Talim ve Teftiş Maksatlı Binişler

III. Mustafa, askeri talimleri izlemek ve birtakım teftişlerde bulunmak için zaman zaman binişler yapardı. Bu binişlerinin özellikle Rusya savaşıyla birlikte görece bir ivme kazandığı, dahası saltanatının ilk yıllarına nazaran ilerleyen senelerde azalan biniş faaliyetleriyle birlikte talim/teftiş amaçlı binişlerinin daha da ön plana çıktığı görülür. Nitekim tahta cülusundan kısa bir süre sonra 6 Mart 1758’de (25 Cemaziyelahir 1171) biniş ile Sadabad’a gitmiş ve burada topçulara atış yaptırmıştır.653 _{III. Mustafa,}

saltanatının ilk Ramazan Bayramında ise binişle gittiği Sadabad’da kendisine “amade kılınan sayebana” oturarak tüfek atmak için hazır bulunan üç bin beş yüz Yeniçeri ve üç bin kadar Cebeci ve Topçu’nun alay ile geçişini izlemiş, hepsine yüklü miktarda ihsanda bulunmuş ve atışları izleyerek yemek yemiştir.654 Benzer şekilde 24 Temmuz 1759’da (29 Zilkade 1172) yine Sadabad’a gittiğinde burada top ve humbara atışlarını izleyerek “fasl-ı musiki” ile vakit geçirmiştir.655 _{4 Ağustos 1760’da da (21 Zilhicce 1173) yine biniş}

ile Sadabad’a gitmiş, lağım, top ve humbara atışlarını izlemiş ve ilerleyen yıllarda da Sadabad’da bu gibi talimlere katılmayı sürdürmüştür.656

III. Mustafa’nın hem askeri talimleri izlediği hem de fasl ve mehter eşliğinde saray görevlileriyle vakit geçirdiği bu gibi binişlerde top, humbara, lağım ve tüfek gibi atışların biraz da tertip edilen eğlenceye görsel bir zenginlik kazandırmak maksadıyla yapıldığı anlaşılmaktadır. Diğer taraftan Ekim 1768’de (Cemaziyelevvel/Cemaziyelahir 1182) Osmanlı Devleti’nin Rusya ile savaş kararı almasıyla beraber top ve humbara talimlerinin askeri tarafı daha ağır basan ciddi birer tatbikat hüviyeti kazandığı görülür. Nitekim bu binişlerde artık mehter ve fasl görülmez, saray görevlileriyle yapılan eğlenceler bulunmazdı.

Özellikle Mart 1769’da üç gün üst üste (14-15-16 Zilkade 1182) Soğuk Çeşme Kasrı’na yaptığı binişlerde “Moskov makhur sefiri” yani alıkonulan Rusya sefiri için memur olan Yeniçeri, Cebeci ve Topçuların her birisi için birer gün olarak geçiş resmi

653 _{Bu binişinde top atışları yanı sıra Çavuşlar, Dilsizler ve Cücelerle de vakit geçirmiş, yemek yemiştir.} Irmak, III. Mustafa Ruznâmesi, s. 14.

654 _{Bayramın dördüncü günü olarak belirtilen bugünde (4 Şevval 1171 / 11 Haziran 1758) III. Mustafa,} Humbaracılar da dahil olmak üzere toplamda 15.800 altın ihsanda bulunmuştur. Ayrıca Yeniçeri Sakalarına da 8 adet zer-i mahbub-ı tam vermiştir. TS.MA.d 2402.0056.002; Irmak, III. Mustafa Ruznâmesi, s. 22. 655 _{Irmak, III. Mustafa Ruznâmesi, s. 49; TS.MA.d 2403.0059.002.}

656 _{Irmak, III. Mustafa Ruznâmesi, s. 67; TS.MA.d 2404.0016.003. III. Mustafa, ilerleyen yıllarda da biniş} ile Sadabad’a giderek talim maksatlı bu gibi faaliyetlere katılmıştır. Irmak, III. Mustafa Ruznâmesi, s. 69, 81, 92, 105-106; TS.MA.d 2405.0004.002; TS.MA.d 2405.0015.004.

138 yapılmış ve bundan sonra yapılan top ve humbara atış talimleri askeri tatbikat maksadı ön planda olarak icra edilmiştir.657 _{21 Mart 1771’de (4 Zilhicce 1184) biniş ile}

Kağıthane’ye gittiğinde huzurunda “talim topları” atılmış658 _{ve 11 Nisan 1771’de (25}

Zilhicce 1184) yine biniş ile Kağıthane’ye gitmek suretiyle bu sefer Humbaracıların atışları icra edilmiştir.659 _{Benzer şekilde III. Mustafa 23 Eylül 1771’de (13 Cemaziyelahir}

1185) Kağıthane’ye biniş gerçekleştirdiğinde huzurunda top ve humbara atışları gerçekleştirilmiş, önceki talimlerde olduğu gibi yine talim guruplarına ihsanda bulunduğu gibi toptan yaralanan bir kişiye ve cerrahlara da ayrıca ihsanda bulunmuştur.660 _Bunlarla

beraber III. Mustafa, ilerleyen yıllarda bu gibi askeri talim ve tatbikatlara katılmayı sürdürmüştür.661

III. Mustafa’nın talim gibi teftiş maksadı ön planda olan binişleri de olurdu. O’nun bu maksatla yaptığı ilk binişlerinden birisi, 19 Aralık 1757’de (7 Rebiülahir 1171) Tersane Âmire’ye gerçekleştirdiği biniştir. Nitekim III. Mustafa, söz konusu gün sandala binerek Kaptan Paşa İskelesi’ne gitmiş, burada Sadrazam Râgıb Paşa ve Kaptan-ı Derya Süleyman Paşa’nın başında olduğu devlet erkânı tarafından merasimle karşılandıktan sonra Divanhane Kasrı’na geçmiştir. Bir süre sonra kasırdan çıkarak atına binmiş, Sadrazam ve Kaptan Paşalar sedefkârî asâlarıyla önünde yürür haldeyken mahzenleri teftiş ve temâşâ etmiş, burada gerekli gördüğü işlere dair “bi-nefsihî lisân-ı hümâyûn ile” Kaptan Paşa ve Tersane Emin’ine talimatlar vermiştir. Ayrıca Sultan I. Mahmud’un inşasını emrettiği üç ambarlı gemiyi teftiş etmiş ve Tersane çalışanlarına çeşitli ihsanlarda bulunmuştur.662 _{O, benzer maksatlı bir diğer binişinde ise 9 Mayıs 1758 tarihinde (30}

Şaban 1171663_{) Üsküdar’daki Mehmed Paşa Köşkü’ne gitmiştir. Burada “bütün bahçeyi}

657 _{TS.MA.d 2413.0059.004.}

658 _{Bu sebeple Topçu ve Top Arabacılarına dörder kuruştan 1.544 Kuruş ihsan etmiştir. TS.MA.d} 2415.0012.004.

659 _{III. Mustafa, Humbaracılara dörder kuruştan 408 Kuruş ihsanda bulunduğu gibi Humbaracıların talim} nizamına memur olan Emin-i Şehr Haşim Ali Bey’e “yeşil çuka sırt samur erkan” ve Humbaracıbaşı’ya hil’at kaftanı huzurunda giydirmiştir. TS.MA.d 2415.0012.005.

660 _{III. Mustafa, talim sebebiyle Topçulara 100 Kuruş, Humbaracılara 30 Kuruş, “toptan mecruh olan” bir} kişiye 10 Kuruş ve Cerrahlara da 9 Kuruş ihsanda bulunmuştur. Ayrıca dönüşte “Eyüp’ de vaki Cüce

İbrahim Tekkesine” 1.000 Çil Akçe (8 Kuruş 40 Akçe) vermiştir. TS.MA.d 2416.0006.002.

661 _{TS.MA.d 2416.0011.002; TS.MA.d 2417.0010.003.}

662 _{Hâkim Efendi, Tarih, s. 538-539; Irmak, III. Mustafa Ruznâmesi, s. 8; Teşrifatçı Mehmed Âkif Bey,}

Târih-i Cülûs…, vr. 24a-25b. III. Mustafa, “Tersane reislerine ve sâir hademelerine” 7.272 adet zer-i

mahbub-ı tam ve 80 pare verirken fukaraya 4 adet zer-i mahbub nısfiyesi ihsanda bulunmuştur. TS.MA.d 2402.0050.003.

663 _{Türk Tarih Kurumu’nun Tarih Çevirme Kılavuzu’nda Şaban ayının 29 gün sürdüğü belirtilse de gerek} Ceyb-i Hümayun defterinde gerekse III. Mustafa Ruznamesi’nde söz konusu binişin tarihi 30 Şaban olarak verilmiştir.

139 gezip” bostancılara ve ustasına ayrı ayrı ihsanlarda bulunmuş ve oradan Yemişçi Bağı’na gitmiş, yemek yiyerek dönmüştür.664 _{Benzer bir teftiş binişini, 26 Eylül 1760’da (15 Safer}

1174) Ayazma Camii’nin inşasını takip etmek için yapmıştır. Üsküdar’da “Şemsi Paşa’da bina olunan” ve annesi Mihrişah Emine Sultan ile ağabeyi Şehzade Süleyman adına yaptırdığı bu caminin inşasını izleyen III. Mustafa, oradan Şerefabad’a geçmiş ve sonrasında geri dönmüştür.665