BULGULAR VE TARTIŞMA

2.1. Kalite Güvence Sistemindeki Hizmetler

Rehberlik hizmetleri ülkelerde ve bölgelerde vatandaşların ihtiyaçlarına hizmet vermek üzere kurulmuştur. Rehberlik hizmetleri, bilgileri ve ürünleri için kalite güvence sisteminde kilit bilgi ve geribildirim kaynağı vatandaşlardır. Günümüze dek çok az ülke toplumun rehberlik hizmetlerine ilişkin deneyim ve görüşlerine dair çalışmalar yürütmüştür. Söz konusu çalışmalar ulusal rehberlik forumlarına hizmetlerin yeterliliği ve nasıl iyileştirebileceklerine dair fikir üretimine imkan sağlayacak oldukça zengin veri kaynağı olabilir (Cedefop, Henderson ve ark., 2004).

2.2. Hizmet Kalitesinin Arttırılması

Hizmet kalitesinin arttırılması şu anlamları taşımaktadır:

- Kalite standartları ve kalite güvence sistemlerinin geliştirilmesi;

- Psikolojik danışma ve rehberlik personeli için yeterlik çerçeveleri ve akreditasyon planlarının geliştirilmesi (Anafarta, 2002, s. 119).

2.3. Kalite Standartları ve Kalite Güvence Sistemlerinin Geliştirilmesi

Hayat boyu rehberlik sistemleri için kalite güvence çerçeveleri ve kılavuz bilgileri, sadece paydaşlara yönelik önemli bir bireysel ve toplu yansıtma alıştırması değildir. Bunlar, eğitim, istihdam ve kamu sektörlerinde, rehberlik hizmeti sağlayıcıların çeşitliliği de düşünülürse, vatandaşlar için rehberlik hizmet standartlarının tutarlığının sağlanmasında kilit bir konum teşkil etmektedir. Rehberlik hizmetleri sunumunun merkezi devletten bölgelere, belediyelere ve/veya kurullara dağıtıldığında, yaklaşımın mantıklılığına ve ayrıca vatandaşlara yönelik hizmet standartlarının tutarlılığına katkıda bulunurlar. Bu nedenle birçok ülkenin ulusal rehberlik forumlarının paydaşları, rehberlik hizmetlerinin kalite güvencesi ve değerlendirmesi için kılavuz bilgiler geliştirmişlerdir (2).

2.4. Kalite Güvence Sistemindeki Gelişmeler ve Günümüze Kadar ki İlerlemesi

Hayat boyu rehberliğin çapraz etkisi yüksek kaliteli hizmet tedariki ve rehberlik içinde bir kalite güvence sistemi tasarlamaya yönelik sektörler arası yaklaşımı gerektirir. Bazı AB üyesi ülkeler kapsamlı ancak yine de sektör tabanlı kalite güvence sistemleri geliştirmiştir (örneğin DK; UK).

---(2)Genel bir bakış için bkz: Avrupa Yaşam Boyu Rehberlik Politika Ağı 2009–2010 Çalışması, Yaşam Boyu Rehberlik Politikaları: Yürütülmekte olan Çalışma. (2011).

Örneğin İskoçya’da ekonomik faydalar da dâhil olmak üzere kanıtın bir dizi bireysel ve toplumsal çıktı olarak tanımlandığı kapsamlı, tüm yaş gruplarına hizmet eden bir rehberlik yaklaşımı mevcuttur. Almanya’da ortak kalite standartlarının geliştirilmesine yönelik koordineli bir süreç başlatılmıştır (Natassa, 2013).

2.5. Kalite Güvence Sistem Çerçevesinin Unsurları

Mesleki rehberlikte kalite güvence ile ilgili olarak katılımcı ülkelerdeki politika girişimleri ve ilginç uygulamaları, politika geliştirmek için bir veri tabanı oluşturmak, gerçekleştirilen araştırmayı gözden geçirdikten sonra kalite güvence çerçevesine dâhil edilmek üzere öneri unsurlar listesinin oluşturulmasına karar verilmiştir. Avrupa Komisyonu Yaşam Boyu Rehberlik Uzman Grubu tarafından beş “rehberlik hizmeti için kalite güvence sistemine yönelik beş ortak referans noktası geliştirilmiştir. Çıkan çerçeve girdi-süreç-çıktı modeline dayanan bir “referans noktaları” ve göstergeler matriksini ve göstergenin nasıl ve ne ölçüde karşılandığı değerlendirmek için toplanacak verilere yönelik önerileri de içermektedir.

Tablo-3: Kalite Güvence Sistem Çerçevesinin Referans Noktaları ve Seçilen Göstergeler (Natassa, 2013).

Referans Noktası Seçilen Göstergeler

Kullanıcı ve vatandaş katılımı -Haklar ve hizmet ile ilgili bilginin bulunabilirliği -Kullanıcı reaksiyon sistemleri işler ve kullanır durumda -Düzenli olarak yayınlanan/kullanılan kullanıcı memnuniyeti araştırmaları Danışman yeterliliği -Ulusal/bölgesel olarak tanımlanmış standartlar -Sertifika/akreditasyon sistemi -Eğitim gereklilikleri ve gerçekleştirilebilirliği -Gerekli denetim (süpervizyon) -Profesyonel davranış ve uygun metodların kullanımı Hizmet gelişimi -Mevcut ve zorunlu Kalite Güvence sistemlerinin kullanımı -Hizmet sunumu için tanımlanmış standartların olması (etik kodları, metodoloji, danışman-danışan oranları, hizmet koşulları, finansal kaynaklar, yönetsel prosedürler, güncel bilgi, iş piyasası bilgisi, özel ihtiyaçları olan kullanıcılar için hizmet sunumu, v.s) -Kullanıcılarla bir eylem planının geliştirilmesi -Hizmet gelişimini ve sonucunu değerlendirmek için izleme Tutarlık -Tüm yaşlara hizmet verilebilir olunması ve/veya değişik hizmet sağlayıcılarla işbirliği ve koordinasyon Çıktılar/etki – Öğrenme çıktıları – İş piyasası/ekonomik çıktılar – Sosyal içerme çıktıları -Kullanıcı bilgisinde ve yeterliliklerinde, mesleki gelişim becerilerinde, kendine olan güveninde, karar verme becerilerinde, işe hazır bulunuşluk v.s deki gözle görülür gelişme -Bir sonraki öğrenim/eğitim/istihdam seviyesindeki geçiş oranı -Çocukların okulda bulunma sürelerinin arttırılması ve okul erken terk oranlarının -İstihdam piyasasında başarılı eşleştirme süreci -İşsizlik seviyesi ve süresi -Talebe bağlı olarak işgücü arzındaki gelişme -Hizmetlerin maliyet etkililiği

Taslak çerçeve nitel ve nicel göstergelerin her ikisini de kapsamaktadır. Sıklıkla karşılaşılan metodolojik problemler ile karşılaşıldığı göz önüne alındığında çerçeveyi yoğunlukla nicel verilere dayalı olarak hazırlamak iddialıdır. Bununla birlikte eğer kalite güvence sadece nicel verilere dayandırılacak olursa istenmeden yapılan hatalardan doğacak problemler ortaya çıkabilir. Nicel değerlendirmeler için profesyonel tercihler ile deneysel bulgular için servis sağlayıcıların ve politika yapıcıların talepleri ve maliyet etkinlik analiz arasında bir dengenin sağlaması gerekmektedir ki hizmetler etkili olsun ve vergi ödeyenlerin paralarının bu tarz hizmetlere yönlendirilmesi onları tatmin etsin.

Avrupa Yaşam Boyu Rehberlik Politika Ağı’nın gelecek safhasında göstergeler ve verilerle ilgili detaylı çalışma yapılmalıdır. Amaç çerçeveyi üye ülkelere zorla kabul ettirmek değil, mesleki rehberlikteki kalite güvence yaklaşımına dâhil edilecek unsurlar üzerinde ortak görüş birliğine varılmasını sağlayacak bir müzakere ortamı sağlamaktır. Bu diğer alanlarda benzeri diğer işleri ortaya çıkmasına vesile olacaktır, örneğin yüksek öğretimde Mesleki Eğitim için Avrupa kalite güvence çerçeveleri ve dolayısıyla da “kamu yararına uygun hizmetler”. Çerçevenin fizibilitesi ve potansiyel uygulaması için Avrupa Yaşam Boyu Rehberlik Politika Ağı’na üye ülkeler arasında geniş tabanlı ortak bir anlayış ve sahiplenme olması gereklidir. Bu süreç de Avrupa Yaşam Boyu Rehberlik Politika Ağı’nın bir sonraki safhasının işi olacaktır.

69

2.6. Kalite Güvence Sistemindeki Roller ve Sistemin İşlevleri

Kalite güvence sisteminin temel taşları kullanılarak; (Sultana, Watts, 2005). Ø Kariyer yönetim becerileri

Ø Rehberlik servislerinde daha iyi koşullar Ø Dezavantajlı gruplara odaklanma

Ø Bütünleştirilmiş politikalarla rehberlik Ø Herkes için eşit rehberlik şartları

Ø Okulu erken ve yetersiz kapasiteyle terk

kapsamında çeşitli paradigmaları hayat boyu rehberlik alanında başarı sağlayabiliriz. Roller;

ü Diyalog: Temel ürünü ortak bir anlayışın oluşturulması ve faaliyetlerde gönüllü koordinasyonunun sağlanması olan, aktörler ve paydaşların bilgi ve bakış açılarını tartışmak ve bilgi ve bakış açısı alışverişinde bulunmak üzere bir araya geldikleri bir platform,

ü Konsültasyon: Hükümet girişimleri ve politikaları için tepkili bir platform olarak görev yapmak üzere oluşturulmuş bir kuruluş,

ü Politika Gelişimi: Somut politika teklifleri ve girişimleriyle hayat boyu rehberlik kavramını tanıtmak / yaygınlaştırmak için bir proaktif forum,

ü Sistem Gelişimi: Hayat boyu rehberlik çerçevesi dahilinde somut, uygulamaya yönelik hususların geliştirilmesi için bir mekan (kalite güvence çerçeveleri veya eğitim temini),

İşlevler;

ü İletişimin arttırılması: Kilit politik konuların tartışılması için bir forum sağlanması; rehberlik için ortak bir tanımın oluşturulması; rehberlik için ortak bir terminolojinin geliştirilmesi;

ü İşbirliğinin teşviki: Belli faaliyetlerde (etkinlikler, projeler, araştırma) kurumlar arası işbirliği ve koordinasyonun tetiklenmesi; çeşitli sektörler ve hizmetleri kapsayan konularda çaprazlama insiyatifler alınması;

ü Vatandaşların ihtiyaçlarının tanımlanması: Mevcut hizmetlerin haritasının çıkartılması ve hizmet sunumundaki boşlukların tespiti; tüketici araştırma ve kamusal konsültasyon alıştırmalarının yönetimi; vatandaşlar için kariyer yönetimi yeterlik çerçevelerinin geliştirilmesi;

ü Hizmet kalitesinin arttırılması: Kalite standartları ve kalite güvence sistemlerinin geliştirilmesi; psikolojik danışma ve rehberlik personeli için yeterlik çerçeveleri ve akreditasyon planlarının geliştirilmesi;

ü Politikanın etkilenmesi: Hayat boyu rehberlik hizmet sunumunu desteklemek için daha iyi yapıların ve stratejilerin geliştirilmesi; hayat boyu rehberliğin ulusal öğrenim, istihdam ve sosyal katılım politikalarının bir parçası olarak tanıtılması; hayat boyu rehberlik hizmeti sunumundaki boşlukları doldurmak için politik destek aranması;

ü Uluslararası işbirliğinden faydalanılması: Avrupa hayat boyu rehberlik politika ağına ulusal katılımın desteklenmesi; ulusal politika sempozyumlarına ulusal katılımın desteklenmesi;

ü Avrupalı ve uluslararası girişimciler tarafından ortaya konan yeniliklerin ve en iyi uygulamaların yaygınlaştırılması.

SONUÇLAR

Bu çalışmada, hayat boyu öğrenim ve rehberliğin toplumlar ve bireyler için uzun vadeli faydaları ve değeri sunulmuştur. Rehberlik hizmetlerinin sağlanması, bütünleşik bir şekilde, öğrenmenin resmi ve gayrı resmi boyutlarını, sosyo-profesyonel yönlerini kapsamalı ve hayat boyu öğrenim ve istihdam politikalarını destekleyecek vatandaşlar yetiştirmelidir.

Çeşitli ve çoklu ihtiyaçları ile bireysel kullanıcılar her zaman hayat boyu rehberlik politikası ve hizmetlerin merkezinde olmalıdır.

Bu nedenle;

(a) Ülkelerin bütünsel, bağlantılı hizmet tasarlama ihtiyacının gittikçe daha çok farkına varmaya başladıklarına ve hizmet sağlayıcıların ömür boyunca vatandaşların ihtiyaçlarıyla ilgilenmek üzere işbirliği yaptıklarına dair çalışmalar yapılmalıdır. Ayrıca şu bir gerçek ki;

Eğitim ve işgücü sektöründeki hizmet sağlayıcılar yine de farklı bir mantıkla hareket etmekte ve birbiriyle çelişen kariyer psikolojik danışmanlığı yorumlamaları kullanmaktadırlar ki bu da işbirliğini zorlaştırmaktadır; Ulusal rehberlik forumları, farklı sağlayıcılar ve paydaşları bir araya getiren diğer yapılar, hala erken bir evrededir ve sistem gelişimini şekillendirecek bir konuma gelebilmek için güvenilirlik ve destek kazanmaları gerekmektedir;

(b) Kariyer psikolojik danışma hizmetlerinin kalite güvencesine olan ilgi artmakta ve birçok ülke, KG modellerinin stratejik seçiminde seçeneklerini gözden geçirmektedir.

Kalite güvence mekanizmalarını benimsemiş olan ülkeler de genellikle yönetim ve uygulamacı odaklı olanları seçmiştir. Kalite güvence uygulamasındaki kilit oyuncunun danışan olduğu tüketici odaklı modellerin uygulama örnekleri neredeyse yok gibidir. Sıklıkla kullanıcının rolü, alınan hizmete dair memnuniyetini ya da memnuniyetsizliğini ifade etmekle sınırlıdır. Çoğu durumda vatandaşın tazmin hakkı bulunmamaktadır; Bildirilen çoğu vakada, KG mekanizmalarının uygulanması, belli bir sektör, dar bir aralıktaki danışan grupları ve rehberliğin içerebileceği geniş faaliyet repertuarının çok az yönüyle sınırlanmıştır. Çoğu durumda odak noktası, aynı zamanda hizmet sağlanması süreciyle ilgili hususları yakalayamayan nicel göstergeler üzerindedir. (c) Rehberlikle ilgili politikaların ve ayrıca kariyer sistemlerinin gelişimi, birkaç stratejiyle güçlendirilmektedir.

Bu stratejiler kapsamında hizmet sağlayıcılar ve paydaşlar arasında ortaklıkların kurulması ya da alanı şekillendirmek ve bir yön vermek için gereken verileri üretmek üzere araştırma merkezlerinin kurulması bulunmaktadır (İŞKUR, 2005).

Kariyer psikolojik danışmanlığındaki personelin uzmanlaştırılması halâ erken bir evrededir ve yeterlik profilleri sıklıkla sadece kısmî olarak hayat boyu rehberlik modelinin gereklerine uyabilmektedir.

Temel açıdan çalışmaya baktığımızda teorik anlamda hayat boyu rehberlikteki kalite güvence sistemlerini incelemiş bulunduk. Kalite ölçüm sistemlerinin geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve sürdürülebilirliği, hizmetlerin etkin ve etkili yürütülmesine en önemli katkıyı verecek unsurları sağlayarak; vatandaşların yüksek kalitede rehberlik hizmetlerine hayat boyu erişim ihtiyacında olduğunu ve hayat boyu rehberlik anlayışının desteklenmesi gerektiği vurguladık.

71

KAYNAKÇA

1. Anafarta, N. (2002). Bireysel Kariyer Danışmanı Olarak Rehber (Mentor). Cumhuriyet Üniversitesi, İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi Dergisi, 1(3), 115-128.

2. Avrupa Yaşam Boyu Rehberlik Politika Ağı 2009–2010 Çalışması, Yaşam Boyu Rehberlik Politikaları: Yürütülmekte olan Çalışma. (2011). Ankara.

3. Cedefop, Henderson ve ark. (2004). Rehberlikle ilgili inceleme raporları, ortak öğrenme toplantıları ve Cedefop’un Rehberlikte kalite kılavuzları ve ölçütleri.

4. Cedefop. (2005). Improving lifelong guidance policies and systems: using common European reference tools. Lüksemburg: Basım Ofisi.

5. Hayes, C. Murray, M. (2006). Perceptions of the general public on guidance and guidance services:consultative process report. Dublin: Ulusal Rehberlik Forumu.

6. İŞKUR, (2005). Mesleki Rehberlik ve Danışmanlık Hizmetleri Ulusal Politika ve Eylem Planı Oluşturma Çalıştayı Sonuç Raporu. Kocaeli: Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü.

7. Kuhn, Sultana. (2006). Hayat boyu öğrenmeye ilişkin söz konusu konumlara genel bir bakış. 8. Natassa Kazantzidou. (2013). Mesleki Eğitim ve Öğretimde Avrupa Kalite Güvencesi (EQAVET),

9. Sultana, R.G., Watts, A.G. (2005). Career guidance in Europe’s public employment services: trends and challenges. Brüksel: Avrupa Komisyonu – DG İstihdam ve Sosyal Hizmetler.

10. Uluslararası Eğitsel ve Mesleki Rehberlik Derneği. (2008). International competencies for educational and vocational guidance practitioners. Berne: IAEVG.

2011 ORTAÖĞRETİM REHBERLİK VE YÖNLENDİRME DERSİ PROGRAMININ