Araştırma Modeli

Belli bir grubun özelliklerini belirleme için verilerin toplanmasını amaçlayan çalışmalara tarama (survey) araştırması denilmektedir. Veriler anketlerle bireylere e-posta, telefon ya da bizzat bireylerin kendilerine sorularak elde edilmektedir. Verilerin yanıtlayan kişilere ait sıklık, derece ve yüzdeler rapor edilerek sunulmaktadır (Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz & Demirel, 2010).

Bu araştırma tarama (survey) araştırmasıdır. 1.2. Veri Toplama Aracı ve Verilerin Analizi

• Veri toplama aracı olarak Aseba 6-18 yaş çocuk ve gençler için davranış değerlendirme ölçeği (CBCL / 6-18)’nin açık uçlu sorularıyla veri toplanmıştır. Bu sorular ölçeğin puanlamasına dahil edilmeyen çocuğun güçlü yanlarını ve güçlüklerini belirlemeye yarayan sorulardır ve ölçeğin ilk iki sayfasında yer almaktadırlar (Erol & Şimşek, 2010). Verilerin analizinde frekans, sıklık ve dereceleri verilmiştir.

• Çalışma Grubu: Çalışma grubunu yaşları 15-39 arasında değişen orta düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliğine sahip 16’sı kız, 16’sı erkek 32 gencin anne ve babaları oluşturmuştur.

• Orta düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği olan bireyler zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki sınırlılık nedeniyle temel akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında özel eğitim ve destek eğitim hizmetlerine yoğun şekilde ihtiyaç duyan bireylerdir (MEB, 2006).

• Bu gençlerin Aseba formunu yanıtlayan anne ve babalarının meslek, eğitim durumu ve yaşları tablo 1’de özetlenmiştir.

Baba iş Frekans Yüzde Baba eğitim Frekans Yüzde

Kapıcı-müstahdem İşçi Memur Emekli Aşçı Şoför Marangoz Çiftçi Serbest meslek Tamirci Total 2 5 4 8 3 1 1 1 6 1 32 6,3 15,6 12,5 25,5 9,4 3,1 3,1 3,1 18,8 3,1 100,0 Valid İlkokul Ortaokul-lise Üniversite Total 19 11 2 32 59,4 34,4 6,3 100,0

Anne eğitim Frekans Yüzde

Valid İlkokul Ortaokul-lise Üniversite Total 26 3 3 32 81,3 9,4 9,4 100,0

Anne iş Frekans Yüzde Baba yaş Frekans Yüzde

Ev hanımı Hemşire İşçi Esnaf Total 2 27 2 1 32 6,3 84,4 6,3 3,1 100,0 Valid 30-40 40-50 50 yaş üstü Total 3 16 13 32 9,4 50,0 40,6 100,0

Anne yaş Frekans Yüzde

Valid 30-40 40-50 50 yaş üstü Total 7 20 5 32 21,9 62,5 15,6 100,0

39

Verilerin Toplanması: Veriler Aseba formuyla Batı Karadeniz Bölgesi’ndeki bir ilde bulunan ve Eğitim Uygulama Okulu ve özel eğitim merkezlerinde eğitim gören gençlerin anne babalarına okulda görüşme yapılarak toplanmıştır.

2. BULGULAR

1) Gençlerin ne gibi sporlarla meşgul oldukları: Gençlerden; - 2’si kız, 3’ü erkek basketbol - 4’ü kız, 2’si erkek voleybol - 1 erkek halk oyunu

- 1’i kız, 2’si erkek yüzme - 1 erkek atletizm

- 1 kız bowling

- 1 kız jimnastik ile meşgul olmaktadır. 2) Ebeveynlere göre gençlerin spordaki başarıları;

1 kız, 7 erkek futbolda 2 kız, 3 erkek basketbolda 4 kız, 2 erkek voleybolda 3 kız, 4 erkek bisiklete binmede 1 erkek halk oyununda

1 kız, 2 erkek yüzmede 1 kız, 2 erkek atletizmde 2 kız bowlingde

1 kız, 1 erkek jimnastikte başarılı olarak ifade edilmiştir. Ancak çoğunlukla normalden fazla yerine, normal oranda başarılıdır şeklinde görüş bildirmişlerdir.

3) Ebeveynlere göre gençlerin spor dışında ne tip etkinliklerle uğraştıkları. 3 kız TV izleme

6 kız, 4 erkek elişi yapma 3 kız kitap okuma

1 erkek arabayla gezme 6 kız, 6 erkek şarkı söyleme 3 kız, 5 erkek resim yapma

3 kız, 6 erkek enstrüman çalma ile meşgul olmaktadır. 4) Ebeveynlere göre gençlerin spor dışındaki etkinliklerde başarısı

2 kız, 1 erkek TV izlemede 6 kız, 3 erkek elişi yapmada 3 kız kitap okumada

1 erkek arabayla gezmede 6 kız, 5 erkek şarkı söylemede 3 kız, 5 erkek resim yapmada 6 kız, 7 erkek bilgisayar oynamada

1 erkek enstrüman çalmada başarılıdır. Bu başarılarını ebeveynler daha çok normalden az ve normal oranda başarılıdır şeklinde ifade etmişlerdir.

5) Gençlerin Klübe Üyelik, Koro, Müzik, Takım Sporuna Katılımları

Ebeveynlerin görüşlerine göre gençlerden klüplere üye olan, koro çalışmasına katılan yoktur. Takım sporuna yalnızca 1 genç, müzik çalışmasına yalnızca 1 genç katılmaktadır.

6) Gençlerin Ev ve Ev Dışında Yaptıkları İşler; tarlada çalışma, hayvan bakımı, markete gitme, su doldurma, garsonluk yapma, sofra kurma kaldırma, gazete okuma, fatura ödeme, çocuk bakımı, bulaşık yıkama, ders çalışma çalışmalarıdır. Bu işleri yalnızca bir ya da iki genç ve normalden daha az olarak yapmaktadırlar.

7) Gençlerin Sosyal İlişkileri: a) Gençlerden

1 erkeğin 1 yakın arkadaşı 2 kızın 2 ya da 3 yakın arkadaşı

6 erkeğin, 6 kızın 4’ten fazla arkadaşı varken 9 erkeğin, 8 kızın hiç yakın arkadaşı yoktur. b)

6 kız, 11 erkeğin 1’den az 7 kız, 2 erkeğin 1 ya da 2

3 kız, 3 erkeğin 3 ya da daha fazla arkadaşı vardır.

c) 3 kız, 1 erkeğin kardeşi yokken, 7 kız, 4 erkeğin kardeşleriyle ilişkisi normal, 6 kız 10 erkeğin oldukça iyi, 1 erkeğin kardeşiyle ilişkisi kötüdür.

d) Diğer çocuklarla arası 3 kızın kötü, 11 erkek, 11 kızın normal, 2 kız 5 erkekğin oldukça iyidir. e) Ana-babaya karşı davranışları: 1 kızın kötü, 10 kız, 6 erkeğin normal, 5 kız, 10 erkeğin oldukça iyidir.

f) Gençlerin kendi başına oyun ve iş yapması: 2 kız, 1 erkeğin kötü, 9 kız, 8 erkeğin normal, 5 kız, 7 erkeğin oldukça iyidir.

g) Ailelere Aseba formunda olmayan – “Çocuğunuz iş sahibi olmasını ister misiniz?” sorusu sorulduğunda tüm aileler “evet” yanıtını vermişlerdir.

3. TARTIŞMA

• Araştırmanın bulgularına göre gençlerin yarısından fazlası hiç spor yapmamakta, yarısı hiçbir aktiviteye katılmamakta; spor dışındaki aktiviteler olarak en çok bilgisayar oyunu oynama, şarkı söyleme, resim yapma ve elişi yapma ile meşgul olmakta; hiç birisinin üyesi olduğu kulüp ya da takım bulunmamakta; ev içi ve dışındaki işler olarak en çok bakkala gitme ve sofra kurmaya zaman ayırdıkları saptanmıştır.

• Aslında zamanı olduğu halde gençlerin bu denli az ve üstelik normalden az başarılı olarak serbest zaman etkinlikleri ve spora zaman ayırmaları düşündürücüdür. Orta düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği olan gençlerin de serbest zamanlarını yetersizliği olmayan gençler gibi kıymetini bilmeyerek geçirdikleri ve yeterince yetişkinler tarafından yönlendirilmedikleri sorunsalını gündeme getirmektedir.

• Gençlerin sosyal ilişkileri incelendiğinde çok az yakın arkadaşı ve arkadaşı olmaları serbest zaman etkinliklerinin de sosyal sınırlılıklarıyla açıklanabilir. Serbest zaman etkinlikleri yenilik, bir gruba ait olma ve sosyalleşme ve yeni arkadaşlar edinmeyi sağlamaktadır. Gençlerin hiç takım sporuna katılmamaları, kulübe üye olmamaları sınırlı sosyal yaşantılarını ve deneyimlerini göstermektedir.

• Çok sınırlı da olsa bu gençler McHale ve ark. (2003)’nın cinsiyetlere göre gruplandırdığı kitap okuma, ev hayvanlarına bakım, bilgisayar oyunu, TV izleme, müzik enstrümanı çalma, resim yapma, yüzme ile meşgul olmaktadırlar. Ancak dans, dini aktiviteler, avcılık, balık tutma, hikaye-şiir yazma, puzzle ve kartlarla oyun, kamp, yürüyüş, koleksiyon gibi aktivitelerle hiç meşgul olmamaktadırlar.

• Gençlerin serbest zaman etkinliklerindeki sınırlılıkları ebeveynlerinin yaşlı olması, eğitim durumu ve meslekleri göz önüne alındığında çocuklarını çok iyi yönlendiremedikleri düşüncesini akla getirmektedir. Serbest zaman etkinlikleri eğitim ve sosyo-ekonomik duruma göre farklılık gösterebilmektedir. Bu bağlamda araştırma verileri Capodilupo (1990) ve Zvonoskii ve Lutseva (2004)’nın görüşlerini destekler niteliktedir. • Gençlerin etkinliklerdeki sınırlılıkları bu gençlerin serbest zaman etkinliklerinde ihmal edildiği görüşünü savunan Karaküçük (2005) ve Tezcan (1994)’ın görüşlerini doğrular niteliktedir.

• Kızlar ve erkeklerin yakın oranlarda etkinliklerle meşgul olmaları yetersizliği olan bireylerin etkinliklerde cinsiyetlere göre farklılık göstermemesi Zijstra ve Vlaskamp (2005)’ın verilerini doğrular niteliktedir.

• Bu çocuk ve gençlerle Türkiye’de çorba pişirme, düğme dikme, kanaviçe işleme, oto yıkama, fotokopi çekme, kil işleri, seramik çalışması, spor etkinlikleri gibi etkinliklerde kullanılan yöntemlerde başarı sağlanmış, etkinliklerin olumlu etkileri olmuştur. Bu bağlamda araştırma verilerinde gençlerin sınırlı etkinlikleri normalden

41

Bu bulgu bu gençlere etkili yöntemlerin ve bu etkinliklere katılım için gençlerin hiç cesaretlendirmemesi açıklanabilir. Bu başarılı etkinlikler ve örnekleri yaygınlaştırılmalıdır.

• Bu gençlerin ebeveynlerinin çocuklarının bir işte çalışmasını istemesi bu çocuklar için mesleki eğitim çalışmalarına daha fazla önem verilmesini gündeme getirmektedir.

• Araştırmaya yönelik öneriler olarak; bu gençlerin okul programlarında daha fazla spor ve serbest zaman aktivitelerine yer verilebilir. Aile eğitimi yapılabilir. Ebeveynler ve gençlerin birlikte katıldığı etkinlikler düzenlenebilir. Hizmet içi kurslarla öğretmenler bilgilendirilebilir ve öğrencisi olan gençlere serbest zaman etkinliklerini uygulayabilirler.

• Ülke genelinde yetersizliği olan gençler için spor, takım çalışmaları, kurslar, kamplar ve etkinlikler yaygınlaştırılabilir. Mesleki eğitim ve istihdama daha fazla önem verilebilir.

• İleri Araştırmaya Yönelik Öneriler Olarak; Farklı engel grupları ile nicel yanı sıra nitel veriler toplanabilir. Serbest zaman programlarının etkisine bakılabilir.

KAYNAKÇA

1. Aslan, Y. & Eratay E. (2009). Zihin engelli bireylere kumaş üzerine çizilen desene pul işleme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Effectiveness of teaching with simultaneous prompting in teaching the skill of sequin embroidering on a pattern drawn on fabric for individuals with mental disability). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Özel Eğitim Dergisi 10(2):15-34. 2. Atmaca-Karataş I. (1996). Zihinsel engelli çocuklara yemek pişirme becerilerini kazandırmada

bireyselleştirilmiş öğretim materyalinin etkisi. [Effect of individualized teaching materials on teaching cooking skills to children with intellectual disability] Unpublished Master’s Thesis. Gazi University, Ankara. Turkey.

3. Beitz, S. (1996). Sports in Germany. (ED. 399 226). Boon, Germany: Inter Nationes. Kennedyallee. 4. Bozkurt, F. & Gürsel, O. (2005). Effectiveness of constant time delay on teaching snack and drink

preparation skills to children with mental retardation. Educ. Train. Dev. Disabil. 40(4):394-400. 5. Buharî, Rikâk, 1. http://siyerarastirmalari.ogr/haber/MEDRESE_ILK_DERSLER/28.hafta.htm.

11.12.2013

6. Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. 7. Baskı, Ankara, Turkey: Pegem akademi.

7. Capodilupo, A.M. (1990). Leisure trends in Ontarino. Working paper. (ED. 334 110). Tv Ontarino, Toronto: Reports – Research Technical.

8. Çankaya, Ö. & Eratay, E. (2011). Zihinsel engelli öğrencilere örgü örme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkiliği. [Effectiveness of simultaneous prompting on teaching stockinette stitching skill to students with mental retardation].Abant İzzetBaysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11(2):11-34. 9. Çiftçi, C. (2001). 12-16 yaş eğitilebilir düzeyde zihinsel engelli çocuklarda beden eğitimi ve spor derslerinin

bazı motorik özelliklere etkisi (Türkiye ve Almanya uygulaması). [Effect of Physical Education and Sports Lessons on Certain Motoric Characteristics of 12-16 age Trainable Children with Intellectual Disability] Unpublished Master’s Thesis. Sakarya University, Sakarya. Turkey.

10. Demir, H. (1996). Zihin engelli öğrencilere düğme dikme becerilerinin kazındırılmasında model olma ve sözel ipucuyla sunulan bireyselleştirilmiş düğme dikme becerisi öğretim materyalinin etkisi. [Effect of materials for teaching sewing button skill by modelling and verbal prompting to teach button sewing skills to the students with intellectual disability] Unpublished Master’s Thesis. Gazi University, Ankara. Turkey. 11. Demirezen, R. (2006). Teknoloji eğitiminde zihinsel engelli öğrencilere döküm çamuru hazırlama

becerilerinin kazandırılması üzerine bir araştırma. [Study on teaching casting dough preparation to the sutdents with intellectual disability in technology education] Unpublished Master’s Thesis. Gazi University, Ankara. Turkey.

12. Eratay, E. & Güler-Özkan, A. (2004). Goblen iğne kanaviçe işleme becerisinin kazandırılmasında fiziksel yardım ve sözel ipucu ile sunulan bireyselleştirilmiş öğretim materyalinin etkililiği. XIII. Ulusal Özel Eğitim Kongresi Bildirileri, [Effectiveness of indvidualized teaching material for teaching ebroidery with tapestry needle to school age children and young individuals by physical assistance and verbal prompting] Ankara: Kök Yayıncılık pp.177-187.

13. Erol, N. & Şimşek, Z. (2010) .Okul çağı çocuk ve gençler için davranış değerlendirme ölçekleri el kitabı (CBCL, YSR ve TRF) [Behavior assessment Scales Handbook for school age children and young individuals (CBCL, YSR and TRF]. Ankara, Turkey: Mentis Yayıncılık.

14. Halisküçük, E.S. & Çiftçi-Tekinaslan, I. (2007). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere makarna pişirme becerisinin öğretiminde videoyla model olmanın etkiliği. [The effect of video modeling to children with mentally retarded on teaching ability of cooking macaroni]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 7(2):113-129.

15. İlhan, L. (2008). Eğitilebilir zihinsel engelli çocuklarda bedeneğitimi ve sporun sosyalleşme düzeylerine etkisi. (Effect of physical education and sports on socialization level in trainable children with intellectual disability) Kastamonu Eğitim Dergisi 16(1):315-324.

16. Karaküçük, S. (2005). Rekreasyon. boş zamanları değerlendirme. [Recration. Making use of leisure time] 6. Baskı. Ankara, Turkey: Gazi Kitapevi.

43

17. Köse, E. (2006). Özel eğitim gereksinimi olan çocukların gelişimine seramik eğitiminin etkisi. (Effect of ceramic training on the development of children with special education needs) Unpublished Master’s Thesis. Gazi University, Ankara, Turkey.

18. Kurt, O. & Tekin-İftar, E. (2008). A comparison of constant time delay simultaneous prompting within embedded instruction on teaching leisure skills to children with autism. Topics in Early Childhood Special Education. 28(1). 53-64.

19. McHale, S.M., Kim, J.Y., Whiteman, S. & Crouter, A.C. (2004). Links between sex-typed time use in middle childhood and gender development in early adolescence. Developmental Psychology. 40(5). 868-881. 20. MEB (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. 31.05.2006 – 26184 Sayılı Resmi Gazete.

21. Özbey, F. (2005). Zihinsel engelli öğrencilere iş becerilerinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkiliği. [The effectiveness of simultaneous prompting procedure on teaching vocational skill to students with mental retardation].Unpublished Master’s Thesis. Abant İzzet Baysal University, Bolu, Turkey. 22. Özokçu, O. (1997). Zihin engelli çocuklara dikiş dikme becerilerinin kazandırılmasında model olma ve

sözel ipucuyla sunulan bireyselleştirilmiş öğretim materyalinin etkililiği. [Effectiveness of individualized materials for teaching sewing skill by modeling and verbal prompting to teach sewing skills to the students with intellectual disability] Unpublished Master’s Thesis. Gazi University, Ankara; Turkey.

23. Paksoy, S. (2003). 8-12 yaş eğitilebilir zihinsel engelli çocukların resim-işeğitimi. [Drawing-Art Education of age 8-12 trainable children with intellectual disability]. Unpublished Master’s Thesis. Marmara University, İstanbul; Turkey.

24. Tezcan, M. (1994). Boş zamanlarin değerlendirilmesi sosyolojisi. [Sociology of making use of leisure time] 4. Baskı. Ankara, Turkey: Atilla Kitapevi.

25. Tinsley, H.E.A. & Elredge, B.D. (1995). Psychological benefits of leisure participation: A taxonomy of leisure activities based on their need-gratifying properties. Journal of Counseling Psychology. 42(2). 123-132. 26. Topsakal, M. (2004). Zihin özürlü çocuklara oto yıkama becerisinin öğretimine hata düzeltmesi yapılarak

gerçekleştirilen eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. [Effectiveness of simultaneous prompting with error correction for teaching car washing skills to children with mental disability] Unpublished Master’s Thesis. Anadolu University, Eskişehir, Turkey.

27. Vuran, S. (2008). Empowering leisure skills in adults with autism: An experimental investigation on through the most to least prompting procedure. Int. J. Special Educ. 23(1):174-181.

28. Vuran, S., Vuran, S. & Bakar, S. (2001). Zirem seramik atölyesi çalışmaları. 10. Ulusal Özel Eğitim Kongresi Bildirileri. [Zirem Ceramic workshop activities. 10th National Special Education Congress Papers] Hatay, Turkey: İkiz Ofset, pp. 207-214.

29. Yılmaz, I., Birkan, B., Konukman, F. & Erkan, M. (2005). Using a constant time delay procedure to teach aquatic play skills to children with autism. Education and Training in Developmental Disabilities. 40(2). 171-182.

30. Yücesoy, Ş. (2002). Zihin özürlü öğrencilere fotokopi çekme becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. [The effectiveness simultaneous prompting on teaching photo copy skills to students with mental disabilities].Unpublished Master’s Thesis. Anadolu University, Eskişehir, Turkey.

31. Zijlstra, H.P. & Vlaskamp, C. (2005). Leisure provision for persons with profound intellectual and multiple disabilities: Quality time or killing time. J. Intellectual Disability Res. 49(6):434-448. (doi: 10.1111/j.1365-2788.2005.00689.x).

32. Zvonoskii, V. & Lutseva, S. (2004). Young people’s favorite leisure activities. Russian Education and Society. 46(1). 76-96.

HAYAT BOYU REHBERLİK KALİTE GÜVENCESİ SİSTEMİNDE TÜRKİYE YETERLİLİKLER