lkö¤retimde, farkl› yafl gruplar›ndan ço-cuklarla ayn› fiziksel ortama giren çocuk için olumlu benlik alg›s›, onu yeri
geldi-¤inde isteklerinden fedakarl›k etmeye, elefltirme ve elefltirilmeye, s›n›fta ya da okul bahçesinde kendisiyle alay edildi¤inde do¤ru duygusal tepkiler vermeye haz›rla-yacakt›r. Duygusal alanla ilgili etkinlikler yoluyla çocuklara herkesin duygular› ol-du¤u, duygular›n nedenleri olol-du¤u, duygular› göstermenin farkl› yollar› olol-du¤u, bir durum karfl›s›nda herkesin farkl› tepkiler verebilece¤i ve duygular›n de¤iflebi-lece¤ine yönelik anlay›fl kazand›r›lmaktad›r (Hyson, 2004, s. 53). Bu beceriler, ço-cuklar›n olumlu benlik alg›s›n› destekleyerek kendilerini duygusal olarak tan›ma-lar›n›, bedensel özelliklerini kabul etmelerini ve neleri yapabildikleri konusunda kendilerini iyi hissetmelerini sa¤lar.
Duygusal alana yönelik olarak öncelikle ö¤retmenlerin ve ailelerin kendi duy-gusal tepkileriyle çocuklara do¤ru model olmalar› ve onlara s›cak ve duyduy-gusal aç›-dan güvenli bir ortam sunmalar› gerekir. Bunlar çocuklar›n duygular› ilk elden gözlemelerine ve uygun duygusal tepkileri ö¤renmelerine f›rsat verir. Ayr›ca, s›n›f-taki her çocuk kendisinin özel ve de¤erli oldu¤unu ve hem ö¤retmeni hem de s›-n›f arkadafllar› taraf›ndan sevildi¤ini hissetmelidir. Duygusal alanla ilgili kimi etkin-likler flöyle s›ralanabilir (Hyson, 2004; Mayesky, 2002):
• Sanat etkinlikleri s›ras›nda çocuklar›n kendilerini anlatt›klar› duygu kartlar›
ve kiflisel baflar›lar› gösteren kitapç›klar haz›rlamalar›.
• Rutin bir etkinli¤in programa eklenmesi (Örne¤in; s›n›fta herkesin foto¤raf›-n›n ve yap›flt›rmal› duygu kartlar›foto¤raf›-n›n oldu¤u bir pano haz›rlanarak çocuklar-dan s›n›fa girdiklerinde ya da s›n›ftan ayr›l›rken duygular›n› gösteren kartla-r› seçmeleri ve resimlerinin alt›na ilifltirmeleri istenebilir).
• Türkçe etkinliklerinde okunan hikâyelerde çocuklar›n dikkatlerinin çeflitli duygulara ve davran›fllara çekilmesi ve bunlar hakk›nda konuflulmas›, “e¤er...
ne olurdu?” türünden sorular›n yöneltilmesi, çeflitli olay kartlar›n›n çocuklar-la tart›fl›lmas›.
• Müzik etkinlikleri s›ras›nda çocuklara çeflitli parçalar dinletilerek hangi duygu-yu ça¤r›flt›rd›¤›n›n sorulmas›, kendi duygular›n› müzik aletleri kullanarak an-latmalar›n›n istenmesi, duygu kartlar›ndaki duygular› dans ederek anlatmalar›.
Sosyal ‹liflkilerle ‹lgili Etkinlikler:Çocuklar do¤duklar› andan itibaren aile-den bafllayarak geniflleyen bir sosyal ortam içinde yaflarlar. Çocuklar›n yaflad›¤› bu sosyal ortama zamanla okul, akranlar ve ö¤retmenleri de kat›larak onlara yaflamla-r› boyunca gereksinim duyacaklayaflamla-r› sosyal becerileri kazanma f›rsat› sunarlar. Bu geniflleyen sosyal çevrede çocuklar akranlar›yla oyunlar›n› ve oyuncaklar›n› pay-laflmak zorunda kalacak, ifl birli¤i yapmay› ve uzlaflmay› ö¤renecek, yeni bir
or-Duygusal alanla ilgili etkinlikler çocuklar›n gerek kendilerinin gerekse baflkalar›n›n duygular›n›
anlamas›n› ve tan›mas›n›, duygular›n› do¤ru biçimde ifade etmesini ve davran›fllar›n› denetlemesini amaçlar.
tamda kendilerini s›n›rland›ran kurallarla ve bu kurallar› koyan yeni yetiflkinlerle karfl›laflacaklard›r. Çocuklar›n al›fl›k oldu¤u sosyal çevre geniflledikçe davran›fllar›
k›s›tlanacakt›r. Çocu¤un bu ortamda d›fllanmamas› ve baflkalar›yla olumlu etkile-flimlere girmesi için uymas› gereken birçok sosyal kural vard›r (Mashburn ve Pian-ta, 2006, ss. 151-176). Kurallar ile bu kurallar›n nedenlerini henüz anlayamayan ço-cu¤un sosyal kurallar› içsellefltirmesi ve ilkö¤retime baflar›l› bir biçimde tafl›yabil-mesi için çeflitli etkinlikler düzenlenmelidir. Sosyal iliflkilerle ilgili etkinlikler ço-cuklara yak›n çevresindekilerle iliflki kurma ve olumlu etkileflim içinde olma, so-run çözme, ifl birli¤i yapma, paylaflma ve yard›mlaflma gibi becerileri kazand›rma-y› ve çocuklar›n ö¤renmeye karfl› olumlu tutumlar gelifltirmelerini amaçlar. Sosyal iliflkilerle ilgili kimi etkinlikler flöyle s›ralanabilir:
• Drama etkinliklerinde çocuklardan çat›flma içeren bir senaryoyu oynamala-r› istenerek çat›flma noktas›nda ara verilmesi, izleyen di¤er çocuklara çözüm önerilerinin sorulmas›; çocuklar›n kuklalar› kullanarak s›n›fta yaflanan bir sorunu çözmeye çal›flmalar›, çocuklar›n kural› olmayan bir s›n›f› canland›r-malar› ve ç›kacak sorunlar› çözmeye çal›flcanland›r-malar›.
• Matematik etkinliklerinde çocuklar›n ikili gruplar halinde kürdan, dü¤me, boncuk ve flifle kapa¤› gibi materyalleri birlikte saymas› ve bu materyaller-den istedikleri bir model yaratarak s›n›fta gruplar›n çal›flmalar›n›n sergilen-mesi.
• Sanat etkinliklerinde çocuklarla birlikte s›n›f kurallar›na yönelik resimler ya-p›lmas› ve s›n›fa as›lmas›, s›n›fta kabul edilmeyen davran›fllar›n sonuçlar›n›
gösteren kartlar›n çocuklarla birlikte yap›lmas›, çocuklar›n kendi seçtikleri bir nesnenin resmini alttan, üstten ve yandan çizmelerinin istenmesi ve so-nuçlar›n tart›fl›lmas›.
Toplumsal Yaflamla ‹lgili Etkinlikler:Çocuklar sosyal yaflamda arkadafllar›
ve kendi aileleri d›fl›nda, içinde yaflad›klar› toplumun di¤er üyelerini ve farkl› ai-le yap›lar›n› tan›ma ve anlama beceriai-lerini gelifltirmelidir. Bu beceriai-ler çocu¤un, ilkö¤retime farkl› çevrelerden gelen akranlar› ve di¤er kiflilerle olumlu iliflkiler ku-rabilmesine, çevresindeki di¤er kifliler ve kurumlar›n toplum yaflant›s›nda pay› ol-du¤unu kavramas›na, demokratik bir toplum için gerekli vatandafll›k görevlerini anlamas›na temel oluflturur. Toplumsal yaflamla ilgili etkinlikler, topluma karfl›
fark›ndal›k ve duyarl›l›k kazand›r›lmas›n›, farkl›l›klar› kabul etme ve farkl›l›klara sayg› duyma, sorumluluk alma ve ald›¤› sorumluluklar› yerine getirme tutumlar›-n›n gelifltirilmesini amaçlar. Toplumsal yaflamla ilgili kimi etkinlikler flöyle s›rala-nabilir (Brewer, 2004; Mayesky, 2002):
• Sanat etkinliklerinde gezilen yerlerin süt kutular›, oyun hamurlar› ve di¤er materyallerle üç boyutlu modellerin oluflturulmas›; çocuklar›n gazetelerden resimler keserek farkl› ailelere iliflkin resimler oluflturmalar› ve bu resimleri hikâyelefltirmeleri.
• Müzik etkinlikleri kapsam›nda dünyaca kutlanan gün ve haftalarda farkl›
uluslar›n flark›lar›n›n dinletilerek kutlamalar yap›lmas›, farkl› yörelerin ve ül-kelerin halk danslar›n›n izlenmesi.
• Alan gezileri kapsam›nda manav, f›r›n, kasap, postane, ayakkab› tamircisi gibi yak›n çevredeki yerlere geziler düzenlenmesi ve s›n›fa çeflitli meslek gruplar›ndan konuklar›n davet edilmesi.
Sosyal iliflkilerle ilgili etkinlikler, çocuklar›n yak›n çevresindekilerle iliflki kurma ve olumlu etkileflim içinde olma, sorun çözme, ifl birli¤i yapma, paylaflma ve yard›mlaflma gibi becerileri kazanmalar›n› ve ö¤renmeye karfl› olumlu tutumlar gelifltirmelerini amaçlar.
Toplumsal yaflamla ilgili etkinlikler, topluma karfl›
fark›ndal›k ve duyarl›l›k kazand›r›lmas›, farkl›l›klar›
kabul etme ve farkl›l›klara sayg› duyma, sorumluluk alma ve ald›¤›
sorumluluklar› yerine getirme gibi tutumlar›n gelifltirilmesini amaçlar.