Ticari iflletmelerin temel faaliyeti stoklar›n al›n›p sat›lmas›d›r. Bu nedenle temel fa-aliyete iliflkin kâr veya zarar›n gerçe¤e uygun bir flekilde ölçülmesi son derece önemlidir. Finansal tablolarda hem dönemsonu stoklar›n›n hem de dönem içinde sat›lan stoklar›n gerçek de¤erleri üzerinden gösterilmeleri bilgi kullan›c›lar›n›n do¤ru karar almas›na yard›mc› olacakt›r. Ancak genellikle devlet ile di¤er bilgi kul-lan›c›lar› kâr›n farkl› kalemler üzerinden hesaplanmas›n› istemektedir. Bu durum stoklar›n de¤erlemesini do¤rudan etkilemektedir. Bu nedenle stoklar›n de¤erleme ölçüleri hem Vergi Usul Kanunu’na göre hem de Türk Ticaret Kanunu’na göre in-celenecektir.
Vergi Usul Kanunu’na Göre De¤erleme
VUK, iflletmelerin do¤rudan satmak amac›yla sat›n ald›klar› stoklar›n› ve bilânço gününde stok olarak bulunan varl›klar›n› maliyet de¤eriyle de¤erlenmesi
gerekti-¤ini belirtmektedir. Kanun maliyet de¤erini; fatura bedeli, tafl›ma ve hamaliye gi-derleri, gümrük vergileri, sigorta giderleri ve KDV d›fl›ndaki sat›n al›mlar› ile ilgili di¤er vergilerinin toplam› olarak tan›mlamaktad›r. Ayr›ca maliyet de¤erine, sadece mal al›m› için sa¤lanm›fl ve kullan›lm›fl kredilerin faiz ve komisyonlar› da dahil edi-lebilmektedir.
Dönem bafl› suntalar›n maliyeti (200 br × T40) T8.000 (+) Dönem içi sat›n al›nan suntalar›n maliyeti (800 br × T40) T32.000
Sat›labilir suntalar›n maliyeti T40.000
(-) Sat›lan suntalar›n maliyeti (400 br × T40) (T16.000) Dönemsonu suntalar›n maliyeti (600 br × T40) T24.000
Finansal raporlama tarihinde stoklar›n de¤erlemesi sürecinde k›ymeti düflen stok-lar›n maliyet de¤eri üzerinden de¤erlemesine VUK izin vermemektedir. VUK’na gö-re, bu tür stoklar›n de¤erlemesinde emsal bedelinin kullan›lmas› gerekti¤i belirtilmek-tedir. Emsal bedelinin stoklara uygulanmas›nda üç temel kriter esas al›nmaktad›r:
• Stoklar›n de¤er düflüklü¤ü; yang›n, deprem ve su bask›n› gibi do¤al afetler-den kaynaklanmal›d›r.
• Stoklar›n de¤er düflüklü¤ü; stoklar›n bozulmas›, çürümesi, k›r›lmas›, çatlama-s›, paslanmas› gibi durumlar›n sonucunda ortaya ç›kmal›d›r.
• Stok de¤er düflüklü¤ü iflletme aç›s›ndan önemli kabul edilmelidir.
Emsal bedeli, gerçek bedeli belli olmayan veya bilinmeyen ya da do¤ru olarak tespit edilemeyen bir stokun, de¤erleme gününde sat›lmas› halinde emsaline göre sahip olaca¤› de¤erdir. VUK emsal bedelin s›ra ile üç aflamada uygulanmas› gerek-ti¤ini belirtmektedir.
a. ‹lk uygulanmas› gereken yöntem ortalama fiyat yöntemidir. Ayn› cins ve türdeki stoklardan son aylarda sat›fl yap›lm›flsa, emsal bedeli bu sat›fllar›n tu-tar›na ve miktu-tar›na göre iflletme taraf›ndan hesaplanacak ortalama sat›fl fiya-t› olarak kabul edilir. Bu esas›n uygulanmas› için, ayl›k safiya-t›fl miktar›n›n, em-sal bedeli belirlenecek her bir mal›n miktar›na göre %25’ten (%10’dan) az olmamas› flart› aranmaktad›r.
b. ‹kinci s›rada maliyet bedeli yöntemi uygulanmaktad›r. Emsal bedeli tespit edilecek stokun, maliyet bedeli biliniyor veya belirlenmesi mümkünse, bu takdirde mükellef bu maliyet bedeline, toptan sat›fllar için %5, perakende sat›fllar için %10 (makul bir brüt kar oran›) eklemek suretiyle emsal bedeli hesaplan›r.
c. Son s›rada ise takdir yöntemi bulunmaktad›r. Yukar›da yaz›l› esaslara göre belli edilemeyen emsal bedelleri, ilgililerin baflvurusu üzerine takdir komis-yonunca takdir yolu ile belirlenir. Takdirler, maliyet bedeli ve piyasa de¤er-leri araflt›r›lmak ve kullan›lm›fl eflya için ayr›ca y›pranma derecede¤er-leri dikkate al›nmak suretiyle takdir komisyonu veya de¤erleme yapmaya yetkili kifliler taraf›ndan yap›l›r. Takdir edilen bedellere mükelleflerin vergi mahkemesin-de dava açma hakk› sakl›d›r. Ancak, dava aç›lmas› verginin tahakkuk ve tah-silini durdurmaz.
Muhasebe stoklar›n maliyet de¤eri üzerinden ilk kay›tlar›n›n yap›lmas›
gerekti-¤ini belirtmektedir. Ancak dönemsonunda finansal raporlarda stoklar›n maliyet
de-¤eri ve net gerçekleflebilir de¤er üzerinden gösterilmelidir. Yeni TTK muhasebeyi destekleyici nitelikte finansal raporlar›n gerçe¤e uygun haz›rlanmas›n› talep et-mektedir. Ancak VUK, finansal tablolar›n gerçe¤e uygun olmas›ndan ziyade, vergi kanunlar›na uygun olmas›na yönelik bilgi istemektedir.
Muhasebe Standartlar›na Göre De¤erleme
TTK’nda stoklar›n de¤erlemesi, Türkiye Muhasebe Standartlar›’nda gösterilen ölçü-lerin esas al›nmas› hükme ba¤lanmaktad›r. Bu durumda stok kalemleri sat›n alma s›ras›nda, tarihi maliyet de¤eri üzerinden kayda al›nmaktad›r. Ancak, varl›¤›n tarihi maliyet üzerinden deftere kaydedilmesi sadece bafllang›ç noktas›d›r. ‹flletme stokla-r›n› satmak amac›yla sat›n al›r ve yeniden sat›fl yapabilmesi içinde satm›fl oldu¤u stoklar›n yerine yenilerini sat›n almak durumundad›r. Bu durumda ise yerine koy-du¤u stokun maliyeti piyasadaki mevcut fiyattan gerçekleflecektir. Bu ise depodaki stokla yeni ald›¤› stok aras›nda maliyet farkl›l›klar›n›n ortaya ç›kmas›na neden ola-bilir. ‹flletmeler özellikle raporlama gününde stoklar›n› de¤erleme aflamas›nda
stok-88 Dönemsonu ‹fllemleri
lar›n gerçe¤e uygun de¤erleri ile göstermesi gerekmektedir. Bu nedenle iflletmeler raporlama gününde stoklar›n›n maliyet de¤eri ile piyasa de¤erini karfl›laflt›rarak ger-çe¤e uygun de¤erleri üzerinden finansal raporlarda gösterir. Piyasada geçici dalga-lanmalar veya ayn› stoklar için farkl› fiyatlar olabilir. Bu nedenle stoklar›n piyasa de¤eri ile gösterilmesi yerine net gerçekleflebilir de¤eri ile gösterilmesi ye¤lenir.
TTK ile VUK aras›nda bir uyumsuzluk söz konusu olmas›na ra¤men, TTK mu-hasebenin ihtiyatl›l›k kavram› uyum sa¤lamaktad›r. Böylece finansal raporlar ger-çe¤i yans›tmas›na yard›mc› olmaktad›r.
Net gerçekleflebilir de¤er,geçici fiyat ve maliyet dalgalanmalar›n›n yaflanma-d›¤› bir ifl ak›fl› içinde stoklar›n sat›lmas› durumunda elde edilmesi beklenen sat›fl tutar›n› ifade etmektedir. Stoklar sat›l›rken piyasada hüküm süren bir fiyat söz ko-nusudur. Ancak sat›fl fiyat›n›n yarat›lmas›nda iflletmenin itibar›, mala olan talebin yo¤unlu¤u veya seyrekli¤i, modas›n›n geçmesi, sat›fl maliyetlerinin artmas› gibi ne-denler etken rol oynamaktad›r. Bu durumda stokun sat›fla iliflkin maliyetlerden ar›n-d›r›lm›fl sat›fl fiyat› maliyetinin alt›na bile düflebilmektedir. Asl›nda net gerçekleflebi-lir de¤er, sat›fl›n gerçekleflmesi için iflletmenin katlanmak zorunda oldu¤u maliyet-lerin sat›fl fiyat›ndan düflülmesi sonuncunda, e¤er iflletme sahip oldu¤u stoklar›
de-¤erleme gününde satarsa tahmini olarak elde edece¤i tutar› ifade etmektedir.
Sat›fllara iliflkin maliyetler ise tamamlama maliyetinden ve sat›fl giderlerin-den oluflmaktad›r. Tamamlama maliyeti, iflletmenin stoklar›n› sat›labilir duruma getirebilmek amac›yla paketleme, ambalajlama, eklentilerini ilave etme, temizle-me gibi maliyetleri kapsamaktad›r. Örne¤in bir galeri araba sat›fl› yapt›¤›nda fab-rika ç›k›fl› koruyucu malzemelerden temizlenmesi, paspas ve ilk yard›m çantas›-n›n araca konulmas› ve yerlefltirilmesi gibi maliyetler tamamlama maliyeti olarak nitelendirilir.
Sat›fl giderleri, müflterinin siparifl etmifl oldu¤u stokun teslimi sürecinde iflletme-nin üstlendi¤i nakliye, navlun, sigorta, gümrük gibi maliyetlerdir. E¤er iflletme sa-taca¤› mal için nakliye giderini üstlenmiflse bu gider iflletmenin mal sat›fl›ndan el-de eel-dece¤i geliri azaltacakt›r.
Net gerçekleflebilir de¤er kavram›n› tan›mlay›n›z.
‹flletme her raporlama tarihinde tüm di¤er varl›k ve borçlar› gibi stoklar›n› da, de¤erinde meydana gelen de¤ifliklikleri finansal tablolar›na yans›tabilmek için, de¤erleme ifllemine tabi tutmak zorundad›r. Stokun defter de¤erindeki de¤iflmeyi piyasa de¤eri d›fl›nda bir de¤erle ölçmek oldukça zor olmas› nedeniyle uygulama-da genellikle maliyet ve piyasa de¤erinden düflük olan› kural› iflletilmektedir. Net gerçekleflebilir de¤er ise, piyasa de¤erinin tespit edilmesinde üst s›n›r› ifade et-mektedir. fiekil 4.3’te iflletmenin sahip oldu¤u stoklar›n›n raporlama gününde
de-¤erlenmifl halinin maliyet ve piyasa de¤erinden düflük olan de¤eri ile de¤erlen-mesi gerekti¤i belirtilmektedir. Piyasa de¤erinin tespitinde ise yenileme maliye-tinin esas al›nmas› gerekmektedir. Yenileme maliyeti ise karfl›m›za tek bir de¤er olarak ç›kmamaktad›r. Sözkonusu stokun piyasada göstermifl oldu¤u sat›fl fiyat›
dalgalanmas› içinde bir üst ve alt s›n›r çerçevesinde belirlenmesi gerekti¤i üzerin-de uzlafl›lmaktad›r. Stoklar›n üzerin-de¤erini böyle bir tahmini bir s›n›r konulmas›n›n te-mel nedeni, ifllette-meleri stoklar› de¤erinden daha fazla veya daha az göstermeyi engellemektir. Yenileme maliyetinin üst s›n›r› net gerçekleflebilir de¤erdir ve alt s›-n›r› da net gerçekleflebilir de¤erden elde edilmesi beklenen kâr marj›n›n düflülmüfl de¤erine eflittir.
Net gerçekleflebilir de¤er;
iflin normal ak›fl› içinde, tahmini sat›fl fiyat›ndan, elde edilen tutar› ifade eder.
Tamamlama maliyeti,
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ varl›¤›n, ayn› yafltaki, ayn›
verimdeki benzer varl›klar›n veya benzer üretim ve hizmet sunabilen ya da benzer kâr edebilme yetene¤ine sahip olan varl›klar›n edinilmesi için katlan›lacak maliyetlere eflit bir de¤erdir.
Stok kaleminin net gerçekleflebilir de¤erini hesaplamak için afla¤›daki ad›mlar izlenir:
• Stok kaleminin piyasa de¤eri tespit edilir,
• Varl›¤›n sat›fl›na iliflkin tüm maliyetler toplan›r,
• Net gerçekleflebilir de¤eri hesaplamak için piyasa de¤erinden sat›fl maliyetle-ri ç›kart›l›r.
Buna göre net gerçekleflebilir de¤er afla¤›daki gibi formüle edilir:
NGD=Tahmini Sat›fl Fiyat›-(Tahmini Tamamlama Maliyeti+Tahmini Sat›fl Gideri) ACB iflletmesi tek tip uzaktan kumandal› tren satmaktad›r. ‹flletme treni stokla-r›na 50 lira maliyet de¤eri ile kayda alm›flt›r. Trenin piyasada sat›fl de¤eri ise 90 li-rad›r. Tren toptanc›dan sat›n al›nd›ktan sonra iflletmenin logosunu tafl›yan bir ku-tuya yerlefltirilmekte ve tren için alt› adet V9 tipi pil ile kumandas› için dört adet AAA tipi pil konulmaktad›r. Bu durumda iflletmenin tamamlama maliyeti (kutu ve piller) 16 lirad›r. Ayr›ca iflletme oyuncak firmalar›na kendi nakliye araçlar› ile da¤›-t›m yapmaktad›r. Nakliye gideri olarak tren bafl›na 4 liral›k bir maliyete katlan›l-maktad›r.
Trenin raporlama tarihinde (20X1) net gerçekleflebilir de¤eri 70 lirad›r ve mali-yet de¤eri 50 lirad›r. Trenin malimali-yet de¤erinin net gerçekleflebilir de¤erinden dü-flük olmas› nedeniyle, iflletme herhangi bir yevmiye kayd› yapmas›na gerek yoktur ve bilânçoda stoklar grubunda tren 50 lira olarak görülecektir.
90 Dönemsonu ‹fllemleri
Maliyet Piyasa
Maliyet ve Piyasa De¤erinden Düflük Olan›
Üst S›n›r Net Gerçekleflebilir
De¤er
FAZLA Olamaz
OlamazAZ Yenileme Maliyeti
NGD eksi Normal Kâr Marj›
Alt S›n›r fiekil 4.4
Stok De¤erlemesi:
Net Gerçekleflebilir De¤er
Kaynak: Kieso, Weygandt ve Warfield (2007).
Intermediate Accounting, 12.
Bask› John Wiley &
Sons, Inc. s.424.
20X1 20X2 20X3
Sat›fl Fiyat› T90 T70 T70
Eksi: Tamamlama Maliyeti (paketleme vb) T-16 T-18 T-4
Sat›fl Giderleri (nakliye vb) T-4 T-5 T-6
Net Gerçekleflebilir De¤er T70 T47 T60
Stoklar, maliyetinin alt›nda bir de¤ere düflmesi durumunda, tarihi maliyet ilke-sinden bir sapma ile karfl› karfl›ya kal›n›r. Stoklar›n raporlama tarihinde net leflebilir de¤ere göre düzeltilmesinden sonraki dönemlerde, iflletmeler net gerçek-leflebilir de¤eri yeniden gözden geçirmek durumundad›r. Bu durumda stokun ifl-letmeye ilk giriflinden sonra raporlama tarihinde yap›lan stok de¤erlemesinde tari-hi maliyet - net gerçekleflebilir de¤er karfl›laflt›rmas› yap›l›rken, sonraki dönemler-deki stok de¤erlemelerinde net gerçekleflebilir de¤er - güncellenen net gerçekle-flebilir de¤er karfl›laflt›rmas› yap›lmaktad›r. Stokun de¤erindeki düflüflün nedeni ne olursa olsun - eskime, fiyat düzeyindeki de¤ifliklikler ya da hasarl› mal - iflletme, stoktaki bu kayb› raporlamak için muhasebe kayd›na yer verilir. ‹flletmenin gele-cekte stoktan sa¤layaca¤› fayda (gelir veya üretim) kayda al›nd›¤› orijinal maliyeti-nin alt›na düfltü¤ünde, tarihi maliyet ilkesi terk edilmelidir. ‹flletmeler bu nedenle her raporlama döneminde stoklar›n›n maliyeti ile net gerçekleflebilir de¤erini kar-fl›laflt›rarak, bu de¤erlerden hangisi düflük ise düflük de¤er üzerinden stoklar›n› fi-nansal raporlar›nda göstermekle yükümlüdür.
ACB iflletmesi izleyen y›lda (20X2), trenin piyasa de¤erinin 70 liraya düfltü¤ünü belirlemifltir. Tren hala toptanc›dan 50 liraya sat›n al›nmaktad›r. Ancak tren sat›la-bilir hale gelebilmesi için katlan›lan tamamlama maliyeti 18 liraya ve sat›fl giderle-ri de 5 liraya ç›km›flt›r. ‹flletme raporlama tagiderle-rihinde trenin net gerçekleflebilir de¤e-ri 47 liraya düflüfltür ve trenin maliyet de¤ede¤e-ri 50 lirad›r. Net gerçekleflebilir de¤er maliyet de¤erinden daha düflük oldu¤u için, finansal raporlar›n stoklar grubunda tren 47 lira olarak net gerçekleflebilir de¤er üzerinden izlenmesi gerekir. Bu amaç-la “Karfl›l›k Giderleri - Stok De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›kamaç-lar›” hesab› borçamaç-land›r›l›r. Ay-r›ca bilânçoda stoklar›n net gerçekleflebilir de¤ere indirilmesinde “Stok De¤er Dü-flüklü¤ü Karfl›l›¤›” hesab› alacakland›r›l›r.
Net gerçekleflebilir de¤erin, maliyet de¤erinin alt›na düflmesi durumunda stok de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤› gider olarak kayda al›nmaktad›r. 20X2 raporlama döne-minde iflletme stoklar›n›n maliyetinde ortaya ç›kan düflüklü¤ü flöyle kayda alacakt›r:
Stoklar›n Gelir Tablosu’nda ise her bir stok için sat›lan ticari mallar›n maliyeti 47 lira olarak görülecektir. Böylece iflletme hem sahip oldu¤u stoklar›n maliyetini hem de daha önce satt›¤› stoklar›n maliyetini gerçek de¤erleri üzerinden göster-mektedir. Sat›lan mallar›n maliyeti düflürülerek, brüt sat›fl kâr›n›n oldu¤undan faz-la gösterilmesi engellenmektedir. ‹flletme bilânçosunda stokfaz-lar›n›n de¤er
düflüklü-¤ünü flöyle gösterir:
654 KARŞILIK GİDERLERİ HS. 3
Stok Değer Düşüklüğü Karşılıkları
158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HS. 3
(ACB) İşletmesinin 31.12.20X2 Tarihli Bilançosu I.Dönen Varlıklar
Stoklar:
Ticarı Mallar 50
(-)Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (3)
‹flletme her raporlama döneminde, net gerçekleflebilir de¤eri yeniden gözden geçirmektedir. Daha önce stoklar›n net gerçekleflebilir de¤ere indirgenmesine den olan koflullar›n geçerlili¤ini kaybetmesi veya de¤iflen ekonomik koflullar ne-deniyle net gerçekleflebilir de¤erde art›fl oldu¤u kan›tland›¤› durumlarda, ayr›lan de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤› iptal edilir. Ancak stoklar›n de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤›n›n iptal edilmesinde, iptal edilen tutar önceden ayr›lan de¤er düflüklü¤ü tutar› ile s›-n›rl›d›r. Böylece yeni kay›tl› de¤er, maliyet ve güncellenen net gerçekleflebilir
de-¤erden düflük olan›d›r.
ACB iflletmesi 20X3 döneminde trenin piyasa fiyat›n›n ve maliyetinin de¤iflme-di¤i tespit edilmifltir. Ancak iflletme trenin kutusuna pil koymaktan vazgeçmifltir ve sat›fl giderleri ise 6 liraya ç›km›flt›r. ‹flletme raporlama tarihinde trenin net ger-çekleflebilir de¤eri 60 lira olarak hesaplanmaktad›r. Trenin maliyet de¤eri ise ha-la 50 lirad›r. Stokun maliyet de¤erinin net gerçekleflebilir de¤erden daha düflük olmas› nedeniyle, finansal raporlar›n stoklar grubunda tren tekrar 50 lira olarak gösterilmesi gerekmektedir. Bu durumda stok için ayr›lan karfl›l›k gideri iptal edil-melidir. Bu amaçla “Stok De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤›” hesab› borçland›r›l›rken,
“Konusu Kalmayan Karfl›l›klar - Stok De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›k ‹ptalleri” hesab›
alacakland›r›l›r.
‹flletme bilânçosunda stoklar› flöyle gösterilmektedir:
Net gerçekleflebilir de¤ere iliflkin tahminler yap›l›rken, ayr›ca, stoklar›n elde tutulma amac› da dikkate al›nmal›d›r. Örne¤in, stokun sat›n al›nmas›na veya sat›l-mas›na iliflkin uzun dönemli sözleflmeler yap›lm›flsa, elde tutulan stoklar›n net gerçekleflebilir de¤erinin belirlenmesinde, sözleflme fiyat› esas al›nmal›d›r. E¤er elde tutulan stoklar, sat›fl sözleflmelerinde belirtilenlerden fazla ise, fazla olan k›s-m›n net gerçekleflebilir de¤eri, genel sat›fl fiyatlar› dikkate al›narak hesaplamalar yap›lmal›d›r.
92 Dönemsonu ‹fllemleri
158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HS. 3
644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS. 3
Stok Değer Düşüklüğü Karşılık İptalleri
(ACB) işletmesinin 31.12.20X3 Tarihli Bilançosu I. Dönen Varlıklar
Stoklar:
Ticari Mallar 50
Maliyet ak›fl varsay›mlar›n› aç›klamak.
Maliyet ak›fl varsay›mlar›, dönem bafl›nda mev-cut veya dönem içinde sat›n ald›¤› stoklardan sa-t›lanlar›n ya da dönemsonunda kalan stoklar›n maliyetini farkl› varsay›mlar alt›nda hesaplama olana¤› sa¤lar. ‹lk giren ilk ç›kar, son giren ilk ç›-kar, gerçek parti ve ortalama maliyet varsay›mla-r› sözkonusudur. Gerçek parti varsay›m›nda, yö-netici iflletmenin ç›karlar› do¤rultusunda istedi¤i bir stokun ç›k›fl›n› gerçeklefltirebilir. ‹lk giren ilk ç›kar maliyet varsay›m›, stoklara ilk giren malla-r›n ilk önce sat›ld›¤› varsay›m›na dayan›rken, son giren ilk ç›kar maliyet varsay›m› için bu durum tam tersi fleklinde ifllemektedir. Ortalama maliyet varsay›m› ise, kullan›labilir stoklar›n maliyetinin kullan›labilir stoklar›n miktar›na bölünmesi so-nucunda birim ortalama maliyet de¤eri hesapla-n›r. ‹flletmenin sat›lan mallar›n maliyetini hesap-lamak için sat›lan stoklar›n miktar› ile çarp›lmas›
gerekmektedir. Ancak ortalama birim maliyetin hesaplanmas› iflletmenin kulland›¤› envanter sis-temine göre de¤ifliklik göstermektedir.
Stok maliyeti ak›fl varsay›mlar›ndan iflletmeye uygun yöntemi kullanmak.
‹flletme; stoklar›n› izledi¤i envanter sistemi, eko-nomik koflullar, sektörün yap›s›, iflletmenin bü-yüklü¤ü, stoklar›n özellikleri gibi birçok neden-den dolay› sözkonusu varsay›mlardan birisini ter-cih edebilir.
Envanteri kolaylaflt›ran yöntemleri s›ralamak ve aç›klamak.
TMS-2 Stoklar standard›nda, perakende yöntemi ve standart maliyet yöntemi envanteri kolaylaflt›-r›c› yöntemler olarak kabul edilmektedir. Bu yön-temlerin temel amac› stoklar› çok fazla olan ifllet-melerin fiziki say›m yapmadan stoklar›n›n en-vanterini tahmini olarak gerçeklefltirilmesini sa¤-lamakt›r. Bu amaçla perakende yöntemi, net sa-t›fllardan tahmini brüt sat›fl kâr›n› ç›kartarak sat›-lan mallar›n maliyetini tahmini olarak tespit et-mektedir. Daha sonra ise kullan›labilir stoklar›n maliyetinden tahmini sat›lan mallar›n maliyetini ç›kartarak, dönemsonu stoklar›n›n maliyetini tah-mini olarak tespit etmektedir. Standart maliyet
yöntemi ise, iflletme fiyat dalgalanmalar›n›n ol-mad›¤› bir ortamda stoklar›n maliyetini sabitle-mekte ve belirli aral›klarla ancak maliyet güncel-lemesi yapmaktad›r. Böylece sat›lan mallar›n ma-liyeti ve dönemsonu stoklar›n›n mama-liyeti sabit maliyet üzerinden de¤erlemesi gerçeklefltirildi¤i için fiziki say›m›n her y›l yap›lmas›na gerek kal-mamaktad›r.
Stoklar›n de¤erlemesini aç›klamak.
Stoklar›n iflletmede ilk soluk al›fllar› maliyet
de-¤eriyle gerçekleflmektedir. Ancak stoklar yafla-yan bir piyasada hayatlar›n› sürdürmektedir. De-poya giren stok sat›lmakta ve daha sonra tekrar yerine yenisi sat›n al›nmaktad›r. Bu durumda de-poda bulunan stoklar›n belirli aral›klarla hala ay-n› de¤ere sahip olup olmad›¤›ay-n›n test edilmesi gerekmektedir. Bu zaman dilimi genellikle finan-sal raporlama dönemleridir. Stoklar›n maliyet
de-¤erinin test edilmesinde en iyi ölçülerden birisi stokun piyasa de¤eridir. Ancak piyasa de¤erinde yaflanan dalgalanmalar›n önlenmesi amac›yla net gerçekleflebilir de¤er kavram›ndan yararlan›l›r.
Net gerçekleflebilir de¤er, “iflletme mevcut stok-lar›n› satsa, sat›fl maliyetleri düflüldükten sonra tahmini de¤eri ne olurdu” sorusuna yan›t ara-maktad›r. Bu durumda net gerçekleflebilir de¤er, tahmini sat›fl fiyat›ndan sat›fllar›n maliyetinin dü-flülmesidir. Bulunan sonuç ile maliyet de¤eri kar-fl›laflt›r›l›r ve hangisi düflük ise iflletme stoklar›n›
bu de¤er üzerinden de¤erler.
Özet
N
A M A Ç1N
A M A Ç2N
A M A Ç3N
A M A Ç494 Dönemsonu ‹fllemleri
1. Afla¤›dakilerden hangisi maliyet ak›fl› varsay›mlar›-n›n kullan›lma nedenlerinden birisidir?
a. Stoklar›n belirli aral›klarla sat›lmas›
b. Dönem içinde stok maliyetinin de¤iflmesi c. Sat›fl maliyetlerinin yüksek olmas›
d. Stoklar›n al›fl fiyatlar›n›n sürekli artmas›
e. Stoklar›n belirli aral›klarla fiziki olarak say›lmas›
2. Afla¤›daki finansal tablolar›n hangisinde “dönemso-nu stoklar›n›n maliyeti” gösterilir?
a. Özkaynak De¤iflim Tablosu b. Gelir Tablosu
c. Nakit Ak›m Tablosu d. Bilânço
e. Kapsaml› Gelir Tablosu
3. Afla¤›dakilerden hangisi stok kart›n›n bölümlerin-den biri de¤ildir?
4. JGS ‹flletmesinin eylül ay›na iliflkin stok hareketleri flöyledir:
‹flletme devaml› envanter sistemini kullanmaktad›r.
JGS iflletmesinin ilk giren ilk ç›kar maliyet varsay›m›n›
uygulamas› durumunda sat›fllar›n maliyeti tutar› afla¤›-dakilerden hangisidir?
5. JGS iflletmesinin son giren ilk ç›kar maliyet varsay›-m›n› uygulamas› durumunda dönemsonu stoklar›n›n maliyet tutar› afla¤›dakilerden hangisidir?
a. 4.300 lira b. 3.920 lira c. 2.700 lira d. 3.610 lira e. 2.825 lira
6. JGS iflletmesinin hareketli ortalama maliyet varsay›-m›n› uygulamas› durumunda 17 Eylül tarihinde birim ortalama maliyet afla¤›dakilerden hangisidir?
a. T13.45 kg b. T13.10 kg c. T13.94 kg d. T13.50 kg e. T13.25 kg
7. Afla¤›dakilerden hangisi gerçek parti maliyet varsa-y›m›n›n özelliklerinden biri de¤ildir?
a. Sat›lan mala iliflkin gelir ve maliyeti kolayl›kla efllefltirmesini bir varsay›md›r
b. Lüks tüketim mallar› için uygun bir varsay›md›r c. Özellikleri kolayl›kla tan›mlanabilen stoklar için
uygun bir varsay›md›r
d. Çabuk bozulan stoklar için uygun bir varsay›md›r e. Birbirinden ay›rt edilmesi son derece basit olan
stoklar için uygun bir varsay›md›r
8. PLS iflletmesi aral›kl› envanter sistemini izlemekte-dir. ‹flletmenin kas›m ay› stok hareketleri incelendi¤in-de; 300 adet dönem bafl› stok maliyetinin 600 lira ve ka-s›m ay›nda sat›n al›nan 500 adet stokun maliyetinin 1.200 lirad›r. Ortalama maliyet varsay›m›na göre PLS ifl-letmesinin birim ortalama maliyeti afla¤›dakilerden han-gisidir? 01.9 Dönem Bafl› Mevcudu 300 kg T12 kg
14.9 Sat›n Alma 500 kg T14 kg
17.9 Sat›fl 700 kg
24.9 Sat›n Alma 100 kg T15 kg
Kendimizi S›nayal›m
9. Afla¤›dakilerden hangisi envanteri kolaylaflt›r›c›
9. Afla¤›dakilerden hangisi envanteri kolaylaflt›r›c›