Ulusal Meslek Standartları ve Ulusal Yeterlilikler

UMS, bir mesleğin başarı ile icra edilebilmesi için gerekli bilgi, beceri, tavır ve tutumların neler olduğunu gösteren asgari normlardır.

UMS’ler sektörü temsil edebilen ve yetkinliği olan iş dünyası aktörlerince katılımcı anlayışla hazırlanır. Çünkü meslek standartları, başta çalışanlar, eğitimciler ve işverenler olmak üzere, ilgili bütün kesimlere, bir mesleğin başarı ile yürütülebilmesi için gerekli olan bilgi, beceri, tavır ve tutumlar hakkında bilgi sağlamaktadır. Standardı hazırlanacak meslekler32, iş piyasasının ve eğitim kurumlarının öncelikli ihtiyaçları ve sektör komitelerinin önerileri dikkate alınarak tespit edilir. Meslek standartları, mesleğin hiyerarşik ve sistematik bir biçimde iş birimlerine (görev, işlem, başarım ölçütleri, vb.) ayrılmasını sağlayan iş analizi metodu ile geliştirilir.

UMS’ler; kişinin yürütmesi gereken başlıca görevleri, sahip olması gereken bilgi, beceri ve davranışları, mesleki alanla ilgili sağlık, güvenlik ve çevre koruma konularındaki mevzuat ile idari ve teknik gereklilikleri içerir. UMS’lerde belirlenen seviyeler uluslararası yeterlilik seviyelerine uygun olarak belirlenir. Her kesimin anlayabileceği bir dille oluşturulan standartlar, açık ya da gizli ayrımcılık unsurları içermezler.

UMS’ler, MYK Yönetim Kurulu kararıyla görevlendirilen kurum ve kuruluşlara hazırlatılır. UMS hazırlaması uygun bulunan kurum/kuruluşlarla MYK arasında işbirliği protokolü yapılır. Kuruluşlar iş analizi yaparak, alan uzmanlarının desteğiyle, UMS taslaklarını oluşturur. Söz konusu taslaklar, görüşlerini almak üzere ilgili taraflara gönderilir. Eş zamanlı olarak, en az 1 ay süre ile kamuoyunun görüşüne de sunulur. Gelen görüşlerden uygun olanlar taslaklara yansıtılır, yansıtılmayan görüşlerin gerekçeleri de hazırlanarak Kuruma iletilir. Kurum tarafından yapılan incelemenin ardından, nihai taslak ilgili sektör komitesi tarafından değerlendirilir. Komite tarafından uygun görülenler MYK Yönetim Kurulu onayına sunulur ve Yönetim Kurulu tarafından onaylanan taslaklar Resmi Gazete’de yayımlanarak UMS olarak yürürlüğe girer.

167

Şekil 2: UMS Hazırlama Süreci

13 Aralık 2013 tarihi itibariyle 480 adet UMS bulunmakta olup, bunların sektörlere göre dağılımı şu şekildedir:

Tablo 3: UMS’lerin Sektörlere Göre Dağılımı

KAYNAK: Mesleki Yeterlilik Kurumu Veri Tabanı, Erişim tarihi 13/12/2013

Ulusal Yeterlilikler, ulusal ya da uluslararası meslek standartlarına dayanan öğrenme ve değerlendirme amaçlı kullanılan, bireyin sahip olması gereken bilgi, beceri ve yetkinliği içeren ve MYK tarafından onaylanarak Türkiye Yeterlilikler Çerçevesine yerleştirilen teknik dokümanlardır.

Ulusal Yeterlilikler dikkate alınarak MYK tarafından yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarınca sınav ve belgelendirme yapılmaktadır. Bu bağlamda, Ulusal Yeterliliklerin en belirgin özelliği, sınav ve belgelendirme süreçlerine girdi teşkil etmesidir. Ulusal Yeterlilikler kapsamında, söz konusu yeterlilik belgesine sahip olmak isteyen adayların, nasıl bir sınav ve belgelendirme süreçlerinden geçeceği, hangi kriterlere göre değerlendirileceği ve başarılı bir adaydan nelerin beklendiği gibi unsurlar yer almaktadır.

Sektör UMS Sayısı

Ağaç İşleri, Kağıt ve Kağıt Ürünleri 23

Bilişim Teknolojileri 28

Cam, Çimento, Toprak 5

Elektrik ve Elektronik 23

Enerji 45

Finans 8

İnşaat 47

İş ve Yönetim 15

Kimya, Petrol, Lastik ve Plastik 21

Medya, İletişim, Yayıncılık 24

Metal 72

Otomotiv 31

Sağlık ve Sosyal Hizmetler 1

Tekstil, Hazır Giyim, Deri 61

Ticaret (Satış ve Pazarlama) 8

Toplumsal ve Kişisel Hizmetler 10

Turizm, Konaklama, Yiyecek-İçecek Hizmetleri 33

Ulaştırma, Lojistik ve Haberleşme 25

Ulusal Yeterlilikler, bağımsız olarak geliştirilebilen yeterlilik birimlerinin bir araya gelmesiyle hazırlanmaktadır. Bu sayede bir yeterlilik için hazırlanan yeterlilik birimi başka bir yeterlilik kapsamında kullanılabilmektedir. Ayrıca bireylerin önceden elde ettikleri yeterlilik birimleri yeni elde etmeyi istedikleri yeterliliğin kapsamında yer almakta ise ve bu birimlerin yeni birimlerle bir araya gelmesi ilave bilgi, beceri ve yetkinlik gerektirmiyorsa, adaylar söz konusu yeterlilik birimlerine ilişkin sınavdan muaf tutulabilmektedirler. İlave öğrenme çıktıları gereken yeterliliklerde aday tarafından bu öğrenme çıktılarının başarılıp başarılmadığı da, ölçme ve değerlendirmeye tabi tutulmalıdır. Yeterlilik birimlerinde, başarılı bir adayın neleri yapması gerektiğini ifade eden öğrenme çıktıları ile o çıktıların başarılması için gerekli olan standartları ifade eden başarım ölçütleri yer alır. Birimler kapsamında öğrenme çıktılarının ve başarım ölçütlerinin nasıl ölçüleceği bir diğer ifadeyle adayların nasıl bir sınav sürecinden geçeceğine yönelik bilgiler yer almaktadır.

Ulusal Yeterlilikler MYK tarafından yetkilendirilen kurum/kuruluşlarca hazırlanır. Bu kurum/kuruluşlar; örgün ve yaygın eğitim ve öğretim kurumları, yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları, Ulusal Meslek Standardı (UMS) hazırlamış kuruluşlar (sektörü temsil edebilen ve yetkinliği olan iş dünyası aktörlerince), meslek kuruluşları, personel belgelendirmesi yapan ve yetkilendirilmek üzere Kuruma ön başvuru yapmış kuruluşlardır.

Ulusal Yeterlilik taslakları yetkilendirilmiş kurum/kuruluş tarafından hazırlandıktan sonra kamuoyunun görüşünü almak üzere yeterlilik taslağı en az 1 ay süre ile taslağı geliştiren kuruluşun internet sitesinde yayımlanır. Gelen görüşler kuruluş ve MYK ile işbirliği içerisinde taslak yeterliliğe yansıtılır ve ilgili sektör komitesinin değerlendirmesine sunulur. Sektör komitesinden gelen görüş ve öneriler doğrultusunda taslak yeterlilik nihai halini alır ve MYK Yönetim Kuruluna sunulur. Yönetim Kurulu tarafından onaylanan yeterlilikler Ulusal Yeterlilik Çerçevesine yerleştirilir.

Şekil 3: Ulusal Yeterlilik Hazırlama Süreci

30 Kasım 2013 tarihi itibariyle 230 adet Ulusal Yeterlilik bulunmakta olup, bunların sektörlere göre dağılımı şu şekildedir:

169

Tablo 4: Ulusal Yeterliliklerin Sektörlere Göre Dağılımı

KAYNAK: Mesleki Yeterlilik Kurumu Veri Tabanı, Erişim tarihi 13/12/2013

UMS ve Ulusal Yeterlilik hazırlanmasına ilişkin süreçlerde bir kalite güvence sistemi kullanılmaktadır. Bu kalite güvence sisteminin belirleyicileri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

§ Yetkin Kuruluşlar tarafından hazırlanması § Sektör temsili

§ Teknik ve fiziki altyapı yeterliliği § Tarafların Görüşlerinin Yansıtılması

§ İlgili taraflar § Genel ilan § Teknik İnceleme

§ Alan uzmanları § Sektör Komitesi

§ İş Piyasası ve Eğitim Kurumlarının Temsili § Üçlü yapı § YÖK-MEB § İdari İnceleme § MYK Uzmanları § Yönetim Kurulu § Standart Yapı § Formlar § Rehberler § Şeffaflık § Dokümantasyon § Kayıt

§ Ulusal ve Uluslararası Sisteme Uygunluk § Mevzuata uyum

§ Uluslararası standartlara uyum § Sürekli Gözden Geçirme ve Güncelleme

§ En fazla 5 yılda bir UMS güncellemesi

§ Her bir Ulusal Yeterlilik için belirlenen geçerlilik süreleri

Sektör

Ulusal Yeterlilik Sayısı

Bilişim Teknolojileri 17

Cam, Çimento, Toprak 5

Elektrik ve Elektronik 16

Enerji 12

İnşaat 30

İş ve Yönetim 1

Kimya, Petrol, Lastik ve Plastik 11

Medya, İletişim, Yayıncılık 14

Metal 39

Otomotiv 25

Tekstil, Hazır Giyim, Deri 36

Turizm, Konaklama, Yiyecek-İçecek Hizmetleri 17

Ulaştırma, Lojistik ve Haberleşme 7