Ceren ÖZTÜRK1
1Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü, Denizli, Türkiye,
cereno@pau.edu.tr
Özet
Bu çalışmanın başlıca amacı, Farabi felsefesinde insanın, toplumsal bir varlık olarak var olma sürecini ve bu süreç doğrultusunda meydana gelen farklı toplumsal düzenler içerisinde yer alan konumunu incelemektir. Aynı zamanda bu amaç çerçevesinde, filozof tarafından farklı toplumsal yapılarda yaşayan insanların, varoluş süreçlerinde eğitim şekillerine yapılan vurgu da dikkate değer görülmüştür.
Farabi felsefesinde insanın toplumsal bir varlığa dönüşmesi, bir zorunluluk olarak kabul edilir. Çünkü insan varlığa gelişinde, bütün yetersizliklerin dışında kalan, hiçbir nedene tabi olmazken varolan her şeyin nedeni olan İlk sebebe bağlıdır. O halde bir sebebe bağlı olmak, varlığın yetersiz oluşu için en temel gerekçedir. Ayrıca bu yetersizlik, insanın yalnızca varoluşunu bir nedene borçlu olmasından değil, yaşamını sürdürmesi için gerekli olan güçten yoksun olarak varlığa gelmesiyle de ilgilidir (Farabi, çev. 2017). Nitekim insanın bu güçten yoksun oluşunun göstergesi, insan türünün sayıca fazla bulunuyor olmasıdır. Tek bir insan ancak türünün özelliklerinin ve yapabileceklerinin bir kısmını karşılar. Bu nedenle insan, benzerine muhtaç varlıktır (Farabi, çev. 1987). Muhtaçlığı giderebilmek ise ancak türe ait farklı özellikleri taşıyan insanların bir araya gelmesi ile mümkündür. Bir araya geliş yalnızca yaşamı devam ettirecek gereksinimlerin karşılanması değil, insanı mutluluk ve mükemmelliğe ulaştıracak bilginin elde edilebilmesi adına da önemlidir. Çünkü düşünen varlık mertebesine ait olan insan, bilmek ve bilinmek için de muhtaç bir varlıktır. Bilmenin ve bilinmenin Farabi felsefesinde ulaşacağı en son nokta ise erdemi bilmektir (Farabi, çev. 2012). O halde insan, yaşamını sürdürmek ve mutluluğa ulaşabilmek için muhtaç olduğu her şeyi giderebilmek adına toplumsal bir düzende yaşamaya da muhtaç bir varlıktır.
Toplumsal düzenin insan ihtiyaçlarına göre var olması, benzer ihtiyaçlara sahip insanların varolduğu birbirinden farklı birçok toplumun var olmasını da beraberinde getirmiştir. Bu toplumsal yapılar yalnızca insan hayatının devam ettirilmesi ve/veya dünyevi mutlulukları elde etmek amacıyla oluşturulmuş olabileceği gibi nihai mutluluğa ulaşabilmek adına erdemi bilmek
1st International Cappadocia Congress of Philosophy and Social Sciences (CAPASS2019), Nevşehir / TURKEY
ve buna göre yaşamak için de oluşturulmuş olabilir (Farabi, çev. 1987). Farabi felsefesinde bu farklı toplumsal oluşumları erdemli olmayan toplumlar ve erdemli toplum olarak iki başlıkta ele almak mümkündür.
Erdemli toplum, hem dünya mutluluğuna hem de nihai mutluluğa ulaşabilmek için insanlarının birbirine yardım ettikleri erdemli insanların toplumudur. Bu toplumun gerek yöneticisinin gerekse yönetilenlerinin amacı erdeme ulaşmaktan başka bir anlam taşımaz; erdem yalnızca kendisi için istenir (Farabi, çev. 1987). Erdemli toplumun yöneticisi olarak var olan insan bu amaç doğrultusunda, nihai mutluluğun elde edilebilmesi için gereken yolları belirleyip insanları eğitebilecek, yeteneklerine göre yönlendirebilecek güçte olmalıdır. Gerekli yolları ararken, mutluluğa engel olanları yararlı hale getirmek için çabalamalı, eğer mümkün olmazsa, onları toplumdan uzaklaştırmalıdır (Farabi, çev. 2012). Çünkü Farabi için insan eğitiminde en önemli husus, insanın görerek ve tekrar ederek öğrenmesidir. Bu nedenle mümkün olduğunca mutluluğa yönelten fiiller artırılmalı ve insanların bu fiilleri tekrarlar yoluyla içselleştirmesi sağlanarak, nihai mutluluk amaçlanmalıdır (Farabi, çev. 2017). Erdemli toplumun mensubu olarak var olan insanın eğitimine yönelik bir diğer husus, her insanın yatkın olduğu mesleğe yöneltilmesi ve eğitilmesidir. Çünkü insan yatkınlığı ne kadar gelişirse o kadar mutluluğu artar ve erdemli davranışları güçlenir (Farabi, çev. 2012). Bu da erdemli topluma mensup insanı ve yöneticisini, erdemli olmayan toplumlar karşısında en mükemmel ve en erdemli varoluşa yükseltir.
Erdemli olmayan toplumlar yöneticisi ve yönetileni ile amacı nihai mutluluktan ziyade dünyevi zevkler olan oluşumlardır. Erdemli olmayan toplumun mensubu olarak insan, mutluluğu bedensel sağlık ve zevklerde, zenginlik, şan ve şöhrette, egemenlik kurmakta bulacağı düşünür. Bu toplumun yöneticisi olarak varolan insandan da bu amaçları sağlaması beklenir (Farabi, çev. 2012). Yöneticinin beklentiyi karşılamak için eylemlerinde iyi olması, erdemli olması önemli değildir; önemli olan onun yönetimi ve eylemlerinin insanların mutluluk hayalini karşılamasıdır. Bu nedenle yöneticinin kötü eylemleri, insanların da bu kötü eylemleri öğrenmesine neden olur. İnsan bu kötü eylemlere yönelik yatkınlığı geliştikçe de bu davranışlardan zevk almaya başlarlar (Farabi, çev. 2017).
Sonuç olarak, insanı anlama ve anlatabilme çabası geçmişten günümüze varlığını sürdüren bir problem olarak görülmektedir. Farabi bu probleme insanın eksik bir varlık olduğunu ve bu eksikliği ancak diğer insanlarla bir araya gelip, toplumsal bir varoluş gerçekleştirerek giderebileceğini belirterek başlamıştır. İnsan üzerine iyi bir psikolojik gözlem yaparak oluşabilecek toplumsal yapıları belirleyen Farabi, aynı şekilde insanın öğrenmesinde çevre
1st International Cappadocia Congress of Philosophy and Social Sciences (CAPASS2019), Nevşehir / TURKEY
etkisinin önemini fark ederek, özellikle yönetici figürünün bu konuda insanlar üzerindeki etkisine dikkat çekmiştir.
Anahtar Kelimeler: İnsan, Varoluş, Toplum, Eğitim Kaynaklar
Farabi (2017). İdeal Devlet (3. Baskı). (A. Arslan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Farabi. (2012). Es-Siyasetü’l – Medeniyye veya Mebadi’ül-Mevcudat (2. Baskı). (M.S. Aydın, Çev.). İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
1st International Cappadocia Congress of Philosophy and Social Sciences (CAPASS2019), Nevşehir / TURKEY
The Existence of Human as a Social Being in Al-Farabi’s Philosophy
Ceren ÖZTÜRK1
1Pamukkale University, Faculty of Arts and Sciences, Dept. of Philosophy, Denizli, Turkey
cereno@pau.edu.tr
Abstract
The main purpose of this study is to examine the process of human existence as a social being in Al-Farabi’s philosophy and its position in different social structures that take place in line with this process. At the same time, the emphasis on the forms of education of the people living in different social structures by the philosopher was also remarkable.
In Al-Farabi's philosophy, human’s transition to social entity is considered as necessity. Because the human beings’ is not subject to any cause outside of all inadequacies, it depends on the first cause, which is the cause of everything that exists. In that case, being attached to a cause is the most basic rationale of the inadequacy of being. Also, this inadequacy is related not only owing existence to a cause but also coming the life as lack of power that necessary to sustain its life (Farabi, trans. 2017). As a matter of fact, the proof of human deprivation is that there are more human beings than the other species. A single person can only meet characteristics of the specie's and some of its abilities. For that reason, human beings are in need of others (Farabi, trans. 1987). In order to eliminate this neediness individuals with different characteristics from same species should come together. Coming together is important not only to meet the requirements of life but also to obtain knowledge that will lead to happiness and perfection. Cause the human beings whom in position of thinking entity is in need of know and to be known. In Al-Farabi's Philosophy the apex of to know and to be known is knowing the virtue. (Farabi, trans. 2012). Therefore, human beings are dependent on living in a social order in order to survive and to reach happiness. The existence of social order according to human needs has brought with it many different societies in which there are people with similar needs. These social structures may have been created solely for the continuation of human life and/or to achieve the ultimate happiness as well as to know the virtue and to live accordingly (Farabi, trans. 1987). In Farabi’s philosophy, it is possible to address these different social formations in two headings as non-virtuous societies and virtuous society.
The virtuous society is the community of virtuous people, whose people are helping each other to achieve both worldly happiness and ultimate happiness. The purpose of both the governing
1st International Cappadocia Congress of Philosophy and Social Sciences (CAPASS2019), Nevşehir / TURKEY
and the governed people of this society has no meaning other than reaching the virtue; virtue is only asked for itself (Farabi, trans. 1987). As a ruler of virtuous society one should detect necessary paths that lead to ultimate happiness. When seeking the necessary paths, they should strive to make useful those who are barriers to happiness, if it's not possible, they should remove them from the society (Farabi, trans. 2012). Therefore, actions aiming at happiness should be increased and people should be encouraged to internalize these actions through repetition and ultimate happiness should be aimed (Farabi, trans. 2017). Another issue related to the education of the people who are members of the virtuous society is the directing and training of every human being to the profession that is predisposed to. Because the more the human aptness is developed, the happiness and the virtuous behaviors are strengthened (Farabi, trans. 2012). This raises the people and rulers of virtuous society to the most perfect and most virtuous against non-virtuous societies.
The purpose of non-virtuous societies are worldly pleasures rather than ultimate happiness. As a member of the non-virtuous society, man thinks that he will find happiness in bodily health and pleasures, wealth, glory and fame by establishing sovereignty. As a person who are the ruler of this society it is expected to achieve this purpose (Farabi, trans. 2012). It is not important that the ruler of this society is virtuous in his actions to meet this expectation; what is important is that it's administration and actions fulfill the people's expectation of happiness.
As a result, the effort to understand and explain human beings is seen as a problem that exists from the past to the present. Farabi started this problem by stating that human being is an incomplete being and that this can only be solved by meeting other people and performing a social existence. Farabi realizes the importance of environmental impact in human learning and draws attention to the effect of the executive figure on people in this regard.
Keywords: Human, Existence, Society, Education. References
Farabi (2017). İdeal Devlet (3. Edition). (A. Arslan, trans.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Farabi. (2012). Es-Siyasetü’l – Medeniyye veya Mebadi’ül-Mevcudat (2. Edition). (M.S. Aydın, trans.). İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
1st International Cappadocia Congress of Philosophy and Social Sciences (CAPASS2019), Nevşehir / TURKEY
ID: 86