Kurum Türler

Kurumlar, ülkelerin sosyoekonomik koúullarına ve geleneklerine ba÷lı olarak de÷iúiklik göstermekte555 ve her yaútan 11 ya da daha fazla çocu÷un yatılı olarak bakım gördü÷ü sa÷lık ya da sosyal hizmet kuruluúu556 olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımlamadan yola çıkarak kurum tiplerini “kapalı ve açık tip kurumlar” úeklinde ayırmak mümkündür557.

a. Kapalı Tip Kurumlar

Kapalı tip kurumlar, çocu÷un dıú çevresiyle iliúkisinin neredeyse tamamen kesildi÷i ve çocu÷un tüm yaúamı ile aktivitelerinin (barınma, okul, hastane sinema vb) hep aynı mekân içerisinde gerçekleútirildi÷i kurumlardır. Kapalı tip kurumlarda çocu÷un büyük oranda dıú dünyayla iletiúiminin kesilmesinin sakıncaları bulunmaktadır558.

b. Açık Tip Kurumlar

Açık tip kurumlarda barınan korunmaya muhtaç çocuklar, okul, hastane, sinema gibi ihtiyaçlarının karúılanmasında, toplumdaki çeúitli sosyal tesislerden yararlanabilme olana÷ına sahiptir559. Bu uygulama ile çocukların toplumla olan ba÷ları kuvvetlendirilmeye çalıúılmaktadır. Sakıncaları olsa da açık tip kurumlar, çocukların geliúimi ve sosyalleúmesi açısından kapalı tip kurumlara göre daha uygundur. Bununla birlikte, korunmaya muhtaç çocukların bakımlarının gerçekleútirilece÷i kurumların, bizzat bu amaç do÷rultusunda inúa edilmiú olması

555

Sevda Taútekil, “Korunmaya Muhtaç Çocuklara Yönelik Bakım Yöntemleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi øktisadi ve ødari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 7, Sayı:1, 1992, (Bakım) s. 314.

556

Daphne Programme-Year 2002, Final Report, Mapping the number and characteristics of children under three in institutions across Europe at risk of harm, http://ec.europa.eu/justice_home/daphnetoolkit/files/projects/2002_017/01_final_report_2002_017.do c, (24.03.2013).

557_{ùenocak, Korunmaya Muhtaç Çocuklar, s. 95.} 558_{Taútekil, Koruyucu Aile Bakımı, s. 191.} 559_{Taútekil, Bakım, s. 314.}

gerekirken kurum binalarının uygun bir plan ve proje do÷rultusunda inúa edilmedi÷i gözlenmektedir560.

c. Kıúla Tipi Kurumlar

Kurum bakımının geliúim süreci incelendi÷inde, ilk basamakta kıúla tipi kurumların yer aldı÷ı görülmektedir. Kıúla tipi kurumlar, çok sayıda çocu÷un bir arada yaúadı÷ı ve az sayıda personelin çalıútı÷ı, otoriter disiplin ve merkeziyetçi bir yönetim tarzı ile yönetilen kurumlardır. Kıúla tipi kurum bakımında çocuklar, kendilerine bakım veren yakın ve sıcak ilgi ve gösteren eriúkin iliúkisinden yoksundur561. Çocukların toplumdan soyutlanmasına yol açtı÷ı için uygun bulunmayan kıúla tipi kurum bakımında, çocukların hem bakımlarının hem de e÷itimlerinin bir arada gerçekleútirildi÷i büyük binalar inúa edilmekte ve çocukların her türlü bakımı burada verilmektedir562. Kıúla tipi kurumlarda çocuklar büyük binalarda ve ko÷uúlarda kalabalık bir ortamda yaúamaktadır. Bu kurumlarda çocukların özel eúyaları, kendilerine ait birer dolapla sınırlıdır. Ço÷u kez bu özel eúyalarının de÷iúti÷i ve kiúinin bazen bu eúyalara bile sahip olamadı÷ı görülmektedir. Kalabalık ve çok sayıda çocu÷un barındı÷ı kıúla tipi yapıların ortaya çıkardı÷ı olumsuzluklar nedeniyle bu tür yapı ve hizmetlerde zamanla küçülmeye gidilmiútir. Artık, kurumlar, ko÷uú sisteminden oda sistemine ve içinde daha az sayıda çocu÷un barınabilece÷i kurumlar haline dönüútürülmektedir.

Yaygın bir yöntem olarak kullanılan kurum bakım hizmetleri, hizmet verdi÷i yaú grubuna göre “çocuk yuvaları” ve “yetiútirme yurtları” olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlı÷ı ÇHGM’nün denetimi altında olan çocuk yuvaları ve yetiútirme yurtları, herhangi bir nedenle ailesinden ayrılmak zorunda kalan ve korunmaya muhtaç hale gelen çocukların büyük bir kısmına hizmet vermeyi amaçlamaktadır563. Bir baúka ifadeyle çocuk yuvaları ve yetiútirme yurtları Türkiye’de kurum bakım yönteminin uygulayıcı kuruluúlardır564.

560_{ùenocak, Korunmaya Muhtaç Çocuklar, s. 95.} 561 Erol ve ùimúek, s. 137. 562_{Taútekil, Bakım, s. 314.} 563 Yılmaz, s. 103. 564

(1). Çocuk Yuvaları

Çocuk yuvaları, 2828 sayılı SHÇEK Kanunu’nun 3. maddesinde tanımlanmıútır. Bu tanıma göre; çocuk yuvaları; 0-12 yaú arası korunmaya muhtaç çocuklar ile gerekti÷inde 12 yaúını dolduran kız çocuklarının, bedensel, e÷itsel, psikososyal geliúmelerini, sa÷lıklı bir kiúilik veya iyi alıúkanlıklar kazanmalarını sa÷lamakla görevli ve yükümlü yatılı sosyal hizmet kuruluúlarıdır. Çocuk yuvaları, 6 Aralık 1983 tarih ve 18243 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlü÷e giren “Çocuk Yuvaları Yönetmeli÷i” hükümlerine tabidirler ve bu yönetmelik ÇHGM' ne ba÷lı tüm çocuk yuvalarını kapsar.

Avrupa Birli÷i tarafından 2002/2003 yılları arasında DSÖ ve Birmingham Üniversitesi iúbirli÷iyle yürütülen, Türkiye’nin de içinde bulundu÷u 33 ülkeyi kapsayan Daphne Programı kapsamında, 3 yaú ve altı yaklaúık 23.099 çocu÷a, çocuk yuvalarında bakım verildi÷i saptanmıútır. Ancak, yapılan araútırmalarda 3 yaú ve altındaki çocukların yuvada kalmasının uygun olmadı÷ı ifade edilmekte, acil durumlarda ise 3 aydan fazla olmamak koúulu ile yüksek-nitelikli yuvaların kullanılabilece÷i vurgulanmaktadır565. Türkiye’de halen 60 çocuk yuvasında korunma altında bulunan 3.859 çocu÷a bakım ve koruma hizmeti verilmektedir566.

(2). Yetiútirme Yurtları

Yetiútirme yurtları, 13-18 yaú arasında bulunan korunmaya muhtaç çocuklara bakım ve koruma sa÷layarak onları bir iú veya meslek sahibi kılarak, topluma yararlı kiúiler olarak yetiútirilmelerini sa÷lamakla görevli ve yükümlü bulunan yatılı sosyal hizmet kuruluúlarıdır567. Bu tanım aynı zamanda 2828 sayılı SHÇEK Kanunu’nun 3. maddesindeki tanımla örtüúmektedir. Ancak, yetiútirme yurtlarının kendilerinden beklenen iúlevleri yerine getirebilmeleri için hem bütün bu etkinliklere uygun bir örgütsel yapıya hem de görevli personelin bu iúlevlere sahip olması gereklidir.

565_{ùimúek ve di÷erleri, s. 235.} 566

http://www.cocukhizmetleri.gov.tr/upload/Node/10542/files/2013_Subat_Ayi_Istatistikleri2.pdf, (14.04.2013).

567_{Faruk Kocacık, “Korunmaya Muhtaç Çocuklar Sivas Kız ve Erkek Yetiútirme Yurtları”,}

Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 2, 1984, (Korunmaya Muhtaç Çocuklar), s. 153.

Bununla birlikte, yetiútirme yurtlarının, çocukların toplum ve di÷er kurumlarla iliúki kurabilmeleri ve sosyalleúmelerine katkıda bulunabilmeleri amacıyla úehir içinde kurulmalarına dikkat edilmelidir. Dikkat edilmesi gereken bir di÷er husus ise, yetiútirme yurtlarındaki barınma ve beslenme imkânlarının niteli÷idir. Barınma ve beslenme düzeni çocukların fiziki, sosyal ve kültürel yönden geliúmelerine uygun bir yapıya sahip olmalıdır. Nitelikli ve iúlevsel bir yetiútirme yurdu, çocukların sosyalleúmelerini olumlu yönde etkiler. Tersi uygulamalar, çocukların toplumdan soyutlanmalarına ve uzun dönemde sosyal sorunların ortaya çıkmasına neden olabilir. Toplumsal ve kurumsal olarak yetiútirme yurtları bir kıúla veya ıslahevi gibi görülmemeli ve bu niteli÷e büründürülmemelidir. Aksine bu kurumlar, çocukların aile ortamı içinde birlikte yaúadıkları bir topluluk meydana getirmelerini sa÷layacak, örgütsel yapı içinde olmalıdırlar568.

Yetiútirme yurtları 6 Aralık 1983 tarih ve 18243 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlü÷e giren “Yetiútirme Yurtları Yönetmeli÷i” hükümlerine tabidir. Söz konusu yönetmelik, ÇHGM’ne ba÷lı tüm yetiútirme yurtlarını kapsamaktadır. Türkiye’de 2013 yılı ùubat ayı itibariyle kız ve erkek yetiútirme yurdu olmak üzere 65 yetiútirme yurdunda 2867 korunmaya muhtaç çocu÷a bakım ve korunma hizmeti verilmektedir. Bir baúka ifadeyle, 60 çocuk yuvası ve 65 yetiútirme yurdu olmak üzere toplam 125 kurumun aktif olarak hizmet verdi÷i bu kurumlarda, yaklaúık 6.726 çocu÷un bakıldı÷ı, korunma ihtiyacı olan çocukların % 95’inin kurum bakımında, geri kalanının ise, koruyucu aile ve evlat edinme hizmetlerinden yararlandı÷ı bildirilmektedir569.

d. Okul Tipi Kurumlar

økinci basamakta yer alan okul tipi kurumlar ise, asıl amacı genel e÷itim ve ö÷retim kurumları dıúında kalan zihinsel ve iúitme engelli, suçlu ya da sosyal yönden uyumsuz çocukların rehabilitasyonuna, e÷itim ve ö÷retimine tahsis edilmiú olan kurumlardır570.

568

ùenocak, Korunmaya Muhtaç Çocuklar, s. 98.

569

http://www.cocukhizmetleri.gov.tr/upload/Node/10542/files/2013_Subat_Ayi_Istatistikleri2.pdf (14.04.2013).

e. Ev Tipi Kurumlar

Ev tipi kurumlar, az sayıda (5-10) çocuk grubuna hizmet veren, çocukların daha küçük odalarda, barınma ve ihtiyaçlarının karúılandı÷ı kurum tipidir. Kurumlar hangi tip olursa olsun, hepsinin ana hedefinin, çocukları toplum yaúamına hazırlamak ve kazandırmak olmalıdır. Bu ba÷lamda, bütün çocuk bakım kurumları “çocukları topluma hazırlama merkezi” niteli÷i ve koúullarını taúımalıdır571. Ev tipi kurumlar, çocuk köyleri ve çocuk evleri olarak varlıklarını devam ettirmektedir.

(1). Çocuk Köyleri

Çocuk köyleri, korunmaya muhtaç durumda bulunan çocuklar için sıcak bir aile ortamı sa÷lamaya çalıúan ev tipi kurumların baúında gelmektedir. Bu anlamda bir ilk olan S.O.S Çocuk Köyü, politik ve dini açıdan tamamen ba÷ımsız olan özel bir yardım kuruluúu ve sivil toplum örgütüdür572. ølk S.O.S Çocuk Köyü, kendisini økinci Dünya Savaúı’nda evlerini, güvenliklerini ve ailelerini kaybeden çocuklara adamıú bir kiúi olan Hermann Gmeiner tarafından 1949 yılında Avusturya’da kurulmuútur573. Hermann Gmeiner’in baúlattı÷ı yardım organizasyonu pek çok ba÷ıúçı ve çalıúanın deste÷iyle bugün bütün dünyada çocuklara yardım elini uzatabilecek kadar büyümüútür. S.O.S, sosyal geliúmeyi gözeten ba÷ımsız bir sivil toplum organizasyonu olarak farklı din ve kültür özelliklerine saygı duyarak 132 ülkede 500’ü aúkın Çocuk Köyü’nde BMÇHS’nin ruhuyla çalıúmakta ve çocuk haklarını dünya ölçüsünde geliútirmektedir574.

S.O.S Çocuk Köyleri, terk edilmiú veya bakıma muhtaç çocuklara baktı÷ı gibi yerel yönetimler ile iúbirli÷i içinde çocuklarını terk etmeye meyilli, kırılgan ailelerin, çocuklarını terk etmelerini önleyici tedbirler geliútirerek, bu aileleri bir arada tutabilmenin yollarını araútırmaktadır. Yerel gönüllüler ile ailelere maddi ve manevi destek sa÷layarak ailelerin parçalanmalarını ve çocukların sokaklara dökülmelerini önlemeye çalıúmaktadır. S.O.S Çocuk Köyleri, çocuk köyü kurmaya yardım ettikleri

571

Taútekil, Bakım, ss. 314-315.

572

Bıyıklı, Çocuk Köyleri, ss. 4-5.

573

http://www.sos-childrensvillages.org/Explore-SOS/60-years/Pages/default.aspx, ( 05.06.2009).

574

ülkelerde o ülkenin örf ve adetlerinin köyde saygıyla uygulanmasına özen gösterir ve devletin her türlü hassasiyetini de dikkate alır575.

Çocuk köyleri;

x Korunmaya muhtaç çocuklara özellikle annenin bulundu÷u bir aile sa÷lamak ve onları anne sevgisi ve aile anlayıúı içinde barındırmak ve e÷itmek,

x Korunmaya muhtaç çocukların bedenen, ruhen, ahlâken ve fikren olumlu geliúmelerini sa÷lamak ve yaúamda karúılaúacakları zorlukları yenmesini ö÷retmek,

x Çocukları, ait oldu÷u toplumun örf ve adetlerine göre e÷iterek, toplum içinde yapıcı ve verimli bir kiúilik kazanmalarına çalıúma576 amacıyla faaliyette bulunmaktadır.

Çocuk köylerinde öksüz, yetim ve terk edilmiú korunmaya muhtaç çocukların, uzun vadeli bakımında aile yaklaúımı uygulanmaktadır. Bu yaklaúım dört do÷al prensibe dayanmaktadır.

Bunlar:

Anne: Her çocu÷un úefkat gösteren bir annesi vardır. Anne, bir çocuk bakım profesyoneli olarak, çocuklarla birlikte yaúar ve uzman kiúilerden çocuk bakım ve psikolojisi konusunda e÷itim alır. Kendisine emanet edilen her çocukla yakın bir iliúki kurar. Her çocu÷un ihtiyacı olan güveni ve sevgiyi sa÷lar. Çocuklarda sa÷lıklı bir ruh yapısı oluúturur. Onların geliúimine rehberlik eder. Çocuk köyünde sorumlu oldu÷u evi ba÷ımsız bütçesi içinde kendisi idare eder. Her çocu÷un aile geçmiúini, kültürel köklerini ve dinini tanır, saygı duyar.

Erkek ve Kız Kardeúler: Evde, aile ba÷ları do÷al olarak geliúir. Farklı yaúlardaki erkek ve kız çocuklar, kardeúlik anlayıúı içerisinde birlikte yaúarlar. Öz kardeúlerin her zaman aynı aile içinde yer almaları sa÷lanır. Aynı evde yaúayan çocuklar ve anne ömür boyu sürecek duygusal ba÷ kurarlar.

Ev: Her aile kendi evini yaratır, her ev, evi paylaúanların oluúturaca÷ı kendine has atmosferi ile ailenin yuvasıdır. Evin çatısı altında bulunan çocuklar gerçek bir güvenlik ve aidiyet hissiyle yaúarlar. Çocuklar birlikte büyür, birlikte

575

http://www.soscocukkoyudernegi.org.tr/uluslararasi.php, (14.04.2011).

576

ö÷renirler. Sorumlulukları, günlük yaúamın bütün sevinç ve kederlerini birlikte paylaúırlar.

Köy: S.O.S aileleri, çocukların mutlu bir çocukluk yaúadıkları destekleyici bir köy ortamı oluútururlar. Bu yüzden aileler toplulu÷un bir parçasıdır ve birbirlerinin tecrübelerini paylaúarak birbirlerine yardım ederler. Köyde yaúayanlar çevreyle bütünleúmeye katkıda bulunurlar. Bu bütünleúmede her çocuk, çocuk köyündeki ailesi ve ait oldu÷u topluluk yoluyla topluma aktif olarak katılmayı ö÷renir577.

Çocuk köyleri birçok ülkede korunmaya muhtaç çocu÷a bakım ve koruma hizmeti sunmaktadır. Halen, Afrika’da:131, Amerika’da:128, Asya’da:151, Avrupa’da:107 ve Okyanusya’da 1 olmak üzere toplam 518 çocuk köyünde 62.702 korunmaya muhtaç çocu÷a bakım hizmeti verilmektedir578. Türkiye’de ilk Çocuk Köyü Türkiye Korunmaya Muhtaç Çocuklar Vakfı aracılı÷ı ile kurulmuú olan Bolluca Çocuk Köyü’dür. SHÇEK’e ba÷lı olarak ise, Urla-Barbaros Çocuk Köyü, Saraylı Çocuk Köyü, Kocaeli Çocuk Köyü gibi çocuk köyleri faaliyette bulunmuú ancak bu çocuk köyleri daha sonra kapatılmıútır. Türkiye’de Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlı÷ı ÇHGM’ne ba÷lı olarak faaliyette bulunan çocuk köyü bulunmamaktadır579.

(2). Sevgi ve Çocuk Evleri

Türkiye’de yaygın bir úekilde uygulanan ve çok sayıda çocu÷un bir çatı altında kaldı÷ı kurum bakımından, yeni bir modele geçiú baúlamıútır. Bu modele göre çok sayıda çocu÷un bir arada kalması yerine, çocukların ev ortamında kalması planlanmıútır. Bu nedenle, kuruluúlar ev ortamına yakın düzenlenmiú ancak bu yeterli olamamıútır. Dolayısıyla, farklı hizmet modellerinin devreye sokulması ve yeni kuruluúlar açılmasına yönelik planlamalar uygulamaya geçirilmiútir. Bu planlamalar arasında çok önemli bir yere sahip olan proje “Sevgi Evleri” projesidir. Söz konusu proje ile çocukların, büyük ve kalabalık kuruluúlar yerine daha küçük

577

http://www.soscocukkoyudernegi.org.tr/hercocuk.php, (14.04.2011).

578

http://www.sos-childrensvillages.org/Press/Press-information/Statistics/Pages/Statistics.aspx (14.03.2013).

birimlerde, aile ortamına benzer yapı ve iliúki sistemi içerisinde yetiútirilebilece÷i küçük müstakil binalardan oluúturulan site içindeki evlerde bakımının sa÷lanmasına çalıúılmaktadır580.

Sevgi evleri, illerin sosyal ve kültürel açıdan uygun ve tercihen okullara, hastanelere yakın yerlerinde, içinde 5-8 çocu÷un kalabilece÷i, apartman dairesi veya müstakil yapılardan oluúan evlerdir. Sevgi evleri projesiyle, toplu bakımın olumsuzluklarının ortadan kaldırılması, çocukların aile ortamına benzer yapı ve iliúki içerisinde büyümeleri sa÷lıklı ve kendine güvenen kiúiler olarak topluma kazandırılmaları hedeflenmiútir581. Halen faaliyette bulunan 45 Sevgi Evi’nde 3.249 çocu÷a bakım hizmeti verilmektedir582.

Sevgi evlerinden baúka, korunmaya muhtaç çocuklara hizmet veren ve çocuklara ev ortamını sunan bir baúka bakım úekli de “çocuk evleri”dir. Sevgi Evleri projesinin ardından çocuk evlerinin yaygınlaútırılmasına geçilmiútir583. Çocuk evleri de sevgi evleri gibi her ilin sosyal-kültürel ve fiziksel yapısının çocuk yetiútirmeye uygun bölgelerinde, tercihen il merkezinde, okullara ve hastanelere yakın, ba÷ıú olarak alınan ve özellikle lojman olarak kullanılan apartman dairesi ya da müstakil dairelerden oluúan evlerdir. Söz konusu evlerde, 0-18 yaú grubu arasında 5- 8 çocu÷a584 bakım ve korunma sa÷lanarak, çocukların bedensel, psikososyal geliúim ve e÷itimlerinin tamamlanmasına çalıúılmaktadır. Böylece, koruma altına alınan çocukların meslek sahibi ve topluma yararlı kiúiler olarak yetiútirilmeleri, toplumsal yaúama uyum sa÷lamaları ve topluma kazandırılmaları amaçlanmıútır. ølk çocuk evi pilot uygulama olarak 2000 yılında Ankara ilinde açılmıútır. Açılan çocuk evleri; SHÇEK Genel Müdürlü÷ü Çocuk ve Gençlik Hizmetleri Dairesi Baúkanlı÷ı koordinesinde yürütülmüútür. Çocuk evleri uygulamasının baúarılı olması nedeniyle

580

http://www.shcek.gov.tr/hizmetler/cocuk/Sevgi_Evleri_Cocuk_Evleri.asp, (26.04.2009).

581_{Nurdan Tornacı, “SHÇEK’in Çocuklara Yönelik Hizmetinin Yeni Yüzü, Ko÷uú Yerine Ev Ortamı}

Çocuk Evleri-Sevgi Evleri”, Koruyucu Aile Evlat Edinme Hizmetleri ve Ruh Sa÷lı÷ı, (Ed. Neúe Erol), Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Ergen Ruh Sa÷lı÷ı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Yayınlar No: 6, Ankara, 2008, ss. 27-28.

582

http://www.cocukhizmetleri.gov.tr/upload/Node/10542/files/2013_Subat_Ayi_Istatistikleri2.pdf, (14.04.2013).

583

Fatma Kahraman, Türkiye’de Çocuk Refahı Alanında Koruyucu Aile Hizmeti (Sakarya ve Kocaeli Örne÷i), (Yayınlanmamıú Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 2007, (Aile Hizmeti), s. 57.

584_{SHÇEK Çocuk Evleri Çalıúma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, 05.010.2008 tarih ve 27015}

2005 yılı içerisinde bu hizmetin yaygınlaútırılmasına baúlanmıútır. Çocuk evlerinin yaygınlaútırılması için kamu ve gönüllü kuruluúlar ile iúbirli÷i protokolleri de yapılmaktadır. Halen, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlı÷ı ÇHGM’ne ba÷lı olarak faaliyet gösteren 695 çocuk evinde 3.581 korunmaya muhtaç çocu÷a hizmet verilmektedir585.

(3). Çocuk ve Gençlik Merkezleri

2828 sayılı SHÇEK Kanunu’na eklenen 6. madde ve 1997 yılında çıkarılan 572 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile sokakta yaúayan ve çalıúan çocukların geçici süre ile rehabilitasyonu ve topluma yeniden kazandırılmalarını sa÷lamak amacıyla, yatılı veya gündüzlü çocuk ve gençlik merkezlerinin açılıúına olanak sa÷lanmıútır586. Çocuk ve Gençlik Merkezleri Yönetmeli÷i587 Eylül 2001’de, “Çocuk ve Gençlik Merkezleri Yönergesi” ise Ekim 2002’de yürürlü÷e girmiútir. Sokakta çalıúan ve yaúayan çocukların, problemli ve korunma altındaki di÷er çocuklardan farklı kabul edilmesi nedeniyle, bu çocuklar için çocuk ve gençlik merkezleri kurulmuútur. Çocuk ve gençlik merkezlerinin iç iúleyiúleri, çocuk yuvaları ve yetiútirme yurtlarından farklıdır. Çocukların kapalı kurumlarda uzun süre kalamayaca÷ı kabul edilmekte ve ‘açık kapı’ sistemine göre çocukların bu kurumlara geliú ve gidiúleri esnek kurallara ba÷lanmaktadır. Çocuk ve gençlik merkezleri, yo÷un göç veren Güneydo÷u Anadolu’nun belli baúlı büyük kentleri ve göç alan di÷er büyük kentlerinde kurulmaktadır.

Çocuk ve gençlik merkezleri; 2828 sayılı SHÇEK Kanunu’nun 3. maddesinde tanımlanmıútır. Buna göre, çocuk ve gençlik merkezleri, 7-18 yaú arasında olup aile ortamında bakımı yapılmakta iken, eúler arası anlaúmazlık, ihmal, hastalık, kötü alıúkanlık, terk ve benzeri nedenlerle soka÷a düúerek sosyal tehlike ile karúı karúıya kalan ya da sokakta çalıútırılan çocuk ve gençlerin geçici süreyle rehabilitasyona tabi tutularak, topluma yeniden kazandırılmalarını sa÷lamak amacıyla kurulan yatılı veya gündüzlü sosyal hizmet kuruluúlarıdır.

585

http://www.cocukhizmetleri.gov.tr/upload/Node/10542/files/2013_Subat_Ayi_Istatistikleri2.pdf, (14.04.2013).

586_{Bazı Kanunlarda De÷iúiklik Yapılmasına øliúkin Kanun Hükmünde Kararname, 6.06.1997 tarih ve}

23011 sayılı Resmi Gazete.

Deneyimli meslek elemanlarının görevlendirildi÷i çocuk ve gençlik merkezlerinde, hizmetin gerektirdi÷i hallerde gözlemevi ve/veya gece barına÷ı birimleri kurulabilir. Gözlemevi, gezici sosyal hizmet ekipleri veya kamu ile özel kurumlar veya kiúiler tarafından belirlenen veya bildirilen çocukların ön incelemelerinin yapıldı÷ı giyim, beslenme, sa÷lık, temizlik gereksinimlerinin karúılandı÷ı, gerekti÷inde kısa süreli barınma hizmetinin verildi÷i, aileler ile ba÷lantılarının kuruldu÷u, çocukların durum ve özelliklerine göre uygun kuruluúlarla iúbirli÷i veya nakil iúlemlerinin yapıldı÷ı ilk müdahale yeridir.

Gece barına÷ı ise, sokakta yaúayan çocuk ve gençleri gece karúılaúabilecekleri çeúitli tehlikelerden korumayı hedefleyen, temizlik ve beslenme gibi temel gereksinimlerinin kısmen karúılanmasına yardımcı olan yatılı birimdir. Sosyal hizmet uzmanı, psikolog ve çocuk geliúimi elemanlarının görev aldı÷ı merkezlerde, 7-18 yaú grubu çocuklara hizmet verilmesi esastır. Ancak, merkezin bulundu÷u ilin özelli÷i ve ihtiyaç duyulması halinde, 18 yaúını tamamlamıú gençlere ve 7 yaú altındaki çocuklara da geçici bir süre hizmet verilmektedir. Çocuklar ve gençler, rehabilitasyon sonucu ailesine döndürüldü÷ünde veya korunma altına alındı÷ında merkezden ayrılır. Çocuklar ve gençler merkezden kendi iste÷i ile de ayrılabilir veya bütün mesleki müdahalelere ra÷men olumlu bir sonuç elde edilemeyen çocuk ve gençler için sosyal servis ayrılıú ve çıkıú kararı alabilir. Merkez’den geçici ayrılıúlarda, açık kapı çalıúma düzeninin gerekleri uygulanır. Çocukların geçici nitelikteki geliú-gidiú iúlemleri dosyasının kapatılmasını gerektirmez. Bu süreç ve benzer nitelikteki bütün hareketlilik dosyaya kaydedilir. Bütün kararlarda ve yapılan iúlemlerde bu göz önünde tutulur.

Çocuk ve gençlik merkezinde bulunan çocuk ve gençlerin korunma kararları bulunmamaktadır. Bu nedenle, merkezi izinsiz terk eden çocuk ve gençler kaçak muamelesi görmez. Çocuk ve genç merkez’den istedi÷i zaman ayrılabilir. Ancak, çocuk ve gencin rehabilitasyonuna devam edilmesi ve olası tehlikeleri önlemek için