TÜRKİYE’ DE BULUNAN İSTİHDAM VE MESLEKİ EĞİTİM İLE İLGİLİ KURUMLAR

Türkiye’ de bulunan mesleki eğitim ile ilgili tavsiyede bulunma, karar verme, uygulama, kanun koyma yetkisine sahip olan kuruluşlar, başta Milli Eğitim Bakanlığı olmak üzere, Türkiye İş Kurumu, Mesleki Yeterlilik Kurumu, Yüksek Öğrenim Kurumu ve Ulusal Ajans olarak sıralanabilir.

2.1 Milli Eğitim Bakanlığı:

Genel ve mesleki eğitim yanısıra yaşamboyu öğrenim de Milli Eğitim Bakanlığı’nın görevleri arasında olduğundan “Hayat Boyu Öğrenme ve Gençlik Programları” oluşturulmuştur. Bu sayede eğitimin süreklilik arz eden bir yapıya kavuşup AB mevzuatına uygun hale getirilmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla, Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü kurulmuş ve mesleki eğitim ve öğretimin geliştirilip güçlendirilmesini sağlamak üzere, “Türkiye’de Meslekî Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP)” AB ile Türkiye arasında imzalanan anlaşma ile 2006 yılında yürürlüğe girmiştir. Projenin hedefi; ekonominin ihtiyaç duyduğu yüksek nitelikli ve uygun ara kademe teknik insan gücünü yetiştirebilen, teknoloji geliştirilmesine ve üretimine yatkın bir meslekî ve teknik eğitim sisteminin güçlendirilerek etkili bir şekilde uygulanmasını sağlamaktır.( http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/uygulama_kilavuzu.pdf, 20, 09,2013)

Proje kapsamında işgücü ihtiyaç analizleri yapmak, eğitim ve meslek standartlarını oluşturmak, var olanları gözden geçirmek, ulusal mesleki yeterlilik sistemi kurulmasını sağlamak, mesleki ve teknik eğitimi modüler olarak programlamak, bu modüllerin ortak kullanımını sağlayarak yurtiçi ve dışında denklik oluşturmak amaçlanmıştır.

Milli Eğitim Bakanlığı’nın birimleri arasında yer alan “Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü” ise, sektörün mesleki ve teknik işgücü talebini karşılamak, meslek edindirmek, işgücünün gerekli standartlara uygunluğunu sağlamak üzere, politika ve stratejiler geliştirmeyi amaçlamaktadır.

2.2 Mesleki Yeterlilik Kurumu

Yeterlilik kavramı, içinde mesleki olarak iyi eğitim almayı barındırır. Yeterlilik süreci genel olarak beş unsurdan oluşur: Öğrenme, yeterliliğin temelidir. Resmi eğitim müfredatı veya işbaşı eğitim ve kişisel faaliyetlerle sağlanabilir. Değerlendirme; bireyin bilgi, beceri ve daha geniş çaplı yetkinlikleri konusunda öğrenme sonuçları veya yetkinlik standartları gibi kriterlere göre hükme varılmasıdır. Onaylama; bireyin öğrenme süreci ile, önceden belirlenmiş kriterleri karşılayarak geçerli bir prosedür izlediğinin teyit edilmesidir. Belgelendirme; bireyin öğrendiklerinin onaylandığına dair bir kanıttır/kayıttır. Tanıma; bireylerin özsaygısında artış olarak ve üçüncü tarafların yeni iş, yüksek ücret gibi bir ilerleme sunmak için bireyin vasfından yararlanmak istemesi durumunda görülür.

(http://euroguidance.iskur.gov.tr/Portals/1/Kaynaklar//kitaplar/CEDEFOP%20-%20Yeterliliklerde%20 Gorulen%20Degisimler.pdf, 09.07.13)

2000 yılında, Avrupa Konseyinin Lisbon’ da almış olduğu kararlarda, mesleki öğretim ve eğitimin geliştirilmesinin, Avrupa Birliğinin dünyanın bilgi tabanlı en dinamik ve rekabetçi ekonomisi haline getirilmesinin stratejik hedef olarak benimsenmesinde, önemli ve bütünleyici bir konu olduğu vurgulanmıştır. ( AB Konpenhag Süreci ve Masrticht Bildirgesi açısından Türkiye’ de Mesleki Öğretim ve eğitimi Bekleyen Zorluklar Uluslararası Konferansı, MEB, MEGEP Haziran 2005)

Lizbon süreci ve Bologna Deklarasyonlarından alınan sonuçlarla, Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi hazırlanmış; üye olan ve kabul eden ülkeler, bunlardan çıkan sonuçları kendi ülkelerinin sistemlerine Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi şeklinde göçermişlerdir.

Avrupa Yeterlilikler Çerçevesinde 8 temel yeterlilik seviyesi bulunmaktadır. En alt seviye 1 iken kişiden beklentilerin en yüksek olduğu seviye 8 ile ifade edilmektedir. Her bir öğrenme çıktısı, ilgili kişinin neler bildiği, anladığı ve öğrenme sürecinden sonra neler yapabildiği ile ilgili olarak ifadeler içerir.( http://www. myk.gov.tr/index.php/ayc, 08.07.2013)

181

Türkiye Bologna sürecine 2001 yılında dahil olmuş ve yükseköğretimde Avrupa ile bütünleşmenin sağlanmasında temel olarak alacağı Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesini 2010 yılına kadar oluşturmayı taahhüt etmiştir.( http://tyyc.yok.gov.tr/, Erişim Tarihi:14.08.2013) Bu konuda uygulamada ve teoride yol kat edilmiştir.

Türkiye’ de Avrupa Birliği müktesebatı uyum hazırlıkları kapsamında, bir Ulusal Mesleki Yeterlilik Sistemi kurulması kararı alınmış, bu nedenle öncelikle Mesleki Yeterlilik Kurumu oluşturulmuştur. Kurumun oluşturduğu ulusal mesleki yeterlilik sisteminin amaçları eğitim ve istihdam ilişkisini güçlendirmek, öğrenme çıktıları için ulusal ve uluslararası standartlar oluşuturmak, eğitim ve öğretimde kalite güvenceyi sağlamak, yüksek öğretimde ulusal ve uluslararası alanda yatay ve dikey geçişler için yeterlilikler oluşturmak, öğrenmek için ulaşılabilir, tanınır ve kıyaslanır bir alt yapı oluşturmak ve yaşam boyu öğrenim konusunu desteklemektir.( http://www.myk.gov.tr/index.php/tr/ulusal-yeterlilikler/216-ulusal-meslek-yeterllk-sstem-umys,08.07.2013) İşgücünün dolaşımının serbestleştirilebilmesi için bu tür bir sistemin kurulması zorunluluk arz etmiştir. Aynı zamanda, çağın gereklerine uygun bilgi ve becerinin sürekli yenilenmesi anlamına gelen yaşam boyu öğrenmenin, çalışma koşulları tarafından bir zorunluluk haline getirilmesi de bu sistemin kurulma nedenleri arasındadır.

Mesleki Yeterlilikler Kurumu, ulusal meslek standartlarını belirlerken, meslekleri ISCO sınıflandırmasına göre ele almış, her bir meslek için görevler, bu görevler başarılırken gerçekleştirilen işlemler ve bu işlemlerin değerlendirilmesinde kullanılmak üzere başarım ölçütleri belirlemiştir. Bu sistemde öncelikle ilgili tarafların katılımı ile taslak meslek standartları geliştirilmekte, daha sonra Ulusal Mesleki Yeterlilik Kurumu Sektör Komitelerinde değerlendirildikten sonra yönetim kurulu onayı ile Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmektedir. Hazırlanan meslek standartları, eğitim öğretim müfredatlarının hazırlanmasından sınav ve belgelendirme süreçlerine kadar temel teşkil etmektedir. Bu noktada, sektörün talep ettiği beceri ve niteliklerin doğru ve net bir biçimde bu standartlara yerleştirilmesi eğitim ve istihdam arasında sağlam bir köprü kurulmasına neden olacaktır.

Avrupa Birliği Komisyonu kararıyla, 1992 yılında kurulan Ulusal Rehberlik Merkezleri, 1995 yılında EUROGUIDENCE adı ile çalışmaya devam etmiştir. Günümüzde Yaşam Boyu Eğitim Programına (Lifelong Learning Programme) bağlı olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Euroguidence ağına üye olan 32 ülkeden biri de Türkiye’ dir. Bu ağın amacı, mesleki rehberlik, eğitim, rehberlik ve danışmanlık hizmetlerini ulusal düzeyde, Avrupa boyutu ile geliştirmek ve yaşamboyu eğitim alanında Avrupa Birliği politikalarını desteklemektir. Türkiye’ de İŞKUR bu kurumun temsilcisidir.

2.3 Yüksek Öğrenim Kurumu

Yükseköğretim alanında yeterlilik, herhangi bir yükseköğretim derecesini başarı ile tamamlayan bir kişinin neleri bilebileceği, neleri yapabileceği ve nelere yetkin olacağını ifade eder. Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi, bu amaçla oluşturulmuştur. Bireylerin yükseköğretimlerini tamamladıktan sonra edinmiş olacakları bilgi, beceri ve yetenekleri tam olarak önceden tahmin edilebilir ve standart hale yakın kılan; öte yandan bireyleri öğrenim için hareketli kılan ve iş dünyasının istihdam ile ilgili nitelik taleplerini eğitim sistemine geçiren bir yapıdır. Bölümlerden mezun olan öğrenciler için öğrenme çıktılarının belirlenmesi, daha sonra ders çıktılarının bunlara göre dizayn edilmesi şeklinde işleyen bir sisteme sahiptir.( http://tyyc.yok.gov. tr/;20.09.2013)

2.4 Ulusal Ajans

Ulusal Ajans, Avrupa Birliği Bakanlığı’na bağlı olarak kurulmuştur ve Hayat Boyu Öğrenim Programı (lifelong learning programme-LLP) ile Gençlik Programını bünyesinde bulundurmaktadır. Hayat boyu öğrenim programı, çeşitli seviyelerde tüm bireyler için eğitim ve öğretim fırsatları oluşturmaktadır. Hayatboyu Öğrenme Programı, öğrenmenin formal okul süresi ile sınırlı kalan bir faaliyet olmaması için yaşam boyu fırsatlar oluşturarak sürekli iyileştirmeyi, bilgi toplumuna dönüşmeyi kolaylaştırmayı, daha iyi ve daha çok iş imkanına sahip olmayı, sosyal bütünlüğü geliştirmeyi amaçlayarak, topluluk içinde eğitim ve öğretim sistemleri arasında değişim, işbirliği ve hareketlilik oluşturmaktadır. Bu amaçları gerçekleştirebilmek için, temel olarak 4 alt programa ayırılmıştır.

Lisans öncesi okul eğitimi ile ilgli bireyler için Comenius Programı, yüksek öğretimdeki bireyler için Erasmus Programı, mesleki eğitimi konu alan Leonardo da Vinci Programı ve yetişkin eğitimini kapsayan Gruntvig Programı olarak katergorize edilen bu programlar, bireylerin yaşamın her döneminde sürekli eğitim alarak yaşam kalitelerini arttırmalarını hedefler. Bu alt programlardan Leonardo Da Vinci Programı, Avrupa Birliğine üye veya aday ülkelerin mesleki eğitim politikalarını oluşturma, düzenleme ve geliştirmeleri konusunda birlikte çalışma, paylaşma ve uzmanlıkları geliştirme fırsatı sunmaktadır Bu sayede üye ve aday ülkelerde, mesleki eğitimde kalitenin geliştirilmesi, bilgi, beceri ve yetkinliklerin arttırılması sağlanmaktadır.

Leonardo Da Vinci programı kapsamında, Hareketlilik Projeleri oluşturulmuştur. Hareketlilik, belli bir aömaç için, belli bir süre ve hibe ile Avrupa Birliği üyesi kuruluşlara ziyareti amaçlar. Bu kapsamda, temel mesleki eğitim almakta olan meslek lisesi öğrencileri ve mesleki eğitim merkezi öğrencilerine(çıraklara), herhangibir üye ülke içinde, ilgili mesleki bilgi, beceri ve tecrübe kazanmalarını sağlamak amacı ile hareketlilik sağlanmaktadır. Bunun yanında işgücü piyasasındaki bireyler için program üyesi başka bir ülkedeki bir işletmede veya bir eğitim kurumunda gerçekleştirilen mesleki eğitim dönemine ait staj ve/veya çalışma tecrübesinden oluşmaktadır. Son olarak, mesleki eğitimden sorumlu veya insan kaynakları alanında çalışan bireyler için Mesleki Eğitim ve Öğretimden Sorumlu Kişiler (VETPRO) hareketliliği söz konusudur. Bu kapsamda mesleki eğitim alanında yeterliklerin, yenilikçi metot ve uygulamaların transferi, geliştirilmesi ve güncellenmesi üzerine odaklanılır. Bu kişiler karşılıklı öğrenme amacıyla başka ülkelerdeki meslektaşlarıyla tecrübelerini paylaşırlar. Bu faaliyet ayrıca mesleki eğitimden sorumlu uzmanların mesleki dil öğrenmelerini de kapsar.( http://www.ua.gov.tr/ programlar/hayatboyu-%c3%b6%c4%9frenme-program%c4%b1; 20.09.2013)Ulusal Ajans kapsamında, bundan başka, 4 temel faaliyetten oluşan Ortak Konulu Program(Transversal Program) ve Jean Monnet Programı olarak 2 program daha yer almaktadır. Tüm hayat boyu öğrenme ve gençlik programlarının 2014-2020 yılları arasındaki dönem için Erasmus+ adı altında birleştirilmesi hedeflenmiştir. ( http://ec.europa.eu/ programmes/erasmus-plus/index_en.htm; 20.09.2013)

2.5 Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı- Ulusal İstihdam Stratejisi

Geçmişte, AB ilerleme raporlarında, Türkiye’nin kendine ait istihdama yönelik bir stratejisi olmadığından bahsedilmiştir. Bu ihtiyacı karşılamak adına, istihdam piyasasını düzenlemek, eğitim ve istihdam arasında arz-talep yönlü bir ilişki kurmak, aktif işgücü politikalarını oluşturup geliştirmek adına 2011 yılında “ Ulusal İstihdam Stratejisi” metni oluşturulmuştur. Metni, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ nın uzman, akademisyen ve ilgililerden oluşturduğu, “İstihdam Danışma Kurulu” yürütmüştür. (http://www.sendika. org/2011/02/ulusal-istihdam-strateji-belgesi-tam-metin/; 20.09.2013)

SONUÇ

Türkiye’ de istihdam konusunun başarılı biçimde yürütülmesi kurumların sistemlerinin doğru biçimde kurulması, kurulan sistemlerin birbirleri ile ilişkilendirilmesi ile gerçekleştirilebilir. Doğal olarak en doğru kurumların sorumluluklarının bilincinde olan yöneticiler ve uygulayıcılar ile başarılı olarak işletileceği ve geliştirilebileceği açıktır. Bu kurumlarda yer alan her kişinin sistemin doğru çalışması için çaba göstermesine ihtiyaç vardır. Sistemin çıktıların taşıyacak gençler ancak bu biçimde gerçek anlamda iyi yetişecekler ve öğrenmeye, gelişmeye açık olacaklardır. Problemin doğru çözümü doğal olarak yıllar içinde ilgili kurumların yürüttükleri sistemlerin , uyguladıkları politikaların, prosedür ve kuralların toplum tarafından benimsenmesiyle oluşacak ve böylece eğitim sisteminin saygınlığının korunması sağlanacaktır.

Böylece Avrupa kurumlarının oluşturduğu amaçlar yanı sıra Türk toplumunun kendine özge yaklaşımları, amaçları gerektiğinde kurumlar oluşacaktır. Bu ve benzeri gelişmeler gerek mesleki eğitimde gerek diğer eğitim kurumlarında sinerji yaratacaktır.

183

KAYNAKÇA

1. AB Konpenhag Süreci ve Masrticht Bildirgesi açısından Türkiye’ de Mesleki Öğretim ve eğitimi Bekleyen Zorluklar Uluslararası Konferansı, MEB, MEGEP Haziran 2005

2. TEKİN, Akay; Avrupa Birliği İstihdam Politikası Genel Esasları; TİSK Yayınları; 2008; Ankara,27,36 3. http://www.sendika.org/2011/02/ulusal-istihdam-strateji-belgesi-tam-metin/; Erişim Tarihi:20.09.2013 4. http://www.cedefop.europa.eu/EN/understanding-qualifications/index.aspx ;Erişim Tarihi:12.07.2013 5. http://www.cedefop.europa.eu/EN/identifying-skills-needs/index.aspx Erişim Tarihi:12.07.2013 6. http://www.cedefop.europa.eu/EN/developing-lifelong-learning/index.aspx; Erişim Tarihi:20.09.2013 7. http://ec.europa.eu/education/news/rethinking/com669_en.pdf,Sf. 2,4,7,8 Erişim Tarihi:08.07.2013 8. http://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/index_en.htm; Erişim Tarihi:20.09.2013

9. http://www.eesc.europa.eu/?i=portal.en.soc-section; Erişim Tarihi:20.09.2013 10. http://www.etf.europa.eu/web.nsf/pages/Frame_project, Erişim Tarihi:12.07.13 11. http://www.etf.europa.eu/web.nsf/pages/Key_competences, Erişim Tarihi:12.07.13

12. http://www.etf.europa.eu/web.nsf/pages/PRJ_2013_WP13_10_01_TUR, Erişim Tarihi:12.07.13 13. http://www.etf.europa.eu/web.nsf/pages/Turkey, Erişim Tarihi:12.07.2013

14. http://euroguidance.iskur.gov.tr/Portals/1/Kaynaklar//kitaplar/CEDEFOP%20-%20Yeterliliklerde%20 Gorulen%20Degisimler.pdf, Erişim Tarihi:09.07.13

15. http://europass.cedefop.europa.eu/tr/about, Erişim Tarihi:09.07.2013

16. http://www.myk.gov.tr/index.php/tr/ulusal-yeterlilikler/216-ulusal-meslek-yeterllk-sstem-umys,Erişim Tarihi:08.07.2013

17. http://tyyc.yok.gov.tr/, Erişim Tarihi:14.08.2013 18. http://tyyc.yok.gov.tr/; Erişim Tarihi:20.09.2013

19. http://www.ua.gov.tr/programlar/hayatboyu-%c3%b6%c4%9frenme-program%c4%b1;Erişim Tarihi:20.09.2013

SAVİCKAS’IN KARİYER YAPILANDIRMA KURAMINA DAYALI ÖRNEK BİR KARİYER GRUP