Türkiye’de Yaşlı İnsanları Aktif Hale Getirebilme Konusunda Yapılanlar / Yapılabilecekler

Yaşlılık ve ekonomi arasında ilişki genelde tek boyutlu olarak görülmekte, yaşlı insanların sosyal güvenlik harcamalarının yüksek seviyelere ulaşması nedeniyle ekonomi üzerinde negatif etkisi olduğu belirtilmektedir. Türkiye gibi işsizliğin %9-%10 gibi yüksek seviyede olduğu ülkelerde yaşlı insanlara iş bulunması veya bu yönde girişimde bulunulması günümüz için anlamsız gelebilecektir. Yaşlıları istihdamın yaratacağı katma değerin gençlere yeni iş imkanları yaratabileceği dikkate alınmalıdır. Bu bağlamda çevrenin yaşlıya, yaşlının çevreye uyum göstermesi gerekmektedir (Alataş, 2012).

15 Konuyla ilgili; 9-11 Temmuz 2011 tarihlerinde Dublin’de düzenlenen ‘‘Active Ageing – the Potential for Society’’ isimli çalıştayda, TU Dortmund Üniversitesi Gerontoloji Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gerhard Naegele tarafından sunulan ‘‘Active Ageing in employment – The German Case’’ isimli çalışmadan yararlanılmıştır.

99

2012 yılı yaşlanmakta olan işgücünün temel ihtiyaçlarına dikkat çekebilmek maksadıyla,“Avrupa Aktif Yaşlanma ve Kuşaklararası Dayanışma yılı” olarak belirlenmiştir. Yıl boyunca düzenlenen çalışmalarda toplumun aktif yaşlı gücünün değerlendirilmesi konusunda bazı sonuçlara ulaşılmıştır. Bu sonuçlar arasında;emeklilik yaşının 70’e alınması,emekliliğe kademeli geçiş seçeneklerinin belirlenmesi,kısa zamanlı çalışmanın düzenlenmesi,çalışma saatleri esnekliği ile daha uzun süreli çalışma,deneyimlerin genç çalışanlara aktarılmasının düzenlenilmesi,yeni teknolojilere uyum eğitim,iş ve meslek gelişmeleri karşısında yenilenme yer almaktadır (Dülger, 2012).

Bu çalışmaların, Türkiye’de uygulanması yolunda çeşitli çabalar sürdürülmektedir. Ancak mevcut kurumsal yapının sorunların çözümlerine yönelik girişimlere engel olabileceği kıymetlendirilmektedir.

Yaşlı insanların artan sorunlarını toptancı bir anlayışla çözümlemek yerine bireysel çözümler üretmek bu sorunu çözmek isteyen ülkelerde giderek yaygınlaştırmaktadır. Türkiye’de uygulama aşamasında olan “Aile Destek Projesi”, sorunları bireysel girişimler ile çözmeye yönelik önemli bir girişimdir. Bu proje kapsamında, her ailenin bir sosyal danışmanı veya sosyal destekçisinin olması, danışmanın sorumlu olduğu aileleri ve bu aileler içindeki dezavantajlı grup kapsamında olanları yakından takip etmesi, onları yönlendirmek veya bilgilendirmek suretiyle destek sağlaması düşünülmektedir (Alataş, 2012). 2008 yılında İzmir’de kurulan “Aile Danışmanları Derneği”ni bu konuda örnek gösterebiliriz.

Örgütler, farklı bakış açılarından geniş bir fikir yelpazesi oluşturmayı bir zenginlik olarak görmekte, çalışanların başarısını dolayısıyla işin verimliliğini arttırmak üzere çalışanların ikinci kariyerleri üzerine yatırımlar yaparak onların istihdam edilebilirliklerini arttırmaya çalışmaktadırlar (Erçil, 2012). Tecrübe ve bilgi birikimine sahip bu insanlar emekli olmadan önce ikinci bir çalışma hayatına hazırlanmalıdırlar. Bu konuda kendileri arayış içinde olabilecekleri gibi danışmanlık sistemleri vasıtası ile yönlendirilmeleri üzerinde çalışmalar gerek ülkemizde gerekse yurt dışında aratarak sürdürülmektedir.

“Boğaziçi Üniversitesi”nin, “Harvard Institute for Learning in Retirement ” programlarından esinlenilerek; başlattığı “Hızla değişen dünyada, ihtiyaç duyulan temel bilgilerin yenilenmesi” amaçlı eğitim çalışmalarını bu alanda örnek olarak gösterebiliriz

(http://www.yuzdeyuzhaber.com/egitim/emeklilere-universite-yolu-h8019.html-14/11/2013)

ABD’de bir resesyon dönemi sırasında yapılan saha araştırmaları ,çalışma eğiliminde bulunan ve ikinci kariyerlerini oluşturmak isteyenlerin önemli bir bölümünü erkeklerin oluşturduğu, statüsü yüksek olanların yönetim kurulu üyesi olarak danışmanlık şirketi kurarak veya kendi işlerini kurmak için girişimcilik çabalarında bulunarak sorunlarını kendilerince çözmeye çalıştıkları görülmüştür. ABD ve diğer ülkeler yaşlı insanların büyük bir bölümünün birikimlerinden sektörler içinde oluşturdukları kademelerde ve uluslararası danışmanlık yapılanmaları içinde ulusal ve uluslar arası alanda faydalanmaktadırlar. Türkiye’de bu tür uygulamalara Türk Silahlı Kuvvetlerinde, Vakıf Üniversitelerinde ve bazı Aile Şirketlerinde yer verilmektedir (Erçil, 2012). SONUÇ

Demografik değişimler ile birlikte ortaya çıkan birçok ekonomik ve sosyal mücadele alanları ile baş edebilmek için yenilikçi çözümlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu da toplumdaki ekonomik ve sosyal politikaların yeniden değerlendirilmesi ve gözden geçirilmesini gerekli hale getirmektedir. Bireylerin aktif ve sağlıklı bir şekilde yaşlanarak üretim süreçlerine katılmaları, “yaşlanan toplumlar”ın demografik değişimler ile daha kolay baş edebilmelerini sağlayacaktır. Bu süreçte yaşlılara yönelik sosyal politikalar ile yaşlılara götürülen hizmetlerin yaşlı nüfusun ihtiyaçlarına göre değerlendirilmesi önemli görülmektedir.

Gelişmeler, Türkiye’de bugüne kadar genç nüfusun gereksinimlerine göre şekillenen sosyal politikaların artık yaşlı nüfusun gereksinimlerine göre şekillenmesi gerektiğini göstermektedir. 21.Yüzyılın ikinci çeyreğinde 12 milyon yaşlı nüfusun baskısıyla karşılaşacak olan Türkiye’nin yeni durumun trajediye dönüşmesini engellemek için uzun dönemli planlama yapmak durumunda olduğu kabul edilmektedir (Dülger, 2012).

Yaşlıların, sosyal ve ekonomik yaşamda aktifleştirilmesine yönelik programların uygulanabilir ve dinamik bir anlayışla hazırlanması gerektiği düşünülmektedir. Bu kapsamda, emekli insanlara yönelik olarak mali kaynak yaratılmasının, bu kaynağın danışmanlar veya uzmanlar nezaretinde yeni işyeri vb. kurumlar açılmasında kullanılmasının teşvik edilmesinin, Boğaziçi Üniversitesinin planladığı eğitimlerinin benzerlerinin giderek yaygınlaşmasının sağlanmasının, Aile Danışmanı yetiştirecek programlar açılmasının, emeklilik öncesi emekliliğe hazırlık programları ile kişilerin emekliliğe geçişlerinin kolaylaştırılmasının, ileriki süreçlerde emekli insanlara Kamu ve özel işyerlerinde belirli oranlarda istihdam zorunluluğu getirilmesinin, esnek çalışma modellerinin geliştirilmesinin, gönüllülük hizmetlerine katılımlarının teşvik edilmelerinin uygun olacağı düşünülmektedir.

101

KAYNAKÇA

1. Tufan, İ. (2011) “Violence against the elderly in Turkey: A section from 1st Turkey atlas of gerontology (GEROATLAS), National Social and Applied Association of Gerontology, 1st Edition, Antalya.

2. Bloom D. E., Boersch-Supan A., McGee P., Seike A. (2011). “Population aging: Facts, challanges, and responses”, Harvard Initiative for Global Health, PDGA Working Paper No. 71.BrandStrom A. (2007). “Ageing- a cross-cutting research and policy challenge, Scandinavian Journal of Public Health, No. 25: 225.

3. T.C. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ankara, 2010.

4. http://www.geroatlas.com/support.html (last accessed on 10.01.2013). 5. OECD, Reforming public pensions. Paris, France, 1988.

6. OECD, Ageing populations. The social policy implications. Paris, France, 1988. 7. World Bank, “Averting the old age crisis”. New York: Oxford University Press, 1994. 8. OECD, Reforms for an ageing society, Paris, France, 2000.

9. http://www.akparti.org.tr/english/hedef/8784/dunyanin-ilk-10-ekonomisi-arasina-girecegiz (last accessed on 10.01.2013).

10. D.E. Bloom, D. Canning, G. Fink, “Implications of population aging for economic growth”, Harvard Initiative for Global Health, PDGA Working Paper No. 64, 2011.

11. U.S. Department of Health and Human Services, “Active aging, a shift in the paradigm”, May, 1997. 12. Onat, Ü. (2001). Toplumsal gelişme ve değişme sürecinde yaşlı hizmetlerinin Düzenlenmesi. Sosyal

Hizmet Sempozyumu 16-18 Ekim 1996, Bildiriler, T.C. Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Yayınları, Ankara.

13. Öz, F. (1999). Yaşlılıkta psiko-sosyal özellikler. Sosyal Hizmetler Dergisi, 1(9), 19-27.

14. Güleç M. ve Tekbaş Ö. F. (1997). Sağlık Perspektifinden Yaşlılık. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri, 17 (6), 369-378.

15. Hotar, N. (2012). Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlanma. Kuşaklararası Dayanışma ve Aktif Yaşlanma Sempozyumu 20-21 Mart 2012, Bildiriler. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Ankara Üniversitesi İşbirliği yayını, Ankara.

16. Alataş, G. (2012) T.C. Aile ve sosyal Politikalar Bakanlığı’nın Yaşlılığa Bakışı ve Yaşlılık Politikaları. Kuşaklararası Dayanışma ve Aktif Yaşlanma Sempozyumu 20-21 Mart 2012, Bildiriler. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Ankara Üniversitesi İşbirliği yayını, Ankara.

17. Dülger, İ. (2012). Dünyada ve Türkiye’de Yaşlılığın değişen Görünümü, Değişen Politikaları ve Gelişen Aktif Yaşlanma Kavramı. Kuşaklararası Dayanışma ve Aktif Yaşlanma Sempozyumu 20-21 Mart 2012, Bildiriler. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Ankara Üniversitesi İşbirliği yayını, Ankara. 18. Erçil, İ.K. (2012). Yaşlılıkta İkinci Kariyer: Yaşlılık Ekonomik Bir Sektör Mü? Kuşaklararası Dayanışma

ve Aktif Yaşlanma Sempozyumu 20-21 Mart 2012, Bildiriler. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Ankara Üniversitesi İşbirliği yayını, Ankara.

19. İçli, G. (2008). Yaşlılar ve Yetişkin Çocuklar, Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi (1), 28-32 20. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (2009), Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması

21. Konak, A. Ve Çiğdem, Y. (2005). Yaşlılık Olgusu: Sivas Huzurevi Örneği, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi 29(1), 23-63

22. Türkiye İstatistik Kurumu (2009). Nüfus Projeksiyonları: 2008-2050, Yayınlanmamış Çalışma. 23. Türkiye İstatistik Kurumu (2013). Yaşlılara Saygı Haftası, Ankara.

24. Altan, Ö. Z. (2006). Sosyal Politika, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Yayınevi. 25. Eurostat, http://epp.eurostat-ec.europa.eu (18.02.2011)

26. http://www.yuzdeyuzhaber.com/egitim/emeklilere-universite-yolu-h8019.html-14/11/2013 27. Arpacı, F. (2005). Farklı Boyutlarıyla Yaşlılık, Ankara: Türkiye İşçi Gönüllüleri Derneği.

28. Walker, A. Ve Maltby T. (2011). Yaşlılar (Çev. Osman Tezgel), Alcock Pete, Margaret May ve Karen Rowlington (Eds.) Sosyal Politika: Kavramlar ve Uygulamalar, Ankara: Siyaset Kitabevi: 511-520

29. Dülger, İ. (2012). Aktif Yaşlanma Değerlendirilmesinin Önemi, Ekonomik ve Toplumsal Kazançlar: AB Grundtvig İzleme Toplantısı, Gaziantep.

30. Akçay, C. (2011). Yaşlılık: Kavramlar ve Kuramlar, İstanbul: Kriter Yayınevi.

31. Türkiye İşçi Emeklileri Derneği, (2010). Türkiye Emeklilik Profili Araştırması, Ankara.

32. Avrupa Birliği Komisyonu,(2011), Active Ageing and Solidarity Between Generations – A Statistical Portrait of The European Union 2012. Esrostat Statistical Books, Luxembourg: Publications Office of The European Union, 2011. Available on: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-EP-11-001/EN/KS-EP-11-001-EN.PDF

33. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı,(2007)Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı .

103

FEN-BİLİMLERİ, TEKNOLOJİ, MÜHENDİSLİK VE MATEMATİK (FTMM) ALANLARINDA