Yanma Motifi

Yanma, Kerem ile Aslı hikâyesinin en çok bilinen motiflerinin başında gelmektedir. Öyle ki Kerem’in yanması, birçok farklı metinde ve günlük konuşma dilinde “Kerem gibi yanmak” ifadesiyle kalıplaşmıştır. Önemli sembolik anlamlara sahip olan yanma motifi, hikâyenin trajik sonunu resmetmektedir. Yanma motifi, sadece Y1 varyantında, Kerem ile Aslı birbirine kavuştuğu için, bulunmamaktadır.

S1’de Kerem, Aslı’nın düğmelerini sabaha kadar açamayınca derin bir “ah” çeker ve ağzından duman çıkarak yanmaya başlar. Aslı’ya üstüne su dökmemesini söylese de Aslı telaşla Kerem’in üstüne su dökünce Kerem, tamamen yanıp kül olur. Kırk gün sonra dağılan külleri saçlarıyla toplamaya çalışan Aslı da bir kıvılcımla tutuşup yanar ve kül olur.

S2’de sihirli düğmeleri açamayan Kerem, ağzından çıkan “ah” ateşiyle yanmaya başlar. Aslı da saçlarıyla ateşi süpürmeye çalışırken Kerem ile birlikte yanar.

S3’te saz ile düğmeleri çözemeyen Kerem, eliyle düğmeleri açmak ister ancak düğmelere dokunduğu anda başından bir duman çıkar. Aslı, kapının ardındaki tenekeyi Kerem’in başına döker fakat tenekedeki gaz yağı olduğu için Kerem yanıp kül olur. Aslı da kırk birinci gün dağılan külleri toplamaya çalışırken tutuşup yanar.

S4’te Kerem, dişlerini çektirdikten sonra bir “of” çekip ikinci “of” çekmesiyle ağzından bir alev çıkarır ve kendini evin dışına attıktan sonra yanmaya başlar. Sofu’nun ve etraftakilerin su dökmesi bu ateşi söndüremez ve Kerem yanıp kül olur. Aslı, Kerem’in küllerini toplamaya çalışırken rüzgârın dağıttığı saçları alev alarak tutuşur ve âşıkların külleri birbirine karışır.

Y2’de yanma olayları S1’de olduğu gibi gerçekleşmiştir. Farklı olarak Kerem, Aslı’ya su dökmemesini söylememiş ancak Aslı’nın döktüğü suya rağmen yanıp kül olmuştur.

Y3’te Kerem, sihirli düğmeleri çözemeyince ağzından yeşil bir alev çıkar. Aslı’ya üstüne su dökmemesini söylese de Aslı dayanamayıp suyu döker ve Kerem, yanıp kül olur. Bunun üzerine Aslı da kendini ateşe atarak yanar.

Türkmen varyantında düğün gecesi Kerem kırk defa düğmeleri açar ama düğmeler yeniden bağlanıp alev alır. Bunu bilen Aslı bir kenara iki testi su koymuşsa da annesi, bunun da hilesini yapıp suyun yerine neft yağı doldurmuştur. Düğmelerden dolayı yanmaya başlayan Kerem’in başına neft yağı dökülünce Kerem yanıp kül olur. Hikâyenin sonunda Kara Melik ve Meryem de (Aslı’nın annesi) neft yağı dökülüp yakılarak cezalandırılmıştır.

Horasan varyantında Kerem, Aslı’nın düğmelerine dokunduğu anda ayağından alev alır. Meryem, testiye su yerine neft yağı doldurduğu için bu durumdan habersiz olan Aslı, testiyi dökünce Kerem tamamen yanıp kül olmuştur. Hikâyenin sonunda Kara Melik ve Meryem de (Aslı’nın annesi) neft yağı dökülüp yakılarak cezalandırılmıştır.

Azerbaycan varyantında Kerem, düğün gecesi düğmeleri şiirle açmaya çalışır ancak açılan düğmeler tekrar kapanır. Söz sona erince sonuncu düğme açılır ve bir ateş fışkırıp Kerem’in göğsüne düşer. Kerem bu ateşle yanıp kül olur. Kırk birinci gün Aslı, saçlarıyla külleri süpürürken külün içinde kalan bir közden tutuşarak yanar ve kül olur.

Kerem ile Aslı hikâyesinin akıllarda en çok kalan ve insanları en çok etkileyen motifi “yanma”dır. Hikâyenin Y1 varyantı dışındaki tüm varyantlarında Kerem yanmış; Y1, Türkmen ve Horasan varyantları dışındaki tüm varyantlarda Aslı da Kerem’den sonra veya Kerem ile birlikte yanmıştır. Türkmen ve Horasan varyantlarında Aslı’nın dualarının kabul görmesiyle Kerem kırk yıl sonra yeniden dirilmiştir.

Kerem ile Aslı’nın yanması; din farkı, ailelerin itirazları veya çeşitli sebeplerle bir araya gelemeyen âşıkların acı sonlarını resmetmekle birlikte “Kerem gibi yanmak” deyimi, aşkın büyüklüğünü ve aşk uğruna yapılan tüm fedakârlıkları ifade etmede bir gösterge haline gelmiştir.

Yanma ile biten hikâyelerin çoğunda Aslı’nın yanması, formülistik sayı olan kırkıncı günden sonra gerçekleşmiştir. Bunun yanında tasavvufta da âşıklığın şiddetini anlatan “ah” ateşi ile yanma dikkati çekmektedir. Yıllar süren gurbetin sonunda Aslı’ya kavuşamayacağını anlayan Kerem, gönlünden yükselen “ah”ın ateş şeklinde zuhur etmesiyle yanmıştır. Kerem’in “ah”ı, hem aşkının hem de acısının şiddetiyle birleşmiş ve yanıp kül olmasına neden olmuştur. Aslı’nın, küllerin başında kırk gün bekleyip kırk birinci gün yanması ise ölünün ardından geçmesi gereken ilk yas süresinin dolum

zamanıyla birlikte âşıkların ölüm eşliğinde yeni bir başlangıçla bir araya geldiğini göstermektedir.

Varyantlarına Göre Yanma Motifi

S1 Ah, duman, su

S2 Ah ateşi

S3 Kerem, düğmelere dokununca yanar.

S4 Kerem, diş çektirdikten sonra “of” çekip yanar.

Y1 Yok

Y2 Ah, duman, su

Y3 Yeşil alev, su

Türkmen Düğmeler alev alır.

Horasan Kerem, düğmelere dokununca yanar. Azerbaycan Kerem, düğmeden sıçrayan ateşle yanar.

Kerem’in yanması, aşk uğruna çekilen acının en somut ve büyük göstergesidir. Kerem’in hikâyedeki maddi ölümü, aşk için yapılan her fedakârlığı geçerli kılacak bir ibret mahiyetindedir. Çünkü aşk yanmaktır! Gönlünde aşkın ateş gibi yakan acısını, sevdiğine duyduğu hasretin timsali olmayan sızısını duymayan kişi, gerçek anlamda aşkı tanımamış demektir. Aşkı tanıyanlar ise yüreklerinin ve zihinlerinin bir köşesinde mutlaka Kerem’in ateşini duyumsayanlardır.