Tahvil, uzun vadeli borçlanma arac›d›r. Ülkemizde yaln›zca anonim flirketler ve kamu iktisadi teflebbüsleri tahvil ihraç edebilirler. Tahvil ihraç eden iflletme, vade bitiminde üzerinde yaz›l› olan nominal de¤er ve faizi öder. Bilindi¤i gibi Tekdüzen Muhasebe Sistemi’ne göre ihraç edilen tahviller, Ç›kar›lm›fl Tahviller hesab›nda iz-lenmektedir.
‹flletmeler nominal de¤erle veya günlük piyasa faizine ba¤l› olarak nominal
de-¤erin alt›nda veya üstünde bir de¤erle tahvil ihraç edebilir. Afla¤›daki tabloda gö-rüldü¤ü gibi piyasa faiz oran› tahvilin üzerinde yaz›l› faiz oran›ndan küçükse prim-li, büyükse iskontolu olarak ihraç edilir.
Nominal de¤erle ihraç edilen tahvillere bafla bafl tahvil denir.
‹skontolu Tahvil ‹hrac›
Piyasa faiz oran› % 9 iken iflletmenin % 8 faiz oran› ile ihraç etti¤i tahvile al›c› bu-labilmesi için iskontolu olarak yani nominal de¤erinin alt›nda satmas› gerekir. Tek Düzen Muhasebe Sistemi’nde iskonto tutar›, pasif düzenleyici bir hesap olan 408 kodlu Menkul K›ymet ‹hraç Farklar› hesab›na kaydedilir.
Menkul K›ymet ‹hraç Farklar› hesab›nda gösterilen iskonto tutar›n›n, borcun vadesine uygun olarak y›llara pay edilmesi gerekir. Bu amaçla afla¤›daki yöntem-lerden biri kullan›labilir.
• Eflit payl› yöntem
• Etkin faiz yöntemi
Ö R N E K
31/12/20X0
400 BANKA KREDİLERİ HS. 50.000
303 UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA
TAKSİT VE FAİZLERİ HS. 100.000
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
Eflit Payl› Yöntem
Bu yöntemde iskonto tutar›, borcun vadesine bölünerek y›llara eflit olarak da¤›t›l›r.
‹flletmenin 1 Ocak 2011’ de % 8 faizli, 4 y›l vadeli, T8.000.000 nominal de¤erli tahvili ihraç etmifltir. Piyasa faiz oran› % 9 olup iskonto tutar› T259.248’dir. Bu durumda tahvilin iskontolu ihraç bedeli T7.740.752 (8.000.000-259.248)’ dir
Bu durumda her y›l gider yaz›lacak iskonto tutar›, T64.812 (259.248/4) olacak-t›r. Y›llar itibariyle gider yaz›lacak tutar ve tahvilin defter de¤eri afla¤›daki gibidir.
Yukar›daki tabloda yer alan bilgilerden hareketle iflletme örne¤in birinci y›l›n sonunda faiz giderlerini afla¤›daki gibi muhasebelefltirecektir.
01 Ocak 2012 tarihinde faiz gideri ödendi¤inde ise afla¤›daki muhasebe kayd›
yap›l›r.
Bu yöntemde her y›l gider yaz›lacak olan faiz tutar› ayn› (704.812 T) olmakta-d›r. Bu tutar, tahvilin defter de¤erine oranland›¤›nda her y›l farkl› bir oran ç›kmak-t›r. Bu sorunu aflmak için efektif faiz yöntemi kullan›l›r.
Etkin Faiz Yöntemi
Etkin faiz yöntemi kullan›larak iskonto tutar›n›n y›llara da¤›t›lmas›nda s›ras›yla
afla-¤›daki ifllemler yap›l›r.
• Her dönem gider yaz›lacak faiz gideri hesaplan›r. (Tahvilin defter de¤eri ile efektif faiz oran› olan %9 çarp›l›r).
• Döneme iliflkin tahakkuk eden faiz gideri hesaplan›r (Tahvilin nominal
de-¤eri ile üzerinde yaz›l› olan faiz oran› çarp›l›r).
Faiz Dönemleri
A Ödenecek
Faiz (% 8)
B Gider Yaz›lacak
‹skonto (259.248/4)
C Gider Yaz›lacak Faiz
(A + B)
D
‹skonto
E Tahvilin Defter De¤eri (8.000.000 - D)
1 640.000 64.812 704.812 259.248 7.740.152
2 640.000 64.812 704.812 194.436 7.805.564
3 640.000 64.812 704.812 129.624 7.870.376
4 640.000 64.812 704.812 64.812 7.935.188
2.560.000 259.248 2.819.248 0 8.000.000
142 Dönemsonu ‹fllemleri
Ö R N E K
31/12/2011
780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS. 704.812
408 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI HS. 64.812
381 GİDER TAHAKKUKLARI HS. 640.000
01/01/2012
381 GİDER TAHAKKUKLARI HS. 640.000
100 KASA HS. 640.000
Türk Lirası
• Döneme düflen (gider yaz›lacak) iskonto tutar› hesaplan›r (Yukar›daki afla-malarda hesaplanan tutarlar›n fark›d›r).
Etkin faiz yöntemini yukar›daki örne¤imize uygularsak iskontonun y›llara göre da¤›l›m› afla¤›daki gibi olacakt›r.
Yukar›daki tabloda yer alan bilgilerden hareketle efektif faiz yöntemine göre birinci y›l›n sonunda faiz giderleri afla¤›daki gibi muhasebelefltirecektir.
Menkul k›ymet ihraç fark› nereden do¤ar?
Primli Tahvil ‹hrac›
‹hraç edilen tahvilin fiyat›n› belirleyen en önemli unsur (iflletmenin kredibilitesi ve risk faktörünün yan› s›ra) piyasa faiz oran›d›r. Piyasa faiz oran›, tahvilin üzerinde yaz›l› olan faiz oran›ndan düflükse tahvil primli ihraç edilir.
ABC Anonim fiirketi 01 Ocak 2011 tarihinde nominal bedeli T8.000.000, vadesi 4 y›l ve faiz oran› % 10 olan tahvili, T8.259.160’ye primli ihraç etmifltir. Faiz öde-meleri y›ll›k olarak yap›lmaktad›r. Piyasa faiz oran› %9’dur.
Primli tahvil ihrac›na iliflkin muhasebe kayd› afla¤›daki gibi olacakt›r.
Faiz
1 7.797.420 696.668 640.000 56.668 202.580
2 7.859.188 701.768 640.000 61.768 140.812
3 7.926.515 707.327 640.000 67.327 73.485
4 8.000.000 713.485 640.000 73.485 0
2.819.248 2.560.000
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS. 696.668
308 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI HS. 56.668
381 GİDER TAHAKKUKLARI HS. 640.000
Ö R N E K
01/01/2011
100 KASA HS. 8.259.160
T Kasası
405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS. 8.000.000
480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER HS. 259.160
Yukar›daki kay›tta yer alan T259.160 tahvil priminin, tahvilin vadesine göre dö-nemlere da¤›t›lmas› gerekmektedir. Bu ifllem, eflit payl› yöntem veya etkin faiz yöntemi ile yap›labilir.
‹flletme, dönemlere eflit olarak da¤›tmaya karar verirse prim tutar› tahvilin va-desine bölünerek bir döneme düflen k›sm› hesaplan›r. Örne¤imizde bu tutar, T64.790 (259.160 / 4)’dir. ‹flletmenin her y›l ödeyece¤i faiz T800.000 (8.000.000/
0,10) olup primli olarak ihraç edildi¤i için gider yaz›lacak olan tutar T735.210 (800.000 - 64.790) olacakt›r.
Bu durumda iflletmenin 31.12.2011 tarihinde faiz tahakkukuna iliflkin yapaca¤›
muhasebe kayd› afla¤›daki gibi olacakt›r.
Etkin faiz yöntemi ile her y›l gider yaz›lacak faizin, tahvilin defter de¤eri ile faiz oran› çar-p›m› kadar olmas› sa¤lan›r.
Örne¤imize geri dönersek her y›l gider yaz›lacak faiz ve tahvil priminin y›llara pay edilmesi afla¤›daki gibidir (küsuratlar dikkate al›nmam›flt›r):
Etkin faiz yöntemine iliflkim yukar›daki hesaplamalara göre birinci y›l›nsonun-da faiz giderleri afla¤›y›l›nsonun-daki gibi muhasebelefltirecektir.
Vergi Usul Kanunu’na göre ç›kar›lm›fl tahviller itibari de¤erle de¤erlenirler (Madde 286).
Bu nedenle de¤erleme gününe kadar geçen süre için faiz tahakkuku yap›lmas› gerekmez.
144 Dönemsonu ‹fllemleri
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
1 8.202.485 743.325 800.000 56.675 202.485
2 8.140.709 738.224 800.000 61.776 140.709
3 8.073.372 732.669 800.000 67.337 73.372
4 8.000.000 726.628 800.000 73.372 0
2.940.846 3.200.000 259.160
31/12/2011
780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS. 735.210
480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER HS. 64.790
481 GİDER TAHAKKUKLARI HS. 800.000
31/12/2011
780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS. 743.325
480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER HS. 56.675
481 GİDER TAHAKKUKLARI HS. 800.000
S O R U
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
ÖZ KAYNAKLAR
Öz kaynaklar veya öz sermeye, iflletme sahiplerinin iflletemeye sermaye olarak verdikleri de¤erler ile iflletme faaliyetleri sonucu yarat›lan ve henüz iflletmeden çe-kilmemifl dönem kâr› (eksi zarar), önceki dönem kârlar› (eksi önceki dönem zarar-lar›) ve yedeklerden oluflur. Öz kaynak tutar› iflletmenin net varl›k toplam›ndan ya-banc› kaynaklar›n düflülmesi ile elde edilir. Öz kaynaklara iliflkin olarak dönemso-nunda yap›lan ifllemler dönem net kâr›n›n ve yedeklerin hesaplanmas›na iliflkin ifl-lemleri kapsar.