Okulöncesi dönemde çocuklar›n çok h›zl› de¤iflip gelifltikleri, bu yafllar›n yaflam›n en kritik y›llar› oldu¤u, bu dönemde yap›lacak tan›ma ve de¤erlendirmelerin ço-cu¤u yönlendirece¤i ve gelecekteki yaflam›n› biçimlendirece¤i gerçekleri göz önü-ne al›nd›¤›nda tan›ma ve de¤erlendirme sürecinin önü-ne denli öönü-nemli oldu¤u aç›kça görülmektedir.
Okulöncesi E¤itim Program›nda (2006) çocu¤u tan›ma ve de¤erlendirmenin önemi flöyle aç›klanmaktad›r:
Çocuklar› tan›mak önemlidir. Çünkü;
Okulöncesi dönemde çocu¤u tan›ma ve de¤erlendirme çeflitli amaçlar için yap›l›r.
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
2
• Çocuklar›n motivasyonunu, dikkatini, bir alana özgü bilgi ve beceri düzey-lerini, ilgi alanlar›n›, ö¤renme stildüzey-lerini, gereksinimdüzey-lerini, organizasyon bece-rilerini, sözlü ve sözlü olmayan iletiflim becebece-rilerini, arkadafll›k iliflkilerini, problem çözme becerilerini, sosyal yaflam becerilerini, yard›ma gereksinim duyduklar› alanlar› ve güçlü yönlerinin tespitini olanakl› k›lar.
• Çocuklar›n gereksinimlerini karfl›layacak etkili ve kaliteli e¤itim programla-r›n›n amaçlaprogramla-r›n›n seçilebilmesini ve bu amaçlara ulaflmas› için öngörülen ka-zan›mlar›n belirlenmesini sa¤lar. Bir baflka deyiflle çocu¤u tan›mak için at›-lan ilk ad›m, sa¤lam bir baflat›-lang›ç demektir. Çünkü çocu¤un gereksinimleri tespit edildikten sonra di¤er ad›mlar belirlenebilir.
• Uygun ö¤renme, yöntem, teknik ve araçlar›n›n seçilmesine ve böylece etki-li ö¤renme ortamlar›n›n düzenlenmesine temel oluflturur.
• Erken yafllarda çocuklar›n güçlü ve geliflmeye aç›k ya da desteklenmesi ge-reken özel gereksinimlerinin karfl›lanmas›na olanak verir. Böylece, çocukla-r›n geliflimsel olarak desteklenmesinde, do¤ru zamanda do¤ru yönlendirme flans› yakalanm›fl olur. Güvenilir ve geçerli araçlar›n kullan›lmas› durumun-da, aileleri çocuklar› ile ilgili olarak bilgilendirmek ve yönlendirmek için et-kili bir süreçtir. Çocu¤u tan›makla ilgili kullan›lan her yöntem ve araç, e¤i-timcinin ve ailenin çocuk hakk›ndaki fikirlerini karara dönüfltüren somut so-nuçlar› gösterir.
• Çocuklar›n kendi kendilerini de tan›ma f›rsat› yaratarak bireysel ve sosyal fark›ndal›¤› gelifltirir ve çocu¤un kendi hakk›nda içten denetim becerisinin geliflmesini sa¤lar.
• Çocuklar›n geliflimindeki ilerlemeyi ya da sapmalar› ölçmeyi sa¤lar. Böyle-ce, çocuk hakk›nda bir profesyonel olarak aileleri bilgilendirmede güvenilir bir rehberlik hizmeti vermek olanakl› olur.
Okulöncesi e¤itim program›nda yer alan yukar›daki maddelerin her biri; okulön-cesi e¤itim döneminde çocuklar› tan›man›n ve tan›ma sürecinden elde edilen verile-re dayanarak bir de¤erlendirme yapman›n çocuk ve ailesi için ne kadar önem tafl›-d›¤›n› aç›kça göstermektedir. Bu sürecin en etkili biçimde gerçeklefltirilebilmesi için okulöncesi ö¤retmenlerinin bu konuda bilgi ve becerilerle donanm›fl olmalar› ve sü-reci titizlikle planlay›p yürütmeleri gerekmektedir.
ÇOCU⁄U TANIMA VE DE⁄ERLEND‹RME SÜREC‹NDE D‹KKAT ED‹LMES‹ GEREKEN NOKTALAR
Çocu¤u tan›ma ve de¤erlendirme süreci kapsaml› ve uzun soluklu bir çal›flma ol-du¤u için ö¤retmenlerin bu süreç içinde baz› noktalar› gözden kaç›rmamalar› ge-rekmektedir. Dikkat edilmesi gereken noktalardan baz›lar› flunlard›r:
• Çocu¤u tan›ma çal›flmalar› çocuk okula bafllad›¤› andan itibaren bafllat›lmal›d›r.
• Çocu¤un okula bafllad›¤› ilk günlerde çocuk ve ailesi ile ilgili bilgileri; kap-saml› bilgi formlar› arac›l›¤›yla elde etmek çocu¤u tan›ma ad›na yap›lacak ilk ifl olmal›d›r.
• Çocu¤u tan›ma çal›flmalar› kurumdaki tüm çocuklar› kapsamal›d›r. Bu çal›fl-malar yaln›zca sorunlar› olan çocuklara yönelik de¤ildir.
• Çocu¤u tan›ma çal›flmalar› sürekli olmal›, farkl› zaman ve mekânlarda tek-rarlanmal›d›r.
• Çocuklar› tüm bireysel özellikleriyle tan›maya çal›flmak ve bunu hedefle-mek, her zaman olanakl› olmad›¤› gibi baz› durumlarda gerekli de de¤ildir.
Çocu¤u tan›ma ve de¤erlendirme çal›flmalar›
yaln›zca davran›fl sorunlar›
olan çocuklar için yap›lmaz.
Kurumdaki tüm çocuklara yöneliktir.
• Çocu¤u tan›ma çal›flmalar›n›n daha etkili olabilmesi için anne babalar baflta olmak üzere kurumda çocuklarla iliflkili olan tüm bireylerin (di¤er ö¤ret-menler, bak›c› anneler, yöneticiler, psikolojik dan›flmanlar vb.) ifl birli¤i sa¤-lanmal›d›r. Bu kiflilerin de çocu¤u tan›ma çal›flmalar›n› benimsemeleri ve et-kin olarak çal›flmalara kat›lmalar› gerekir.
• Çocu¤u tan›ma ve de¤erlendirme sürecinde; çocu¤un neleri bilmedi¤inin de¤il, neleri bildi¤inin belirlenmesi amaçlanmal›d›r. Ancak, çocu¤un yafl›
gere¤i ondan beklenen baz› standart bilgi, beceri ve tutumlara sahip olma-ma durumlar› da göz ard› edilmemelidir. Bu nedenle çocu¤u tan›olma-ma süre-cinde, çocu¤un yapamad›klar› da dikkatle izlenmeli ve gerekli e¤itsel des-tek çocu¤a sa¤lanmal›d›r.
• Çocu¤u tan›ma ve de¤erlendirme çal›flmalar› s›ras›nda ça¤dafl e¤itim yakla-fl›mlar› benimsenmeli ve ö¤renme ürünlerine (sonuçlar›na) de¤il, ö¤renme süreçlerine odaklanmal›d›r. Süreç boyunca çocuk de¤iflik zaman ve etkinlik-ler s›ras›nda de¤iflik yönetkinlik-lerden de¤erlendirilmelidir.
• Çocuklar›n ö¤renme sürecinde ne yapt›klar›n›, neden yapt›klar›n› ve nas›l yapt›klar›n› düflünmeleri önemlidir. Bu nedenle süreç boyunca, çocu¤un kendisi, arkadafllar›, eylemleri, kulland›¤› malzemeler konusundaki duygu ve düflüncelerini paylaflma durumu da de¤erlendirilmelidir.
• Çocuklar›n bildiklerinden hareket ederek yeni ö¤renme durumlar›na dikkat-lerinin çekilmesi önemlidir. Bu nedenle çocuklar›n ne bildikleri kadar nele-ri merak ettiklenele-ri de göz önüne al›nmal› ve de¤erlendinele-rilmelidir.
• Çocu¤u tan›ma ve de¤erlendirme çal›flmalar› s›ras›nda as›l hedefin; çocu¤un kendi yeterlili¤inin fark›na varmas›, kendisi ile ilgili olarak olumlu benlik al-g›s›na sahip olup bu alg›y› güçlendirmesi, böylece, kendine güvenen ve say-g› duyan bir birey olarak yetiflmenin sa¤lanmas› oldu¤u unutulmamal›d›r.
• Çocuklar›n yafllar› ayn› olsa da bireysel farkl›l›klar› oldu¤u ak›lda tutulma-l›d›r. Belli yafllar için belirlenmifl baz› tipik ve kritik özellikler olmakla bir-likte yine de her çocuk özeldir. Çocuklar› tan›ma ve de¤erlendirme çal›fl-malar›nda bireysel farkl›l›klar›n kaç›n›lmaz oldu¤u göz önünde bulundurul-mal›d›r. Bu gerçekten hareketle çal›flmalar s›ras›nda çocuk merkezli, çoklu de¤erlendirme yöntem ve araçlar› kullan›lmal›d›r. Çocuklar birbirleriyle karfl›laflt›r›lmamal›d›r.
• Çocu¤u tan›ma ve de¤erlendirme çal›flmalar›na bafllamak için e¤itim durum-lar›n›n sonuçlanmas›n› beklemek gerekmez. Çocuklar ö¤renme süreci de-vam ederken süreçten nas›l etkilendiklerini uygun yollarla belli ederler. Ö¤-renme kadar onlar›n ö¤rendiklerini ifade etme yollar› da çeflitlidir. Bu ne-denle çocu¤u tan›ma ve de¤erlendirme süreci ö¤renme süreci içinde ele al›nmal›; süreçte görülen her durum çocuk hakk›nda bir veri olarak de¤er-lendirilmelidir.
• Çocu¤u tan›ma ve de¤erlendirme sürecinde çeflitli araçlar kullan›lmal›d›r.
Herkes taraf›ndan, her çocuk için her durumda, uygun kabul edilen tek bir yöntem ya da araç olmad›¤› gerçe¤i unutulmamad›r. Bilgi toplama yöntem ve araçlar›; ölçülmesi istenen niteli¤e, amaca, duruma ve koflullara göre seçilmelidir.
• Çeflitli yöntem ve araçlarla elde edilen bilgiler topluca ele al›nmal›, de¤er-lendirilip yorumlanmal›d›r. Elimizde en iyi oldu¤una inan›lan bir araç da ol-sa tek bir araçla; toplanan bilgilere dayal› olarak de¤erlendirme yap›lmama-l›, çoklu de¤erlendirme yöntemleri benimsenmelidir.
Bilgi toplama araçlar›;
amaca, durum ve koflullara uygun olarak seçilmeli ve çeflitlendirilmelidir.
Çocuklar› tan›ma ve de¤erlendirme çal›flmalar›nda, bireysel farkl›l›klar›n kaç›n›lmaz oldu¤u göz önünde bulundurularak çocuklar birbirleriyle
karfl›laflt›r›lmamal›d›r.
• Çocu¤u tan›ma ve de¤erlendirme çal›flmalar› aç›s›ndan her gün çocu¤a bir-kaç dakika da olsa özel zaman ayr›lmal›d›r. Bu özel zamanlarda ö¤retmen ve çocuk aras›nda yap›lan diyaloglar onun pek çok özelli¤ini tan›ma bak›-m›ndan bir f›rsata dönüflebilir.
• Çocu¤u tan›ma ve de¤erlendirme sürecinin amac›n›n çocukla ilgili bilgiler elde etmek oldu¤u unutulmamal›d›r. Bu süreç ya da elde edilen bilgiler as-la çocu¤u etiketlemek için kulas-lan›lmamal›d›r.
• Çocukla ilgili olarak elde edilen bilgiler ve/veya de¤erlendirme sonuçlar›
ulu orta aç›klanmamal›d›r. Bu özel bilgilerin gizlili¤ine özen gösterilmelidir.
Çocuklar›n bildikleri fleyler kadar merak ettikleri fleyler neden önemlidir? K›saca aç›kla-y›n›z.