Ulusal Park Hizmetleri İdaresi

ABD’nin yüzölçümü (9.629.091 km²) ve bu alan içerisinde sahip olduğu doğal ve kültürel kaynaklar düşünüldüğünde, ülke politikasında her zaman yer bulan tartışmaların varlığı olağan karşılanmalıdır. Gerçektende, genel anlamda ekosistemin ve yaban hayatının, doğal ve kültürel kaynakların korunması ve geliştirilmesi gerek halk arasında gerekse Kongre nezdinde hararetli ve uzun süren tartışmaların yaşanmasına neden olmaktadır.

Bir tarafta ekonomik değer ifade eden madencilik ve petrol-doğalgaz arama faaliyetleri, altyapı çalışmaları ve devasa orman endüstrisi, diğer tarafta muhteşem doğal ve kültürel değerlerin bozulmasının engellenmesi çabaları yer almıştır.

Bugün federal hükümet yaklaşık 2,5 milyon kilometrekare araziye sahiptir. Bu topraklar, “UPHİ”, “Ulusal Orman Birimi” (National Forest Service), “Toprak Yönetim Birimi” (Bureau of Land Management) ve “Balıkçılık ve Yaban hayatı Birimi” (Fish and Wildlife Service) tarafından yönetilmektedir. Bu toplamın yaklaşık 340.000 km2’si, yıllık 2.750.000.000 dolar bütçeyle UPHİ tarafından idare edilmektedir.⁴⁴⁰ 401 adet ulusal parktan oluşan bu arazi; kayalıklardan ormanlara, meralardan dağlara ve çöllere kadar, vahşi yaşama ve nesli tükenmekte olan canlılara ev sahipliği yapmaktadır.

440 Department of The Interior, National Park Service Fiscal Year 2015 Budget Justifications, http:// www.nps.gov/aboutus/upload/FY-2015-Greenbook-Linked.pdf (05.01.2015), s.6.

117

Unutulmamalıdır ki; bu Birim, sadece ulusal parkların değil, binlerce tarihi yapı, alan ve ulusal anıtın ve yine 68.000 civarı arkeolojik sit alanın koruma ve bakım sorumluluğunu üstlenmektedir. Bu alanlar, halk için gezi ve dinlenme bakımından eşsiz olmakla birlikte, aynı zamanda bu bölgeler bilim dünyasına biyolojik ve coğrafik nitelikleri yönüyle hizmet etmektedir. Turizm açısından bakıldığında ise milyonlarca yerli ve yabancı turiste ev sahipliği yapmaktadır. Esasen, ulusal parklar insanların gündelik yaşamının bir parçası haline gelmiştir. Dolayısıyla söz konusu rakamın, bu açıdan değerlendirilmesi gerekmektedir.⁴⁴¹

Ulusal parkların, günümüzdeki en büyük problemleri, bu alanların yönetiminin devamı için gereksinim duyulan maddi kaynağın temini ve bu alanlarda motorlu vasıtaların kullanılmasıdır. Bu devasa topraklar, içerisinde binlerce kilometre demiryolunu ve yine binlerce köprü ve tünel ile binaları, su ve atıksu sistemlerini barındırmaktadır. Bu nedenle her yıl bütçeden milyar dolarlarla ifade edilen kaynaklar aktarılmaktadır. Söz konusu bütçe her türlü giderler hesaba katıldığında ihtiyaç duyulan 6 ile 9 milyar dolar arasındaki bir miktarın oldukça gerisinde kalmaktadır. Bu kaynağa ulaşmanın bir yolu olarak, son dönemde bazı parklara giriş ücreti alınması, hali hazırda alınan ücretin artırılması ve bu ücretin en az %80’inin merkezi bütçeye aktarılmaksızın, söz konusu park tarafından doğrudan kullanılması yolu tercih edilmiştir.⁴⁴² Ancak UPHİ’nin mevcut yapısı ve icraatları sıkça eleştirilmekle birlikte, halkın ulusal parklara olan maddi katkısının artırılması yüksek sesle ifade edilmektedir. Öte yandan, UPHİ, yönetim zafiyeti altında bulunduğu, temel amacının dışında hizmet vermekte olduğu şeklinde kapsamlı eleştirilere maruz kalmaktadır.443

Diğer taraftan, daha öncede ifade edildiği üzere, Başkan kararıyla tescil edilen ulusal anıtların büyük bir kısmı da UPHİ’nin sorumluluğundadır. Bugüne kadar 120’den fazla ulusal anıt Başkanlar tarafından tescil edilmiştir. Bu alanlarda motorlu araç kullanımı,

441 Richard J. Ansson ve Dalton L. Hooks, “Protecting and Preserving Our National Parks in the Twenty First Century: Are Additional Reforms Needed Above and Beyond the Requirements of the 1998 National Parks Omnibus Management Act?”Montana Law Review, Vol.62(Summer, 2001), s.214, 215 ve ayrıca bkz:National Park Service, http://www.nps.gov/aboutus/index.htm (01 Ekim 2012).

442 Holly Lippke Fretwel ;Michael J. Podolsky, “A Strategy For Restoring America's National Parks”, Duke

Environmental Law & Policy Forum, Vol.13, Issue.1, (Spring, 2003), s.145.

443 Denise M. Visconti, “Reform In The National Park System: Is Vision 2020 Enough?”, Seton Hall Legislative

118

gezi ve dinlenme amaçlı aktiviteler oldukça sınırlandırılmıştır. Bazı başkanlar, bazı anıtların korunmasını, Arazi Yönetim İdaresine (Bureau of Land Management) bırakmıştır. Ancak bu uygulama, bu kurumun koruma konusunda yeterli tecrübede elemanı ve birikimi olmadığı için eleştirilmektedir.⁴⁴⁴

Bütün bunlardan sonra, Amerika’da kültür ve tabiat varlıklarının korunması konusunda en etkin kurumun UPHİ olduğu söylenilebilir. UPHİ birçok görevi bir arada yürüten oldukça kapsamlı bir kurumdur. İçişleri Bakanlığı bünyesinde örgütlenmiştir. UPHİ’ye aralarında Ulusal Çevre Politikası Kanunu (National Environmental Policy Act), Ulusal Tarihi Koruma Kanunu (National Historic Preservation Act) ve Amerikan Yerlilerinin Mezarlarının Korunması ve İadesi Kanunu (Native American Graves Protection and Repatriation Act) gibi temel yasaların da aralarında bulunduğu birçok yasada görev, yetki ve sorumluluklar yüklenmiştir.⁴⁴⁵

Kültür ve tabiat varlıklarının korunması alanında taşıdığı önemli sorumluluklar bu kurumu, kültür ve tabiat varlıklarıyla ilgili tarafların temel muhatabı haline getirmiştir. Kültürel ve tarihi varlıklara ilişkin araştırmalarda, tarihi yapılara ilişkin dokümantasyon çalışmalarında, bu yapıların restorasyon ve rehabilitasyon süreçlerinde ve Amerikan yerlilerine ilişkin projelerde UPHİ’nin önemli görevleri vardır. UPHİ tarafından yürütülen temel programlar şöylece belirtilebilir:446

 Tarihi ve kültürel varlıkların kaydına ilişkin Ulusal Kayıt Sistemini (The National Register) yönetmek,

 Ulusal arkeoloji programını yürütmek ve buna ilişkin yıllık raporlar hazırlayarak Kongre’ye sunmak,

 Amerikan yerlilerine ait mezarların korunması ve mezarlara ait kalıntıların iadesine ilişkin Amerikan Yerlilerinin Mezarlarının Korunması ve İadesi Kanunu (Native American Graves Protection and Repatriation Act) ile verilen görevleri yerine getirmek,

444 Carol Hardy Vincent, “National Monument Issues”, CRS Report for Congress, http://www.cnie.org/ nle/crsreports/public/pub-21.pdf (01 Ekim 2012).

445 National Park Service, About Us, http://www.nps.gov/aboutus/index.htm (12 Mayıs 2014).

119

 Amerika’daki tarihi, mimari ve mühendislik yapıların ve peyzaj alanlarının kayıt altına alınması ve belgelendirilmesi çalışmalarını yürütmek,

 Vergi Kanunu uyarınca tarihi ve kültürel yapıların korunmasında uygulanacak vergi teşviklerini hazırlamak ve takip etmek,

 Kültür varlıklarının korunması için yardım programları yürütmek ve bu konuda tarihi koruma memurlarına, yerlilere ait kabilelere, yerel yönetimlere, araştırmacılara ve proje yürütücülerine maddi kaynak sağlamak ve sağlanan kaynaklarla yapılan işleri takip etmek.