‹flletmeler tahsil edilmesi flüpheli olan alacaklar› için karfl›l›k ay›rarak gider kayde-der. Tahsili flüpheli hale gelmifl alacaklar için karfl›l›k ayr›lmas› ve gider kaydedil-mesi konusunda VUK ve Türkiye Muhasebe Standartlar›nda farkl› düzenlemeler yap›lm›flt›r.
VUK’a Göre fiüpheli Alacak ‹fllemleri
VUK’nun 323. maddesinde bir alaca¤›n flüpheli alacak kabul edilmesi ve karfl›l›k ayr›lmas› için afla¤›da belirtilen durumlar›n oluflmas› gerekmektedir.
• Bir alaca¤›n dava ve icra safhas›nda bulunmas›,
• Yap›lan protestoya veya yaz› ile bir defadan fazla istenilmesine ra¤men borçlu taraf›ndan ödenmemifl bulunan dava ve icra takibine de¤meyecek kadar küçük alacaklar flüpheli alacak olarak kabul edilmifltir.
VUK’a göre sadece ticari ve zirai kazanc›n elde edilmesi s›ras›nda oluflan ala-caklar flüpheli duruma düflerse karfl›l›k ayr›labilir. Di¤er nedenlerden dolay› oluflan alacaklar flüpheli alacak hâline gelmifl olsa bile karfl›l›k ayr›lamaz ve ayr›l›rsa vergi matrah›ndan düflülemez.
VUK’a göre bilanço esas›na göre defter tutan iflletmeler flüpheli hâle gelen alacaklar› için karfl›l›k ay›rabilir.
VUK’a göre, bir alaca¤›n flüpheli hâle gelmifl olabilmesi için alaca¤›n bir garan-ti alt›na al›nm›fl olmas› gereklidir. Menkul rehni, gayrimenkul ipote¤i fleklinde te-minata ba¤lanm›fl alacaklar için karfl›l›k ayr›lmaz. Kampanyal› sat›fllardan do¤an alacaklar, kamu kurulufllar›ndan alacaklar, avans niteli¤indeki alacaklar ve hat›r se-netleri için karfl›l›k ayr›lmaz.
fiüpheli alacak karfl›l›¤› alaca¤›n flüpheli durumu düfltü¤ü dönem içinde ayr›l›r.
Daha sonraki dönemlerde karfl›l›k ayr›lmaz, karfl›l›k ayr›lsa bile vergi matrah›ndan düflülemez.
VUK’a göre hangi iflletmeler flüpheli alacak karfl›l›¤› ay›rabilir? Hangi alacaklar için flüp-heli alacak karfl›l›¤› ayr›lamaz?
Tekdüzen Hesap Plan›’nda uzun vadeli alacaklar için ayr› bir flüpheli alacak he-sab› aç›lmam›flt›r. E¤er bir uzun vadeli alacak flüpheli duruma düflmüfl ise k›sa va-deli alacak içinde yer alan flüpheli alacaklara aktar›l›r ve karfl›l›k ayr›l›r.
52 Dönemsonu ‹fllemleri
31.12.20X0 Bilanço ..
.ALACAK SENETLERİ 15.000
(-) Ertelenmiş Tic. Al. Vade Farkı (277)
ALACAK SENETLERİ (net) 14.723
VUK’a göre dava ve icra safhas›ndaki alacaklar flüpheli alaca¤a dönüflür ve karfl›l›k ayr›lmas› gereklidir.
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
(A) iflletmesi senetli alacaklar›ndan T45.000’lik alaca¤› vadesinde tahsil edeme-di¤i için protesto etmifltir. Yap›lan protestoya ra¤men senet ödenmemifl ve icraya verilmifltir.
Verilen örnekte vadesinde ödenmeyen alacak senetleri, flüpheli alacak haline gelmifltir. ‹lgili alacak senetlerinin normal alacaklardan fiüpheli Alacaklar hesab›na devredilmesi ve karfl›l›k ayr›lmas› gerekmektedir.
Senet protesto edildi¤inde yap›lacak kay›t:
Senet icraya verildi¤inde yap›lacak kay›t:
fiüpheli duruma gelen ve karfl›l›k ayr›lan alacak senedinin daha sonra dönem içinde tamam›n›n tahsil edilmesi durumunda afla¤›daki kay›t yap›l›r.
Ayr›lan karfl›l›k ise afla¤›daki gibi Konusu Kalmayan Karfl›l›klar hesab›na dev-redilir.
fiüpheli duruma gelen ve bu nedenle karfl›l›k ayr›lan alacak senedi dönem sonuna kadar tahsil edilememesi hâlinde 654 Karfl›l›k Giderleri hesab› Dönem Kâr› veya Zarar› Hesab›-na devredilerek kapat›lacak ve dönemin gelir tablosunda yer alacakt›r. 129 fiüpheli Ticari Alacaklar Karfl›l›¤› hesab› ise dönemsonu bilançosunda fiüpheli Ticari Alacaklar›n alt›nda bir indirim olarak yer alacakt›r.
Ö R N E K
121 ALACAK SENETLERİ HS. 45.000
- Protestolu Senetler
121 ALACAK SENETLERİ HS. 45.000
- Cüzdandaki Senetler
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS. 45.000
121 ALACAK SENETLERİ HS. 45.000
- Protestolu Senetler
654 KARŞILIK GİDERLERİ HS. 45.000
129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
KARŞILIĞI HS. 45.000
100 KASA HS. 45.000
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS. 45.000
129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HS. 45.000 644 KONUSU KALMAYAN
KARŞILIKLAR HS. 45.000
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
VUK’a göre bir alaca¤›n flüpheli alaca¤a dönüflmesi ve bu alacaklar için karfl›-l›k ayr›lmas› konular› kesin kurala ba¤lanm›flt›r. fiüpheli duruma gelen alacaklar kay›tl› de¤erlerinin tamam› üzerinden fiüpheli Ticari Alacaklar hesab›na devredil-mekte ve ayn› tutar üzerinden karfl›l›k ayr›lmaktad›r.
Türkiye Muhasebe Standartlar›na Göre fiüpheli Alacak ‹fllemleri Muhasebe standartlar›na göre; daha önce finansal tablolara yans›t›lm›fl olan has›lat tutar›n›n tahsil edilebilirli¤i konusunda bir belirsizli¤in ortaya ç›kmas› durumunda, tahsil edilmeyen veya tahsil edilebilme olas›l›¤› muhtemel olmaktan ç›kan tutar, bafllang›çta muhasebelefltirilen has›lat›n düzeltilmesi yerine, gider olarak finansal tablolara yans›t›l›r.
Yukar›daki paragrafta yer alan, “tahsil edilebilirli¤i konusunda bir belirsizli¤in ortaya ç›kmas› durumunda tahsil edilmeyen” ifadesi, flüpheli duruma düflen ala-cak tan›m›na ve içeri¤ine uygun düflmektedir. Böyle bir durumun karfl›l›k ay›rma yoluyla gider olarak muhasebelefltirilmesi uygun bir davran›fl olacakt›r. Bu davra-n›fl ayn› zamanda ihtiyatl›l›k ilkesi çerçevesinde hareket edilmifl oldu¤u anlam›na gelecektir.
Yukar›daki paragrafta “tahsil edilmeyen” ve “tahsil edilebilme olas›l›¤› muhte-mel olmaktan ç›kan” ifadeleri ayn› sonuçlar› do¤uracakt›r. Tahsil edilebilme olas›-l›¤›n›n ortadan kalkmas› da söz konusu alaca¤› tahsil edilmeyen alacak niteli¤ine dönüfltürecektir.
Yukar›da aç›kland›¤› üzere VUK’da bir alaca¤›n flüpheli duruma düflmesi konu-sunda kesin kurallar belirlenmifltir. Muhasebe standartlar›nda ise kesin kurallardan bahsetmek mümkün de¤ildir. Muhasebe standartlar›n›n temel felsefesinde iflletme-nin karfl›laflabilece¤i tüm risklerin bilançoda raporlanmas› söz konusudur. ‹htiyat-l›l›k kavram› gere¤i, tahsili flüpheli alacaklar için iflletmenin tahminde bulunmas›
ve yap›lan bu tahminler üzerinden karfl›l›k hesaplayarak muhasebe kayd› yapma-s› gerekmektedir.
fiüpheli alacaklara ayr›lacak karfl›l›klar›n tahmin edilmesinde, alacaklar›n yafl-land›rmas› yolu ile ya da de¤erleme yap›lan dönemden önceki, iki hesap döne-minde, vadesinde tahsil edilemeyen alacaklar›n ilgili bulundu¤u dönemlerdeki toplam vadeli sat›fllara oranlar›n›n ortalamas›, de¤erleme dönemindeki vadeli sat›fl-lara uygulanarak tahmini flüpheli alacak karfl›l›¤› hesaplanmaktad›r. Afla¤›daki ör-nekte alacaklar›n yaflland›r›lmas› ile flüpheli alacak karfl›l›¤› hesaplanm›flt›r.
K iflletmesi 2011 y›l› için vadesini 31-60 gün aflm›fl olan alacaklar›n›n 2011 y›l›
kredili sat›fllar›n›n %12’si oran›nda olaca¤›n› tahmin etmifltir. K iflletmesinin 2011 y›l› kredili sat›fllar› T150.000’dir. Bu durumda K iflletmesi vadesini 31-60 gün geç-mifl alacaklar› için T18.000 (150.000 X 0.12) karfl›l›k ay›racakt›r.
Normal Alaca¤›n fiüpheli Alacak Haline Gelmesi:
54 Dönemsonu ‹fllemleri
Ö R N E K
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS. 18.000
121 ALACAK SENETLERİ HS. 18.000
Karfl›l›k ayr›ld›¤›nda yap›lacak kay›t:
Bu kay›tla; has›lat kaydedilen ve tahsil edilmeyen/edilebilirli¤i muhtemel ol-maktan ç›kan alacak gider yaz›larak hem has›lat rakam› düzeltilmifl olmakta hem de zay›f bir olas›l›k da olsa gelecekte tahsil edilebilecek duruma geçebilecek bir alacak raporlanmam›fl olmaktad›r.
Dönem sonunda Karfl›l›k Giderleri Hesab› “690 Dönemin Kâr› veya Zarar› He-sab›”n›n borcuna devredilerek kapat›l›r ve dönem giderine aktar›lm›fl olur.
fiüpheli duruma gelen ve karfl›l›k ayr›lan alacak senedinin daha sonraki dönem içinde tamam›n›n tahsil edilmesi durumunda afla¤›daki kay›t yap›l›r.
Ayr›lan karfl›l›k ise afla¤›daki gibi konusu kalmayan karfl›l›klar hesab›na devre-dilir.
Dönem sonunda Konusu Kalmayan Karfl›l›klar hesab› 690 Dönem Kâr› veya Zarar› hesab›n›n alaca¤›na devredilerek kapat›l›r ve dönem gelirine aktar›lm›fl olur.