Bahattin UZUNLAR1
1Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü, Karaman, Türkiye,
buzunlar@kmu.edu.tr
Özet
Deleuze, köklerini Platon’a kadar götürdüğü aşkınlığa dayalı düşünce geleneklerine neredeyse tüm çalışmalarında ciddi eleştiriler getirir. Ona göre bu düşünce gelenekleri, kendi içkinliklerinden uzaklaştırdıkları varolanları, aşkın olan unsurların tahakkümünde çeşitli kurguların içerisine sabitlemişlerdir. Buna karşılık içkinlik düzleminde aşkınlığın norm ve sabitliklerinin aksine bir akış ve devinim hali mevcuttur. Bu hal hakikatin aşkın olanda değil de duyumsanana içkin olarak belirlendiği içkinlikte, kurgunun sahnelendiği temsili düşünce geleneklerine karşı sürekli bir direnç ve onu parçalama çabasına neden olur. Deleuze’de içkinlik düzleminin temelini virtüel ve edimsel arasındaki ayrım oluşturur. Virtüel ile kastedilen farklılıkların kendisinden farklandığı, edimsel olana içkin, ancak ona indirgenemeyecek, eşzamanlı ve evresiz birey-öncesi tekilliklerdir. Edimsel ise ‘sağduyu’ ve ‘ortak duyu’nun oluşturduğu belirli bir uzam ve zaman kurgusu içerisinde, farklılıktan farklılaşmamış olana giden özdeşliklerdir. Deleuze’de virtüel, gerçekleşmeyi bekleyen gerçeklik karşıtı olanaklı bir durum olarak değil, edimsele içkin bir gerçeklik alanının ifadesi şeklinde anlaşılmalıdır. Bu nedenle virtüel, olası bütün gücül ötekilikleriyle edimselle direnerek yaşamaya devam eden, birey-öncesi tekilliklerin yarattığı farklılaşmalar alanıdır. İçkin bir yaşamı da bu virtüel tekillikler ve bu tekilliklerin diğer tekilliklerle bağlandığı farklılaşmalar, yani sonsuz diferansiyel ilişkilerdeki edimselleşmeler içerir.
Nitekim Deleuze’ün hem filozofları ele aldığı monografileri hem de edebiyat üzerine olan yazıları, süregelen aşkınlık düzlemlerine karşı yıkıcı eleştiriler getiren, fark ve çokluğun içsel çatışkılarının ve kaçış çizgilerinin serimlendiği, içkinlik düzleminin kurucu öğeleridirler. Bu figürlerden biri de Lewis Carroll’dır. Deleuze, Carroll’ın Alice’in Harikalar Diyarındaki
Maceraları ve Aynanın İçinden adlı eserlerinde bireysel olmayan bu tekillikler alanını
konuşturduğunu düşünür. Onun romanlarında söz konusu olan, edimsel şey ve şey durumları değil birey-öncesi tekillikler alanı olarak virtüellerdir. Alice’in biraz önce olduğundan daha küçük ve yine biraz önce olduğundan daha büyük olarak ve aynı anda bunlara dönüşerek birçok
1st International Cappadocia Congress of Philosophy and Social Sciences (CAPASS2019), Nevşehir / TURKEY
yöne birden gittiği yolculuklarında sergilenen, onun farklı maceraları değil birey-öncesi tekillikleri keşfettiği tek bir maceradır. Alice yolculuklarında bir taraftan hangi yöne gittiğini sorgulamayı bırakırken diğer taraftan ona belirli bir biçim atfeden ismini kaybeder. Onun için artık ne öngörülmüş tek bir yön ne de belirli bir organizma haline getirilmiş sabitlikler vardır. Alice sınırları keşfetmiştir ve keşfettiği sınırlardan kaçış çizgileri oluşturarak saf oluşları deneyimlemenin peşindedir. Deleuze’e göre yaşamın farka dayalı olarak sürekli yeniden üretilmesi yönünde olanaklar yaratan bu tarz sınır deneyimler, bizlere belirlenmiş formlarımızdan özgürleşme fırsatı sunar. Bu bağlamda Carroll örneğinden hareketle bildiride, edebiyatın, yaşamın içkin olan oluş ve gücünü açığa çıkarması bakımından önemi belirlenerek, Deleuze felsefesinde sahip olduğu etik ve politik rol gösterilmeye çalışılacaktır.
1st International Cappadocia Congress of Philosophy and Social Sciences (CAPASS2019), Nevşehir / TURKEY
Alice’s Wonderland as an Immanent Life Experience
Bahattin UZUNLAR1
1Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Faculty of Literature, Dept. of Philosophy, Karaman, Turkey
buzunlar@kmu.edu.tr
Abstract
In most of his works, Deleuze voices severe criticisms against the thought based on transcendence, a tradition he dates back as early as Plato. According to Deleuze, these philosophical traditions have fastened the existents into various fictions under dominance of transcendent elements, by drawing them away from their very own immanence. In return, the plane of immanence comprises a flow and movement contrary to norms and constancies of transcendence. This situation leads to a continuous resistance against representative philosophical traditions where the fiction is staged, and to an effort to disrupt them within immanence, where the truth is determined not within the transcendent, but in such manner immanent to the sensed. For Deleuze, the plane of immanence is based on distinction between virtual and actual. Virtual means pre-individual singularities, from which the implied differences differentiate, which are immanent to the actual but cannot be reduced to it, and which are simultaneous and phase-free. Actual, on the other hand, signifies identities which go from the difference to the undifferentiated within a certain fiction of space and time established by ‘good sense’ and ‘common sense’. For Deleuze, the virtual should be understood as the expression of a space of reality immanent to the actual, and not as a probable situation contrary to the reality that awaits realisation. Therefore, the virtual is the space of differentiations that live on by resisting the actual through its all possible potential otherness and that are created by pre-individual singularities. An immanent life, therefore, is covered by these virtual singularities and differentiations where these singularities associate with other singularities; in other words, by actualisations within infinite differential relations.
Indeed, the monographs by Deleuze on philosophers, as well as his writings on literature, voice destructive criticisms against ever-present planes of transcendence; they are, therefore, founding elements of the plane of immanence where the internal paradoxes and lines of flight of difference and plurality are exposed. One of these figures is Lewis Carroll. In the eyes of Deleuze, in Alice’s Adventures in Wonderland and Through the Looking-Glass, Carroll makes
1st International Cappadocia Congress of Philosophy and Social Sciences (CAPASS2019), Nevşehir / TURKEY
this area of singularities, which is not individual, speak. His novels are about not actual things and condition of things, rather, the virtual as pre-individual area of singularities. Alice’s journeys where she goes to more than one direction at once, while she is or transforms into smaller or greater than she actually is and was just before, exposes a single adventure in which she discovers pre-individual singularities, and not a single adventure. During her journeys, Alice, on one hand, gives up questioning which direction she heads; on the other hand, she loses her name which attributes her a certain form. From then on, there is neither a single direction foreseen for her, nor constancies that are transformed into a certain organism. Alice has discovered the boundaries and seeks experiencing pure existences by making lines of flight out of the limits she discovered. According to Deleuze, such limit experiences, which generate possibility for continuous reproduction of life on the basis of difference, provide us with the opportunity to emancipate from our determined forms. In this context, hereby paper seeks, by means of the example of Carroll, pointing out the importance of literature in revealing the immanent existence and power of life, as well as its ethical and political part in the philosophy of Deleuze.
1st International Cappadocia Congress of Philosophy and Social Sciences (CAPASS2019), Nevşehir / TURKEY
ID:142