Ticari alacak, ana faaliyet konusu kapsam›nda ortaya ç›kan alacakt›r.S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
Dönemsonu ifllemleri bak›m›ndan ele al›nd›¤›nda k›sa ve uzun vadeli alacakla-r›n de¤erlemesi ayn› olup sadece vadesi bir y›l›n alt›na düfltü¤ü için uzun vadeli gruptan k›sa vadeli gruba aktarmalar›n dikkate al›nmas› gerekir. Bu nedenle ince-lenecek olan kalemlerde de¤erleme bak›m›ndan uzun vadeli, k›sa vadeli ayr›m›
yap›lmayacakt›r.
Al›c›larhesab›, iflletmelerin ana faaliyet konusunu oluflturan mal ve hizmet sa-t›fllar›ndan ortaya ç›kan, çek ve senede ba¤lanmam›fl alacaklar›n›n izlendi¤i hesap-t›r. Bir di¤er ifade ile kendilerine vadeli olarak mal ve hizmet sat›lan kifli ya da ku-rulufllar›n iflletmeye olan senetsiz ticari borçlar›n›n izlendi¤i hesapt›r.
“120 Al›c›lar hesab›” aktif karakterli bir ana hesapt›r ve her bir müflteriye ait ala-ca¤›n sa¤l›kl› takip edilebilmesi için bu hesaba ba¤l› yard›mc› hesaplar›n aç›lmas›
söz konusudur.
Alaca¤›n do¤mas› ile hesaba borç, tahsil edilmesi ile hesaba alacak kaydedilir.
Bu hesap aktif karakterli bir hesap oldu¤u için kalan verirse borç kalan› verir ve hesab›n borç kalan›, iflletmenin müflterilerinden olan toplam alacak tutar›n›n ne kadar oldu¤unu gösterir.
Al›c›lar hesab› hangi ifllemlerden dolay› borçland›r›l›r ve alacakland›r›l›r?
Dönem sonunda Al›c›lar hesab›na ait ifllemlerin ilk aflamas›nda, 120 Al›c›lar he-sab› ile bu hesaba ba¤l› olarak aç›lm›fl yard›mc› hesaplar›n, mutabakatlar› yap›l›r.
Yard›mc› hesaplar›n borç ve alacak toplamlar›n›n 120 Al›c›lar hesab›n›n borç ve alacak toplam›na eflit olmas› gerekir. E¤er eflitlik sa¤lanamam›fl ise bunun sebep-leri araflt›r›l›r. Gerekli eksiklikler hatalar veya yanl›fll›klar tespit edilerek düzeltme ifllemi yap›l›r.
Tahsil edilebilme bak›m›ndan varsa flüpheli ve de¤ersiz alacaklar saptan›r ve bunlar muhasebe kay›tlar›yla, 120 Al›c›lar hesab›ndan düflülür, 128 fiüpheli Alacak-lar hesab›na aktar›l›r.
120 Al›c›lar hesab› içinde faize tabi alacaklar varsa bilanço tarihine kadar müfl-teri aleyhine ve iflletme lehine tahakkuk etmifl olan faizler kayda al›n›r.
‹flletmeler sat›fl politikalar› gere¤i devaml› ifl yapt›klar› müflterilerine belli mik-tar›n üzerinde al›fl yapmalar› durumunda iskonto uygulayabilmektedirler. Bu tür is-kontoya miktar iskontosu denilmektedir. Vadeli sat›fllarda miktar iskontosu sat›fl ifl-lemi gerçeklefltikten sonra yap›lmaktad›r. Sat›fl s›ras›nda yap›lan anlaflmaya göre is-kontonun ne zaman yap›laca¤› belirlenebilmektedir. Yap›lan miktar iskontosunun dönem sonunda Al›c›lar hesab›ndan düflülüp düflülmedi¤inin kontrol edilip gerek-li düzeltmenin yap›lmas› gerekgerek-lidir.
Senetsiz alacaklar›n de¤erlemesinde, muhasebe kay›tlar›nda gözüken tutarlar esas al›nd›¤› için, tutar› do¤rulanm›fl Türk Liras› cinsinden senetsiz alacaklar için dönem sonunda baflka bir ifllemin yap›lmas›na gerek yoktur. Ancak yabanc› para cinsinden senetsiz alacaklar›n hem dönemsellik ilkesi hem de alacaklar›n bilanço-da gerçek de¤erleriyle gözükmesi için dönem sonunbilanço-da de¤erlemeye tabi tutulma-s› gerekir.
Dönem sonunda müflterilerden olan senetsiz alacaklar›n envanter ifllemlerinin ilk aflamas›nda her bir müflteri için aç›lm›fl yard›mc› hesaplarla 120 Al›c›lar hesab›
aras›nda bir mizan yap›l›r. Yard›mc› müflteri hesaplar›n›n borç ve alacak toplamla-r›n›n Al›c›lar hesab›n›n borç ve alacak toplam›na eflit olmas› gerekir. Bu eflitlik yok-sa büyük olas›l›kla yard›mc› heyok-saplarda bir unutma veya yanl›fl kay›t vard›r, bu du-rum saptanarak düzeltilir.
42 Dönemsonu ‹fllemleri
Al›c›lar hesab›, ana faaliyet konusu kapsam›nda, ortaya ç›kan senede ba¤l› olmayan alacaklar›n izlendi¤i
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
Al›c›lar hesab›n›n dönemsonu ifllemleri kapsam›nda neler yap›lmaktad›r?
Al›c›lar hesab›n›n dönemsonu ifllemleri kapsam›nda hangi de¤erleme ölçüsüne göre de¤erlenece¤i konusunda iki farkl› düzenleme söz konusudur. Bunlardan bi-rincisi VUK’na göre de¤erlemedir. ‹kincisi ise 2011 y›l› Ocak ay›nda kabul edilen ve 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlü¤e girecek olan yeni TTK ile 2013 y›l›nda tüm iflletmelerin uymak zorunda olduklar›, Türkiye Muhasebe Standartlar›na göre
de-¤erlemedir. Afla¤›da bu iki uygulama detayl› olarak ele al›nacakt›r.
VUK’a Göre De¤erleme
Al›c›lar hesab›, VUK’un 281. maddesi gere¤i mukayyet de¤erle de¤erlenir. 120 Al›-c›lar hesab›na mukayyet de¤er ölçüsü uygulanmadan önce varsa flüpheli ve de¤er-siz alacaklar saptan›r ve bunlar muhasebe kay›tlar›yla, 120 Al›c›lar hesab›ndan dü-flülür, 128 fiüpheli Alacaklar hesab›na aktar›l›r. Hatal›, eksik ya da unutulan ifllem-ler söz konusu ise bu ifllemifllem-lere ait düzeltme kay›tlar› yap›l›r. Bu ifllemifllem-lerden son-ra geriye kalan alacaklason-ra mukayyet de¤er ölçüsü uygulan›r. 120 Al›c›lar hesab›
de-¤erleme sonucu elde edilen yeni de¤eri üzerinden bilançoda yer al›r.
(A) iflletmesinin 31.12.20X0 tarihinde 120 Al›c›lar hesab›n›n durumu afla¤›daki gibidir.
(A) ‹flletmesinin Al›c›lar hesab›n›n yard›mc› defter hesaplar›na ait mizan› ise afla¤›daki gibidir.
Fiili envanter sonucunda 120 Al›c›lar hesab›nda herhangi bir düzeltme ifllemine ihtiyaç olmad›¤› ve (A) iflletmesinin Al›c›lar ana hesab› ile yard›mc› hesaplar› ara-s›nda yukar›da görüldü¤ü üzere bir mutabakat›n oldu¤u tespit edilmifltir. Bu du-rumda dönem sonunda yap›lacak herhangi bir ifllem söz konusu de¤ildir ve 120 Al›c›lar bilançoda borç kalan› tutar› olan (mukayyet de¤eri üzerinden) T34.400 olarak gösterilecektir.
Müflteri ‹flletmeler Borç Toplam› Alacak Toplam› Borç Kalan› Alacak Kalan›
fiahin Ltd. fiti. Hs. 50.150 45.000 5.150
-Konakç› Ticaret Hs. 45.750 35.000 10.750
-Ayd›n G›da Hs. 30.250 25.250 5.000
-Güçlü Ticaret Hs. 54.000 40.500 13.500
-Toplam 180.150 145.750 34.400
-VUK’a göre Al›c›lar hesab›
mukayyet (kay›tl›) de¤eri üzerinden de¤erlenir.
Ö R N E K
120 ALICILAR HESABI
. .
. .
. .
. .
(31.12) 180.150 145.750 (31.12)
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
2
(A) iflletmesinin 120 Al›c›lar hesab›n›n büyük defter hesab› afla¤›daki gibidir.
(A) iflletmesinin Al›c›lar hesab›n›n yard›mc› defter hesaplar›na ait mizan› ise afla¤›daki gibidir.
Dönem sonu ifllemleri s›ras›nda fiili envanter (sayma) yap›l›rken 120 Al›c›lar he-sab›na ait afla¤›da verilen ifllemlerin söz konusu oldu¤u saptanm›flt›r.
• Müflteri Konakç› Ticaret’e T500 miktar iskontosu uygulanm›flt›r. Bu iflleme ait muhasebe kayd› unutulmufltur.
• Müflteri fiahin Ltd. fiti. aleyhine T500 faiz tahakkuk ettirilmifltir.
• 31.12.20X0 akflam› Kasa Hesab›n›n T1.800 fazla verdi¤i tespit edilmifl ve bu fazlal›k Say›m ve Tesellüm Fazlalar› hesab›nda kay›t alt›na al›nm›flt›r. Daha sonra yap›lan inceleme sonunda kasadaki fazlal›¤›n sebebinin, Güçlü Tica-ret iflletmesinin yapt›¤› T2.000’lik ödemenin T200 olarak kay›tlara geçirilmifl olmas›ndan kaynakland›¤› anlafl›lm›flt›r.
120 Al›c›lar hesab› ile yard›mc› hesaplar›n mutabakat›n›n sa¤lanabilmesi için afla¤›daki düzeltme kay›tlar›n›n yap›lmas› gereklidir.
Yevmiye Defteri Kay›tlar›
44 Dönemsonu ‹fllemleri
Müflteri ‹flletmeler Borç Toplam› Alacak Toplam› Borç Kalan› Alacak Kalan›
fiahin Ltd. fiti. Hs. 50.150 45.000 5.150
-Konakç› Ticaret Hs. 45.750 35.000 10.750
-Ayd›n G›da Hs. 30.250 25.250 5.000
-Güçlü Ticaret Hs. 54.000 40.500 13.500
-Toplam 180.150 145.750 34.400
-31.12.20X0
611 SATIŞ ISKONTOLARI HS. 500
120 ALICILAR HS. 500
- Konakçı Ticaret 31.12.20X0
120 ALICILAR HS. 500
- Şahin Ltd.Şti.
642 FAİZ GELİRLERİ HS. 500
31.12.20X0
397 SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HS. 1.800
120 ALICILAR HS. 1.800
- Güçlü Ticaret
120 ALICILAR HESABI
. .
. .
. .
. .
(31.12) 180.150 145.750 (31.12)
Ö R N E K
Yukar›da yap›lan düzeltme kay›tlar›ndan sonra (A) iflletmesinin 120 Al›c›lar he-sab›n›n alt hesaplar›na ait mizan afla¤›daki gibi olacakt›r.
Bu ifllemlerden sonra, 120 Al›c›lar hesab›n›n büyük defterdeki durumu ise
afla-¤›daki gibi olacakt›r. Bilançoda 120 Al›c›lar hesab› borç kalan› tutar› olan (mukay-yet de¤eri üzerinden) T32.600 olarak gösterilecektir.
Senetsiz alacaklar›n de¤erlemesinde, muhasebe kay›tlar›nda gözüken tutarlar esas al›nd›¤› için, yukar›daki gibi tutar› do¤rulanm›fl Türk liras› cinsinden senetsiz alacaklar için dönem sonunda baflka bir ifllemin yap›lmas›na gerek yoktur. Ancak, yabanc› para cinsinden senetsiz alacaklar›n, hem dönemsellik ilkesi hem de alacak-lar›n bilançoda gerçek de¤erleriyle gözükmesi için dönem sonunda de¤erlemeye tabi tutulmas› gerekir.
VUK’un 280. maddesine göre döviz cinsinden alacaklar›n ve borçlar›n dönem-sonunda Maliye Bakanl›¤› kurlar› ile de¤erlemesi yap›l›r. De¤erleme sonucu olu-flan kur farklar› Kambiyo Kâr› ya da Kambiyo Zarar› hesaplar›na kaydedilir.
Yabanc› para cinsinden senetsiz alacaklar Maliye Bakanl›¤› taraf›ndan ilan edilen döviz kuru esas al›narak de¤erlenir.
10.000+ (Euro) senetsiz alaca¤› bulunan iflletmenin kay›tlar›nda bu alacak, T21.000 olarak görülmektedir. Maliye Bakanl›¤› taraf›ndan y›lsonu itibar›yla Eu-ro için ilan edilen döviz kuru 1+= 2.33 T’dir.
Örne¤imizde dönem sonu kur üzerinden hesapland›¤›nda iflletmenin elindeki yabanc› paran›n de¤eri (2,33 x 10.000) T23.300 olacakt›r. Bu da iflletmenin Türk Li-ras› olarak alaca¤›n›n artmas› anlam›na gelecektir ve aradaki fark (23.300-21.000) T2.300 iflletme için kur de¤ifliminden oluflan bir kâr oldu¤undan Kambiyo Kârlar›
hesab›na kaydedilecektir. Sonuçta de¤erleme ifllemine iliflkin muhasebe kayd›
afla-¤›daki gibi olacakt›r.
120 ALICILAR HESABI
. .
. .
. .
. .
(31.12) 180.650 148.050 (31.12)
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
Ö R N E K
31.12.20X0
120 ALICILAR HS. 2.300
646 KAMBİYO KÂRLARI 2.300
Müflteri ‹flletmeler Borç Toplam› Alacak Toplam› Borç Kalan› Alacak Kalan›
fiahin Ltd. fiti. Hs. 50.650 45.000 5.650
-Konakç› Ticaret Hs. 45.750 35.500 10.250
-Ayd›n G›da Hs. 30.250 25.250 5.000
-Güçlü Ticaret Hs. 54.000 42.300 11.700
-Toplam 180.650 148.050 32.600
-Kambiyo Zarar› hesaplanm›fl olsayd› yap›lacak muhasebe kayd›nda 656 -Kambiyo Zarar›
hesab›n›n borç taraf›na kaydedilecekti.
Türkiye Muhasebe Standartlar›na Göre De¤erleme
Muhasebe standartlar›nda 120 Al›c›lar hesab›n›n “itfa edilmifl maliyet de¤eri”
üzerinden de¤erlenece¤i belirtilmifltir. Ancak tahsil edilebilme bak›m›ndan sa¤l›k-l›-normal alacaklar›n de¤erlemesine geçilmeden önce varsa flüpheli ve de¤ersiz alacaklar saptanarak muhasebe kay›tlar›yla, 120 Al›c›lar hesab›ndan düflülür. Hata-l›, eksik ya da unutulan ifllemler söz konusu ise bu ifllemlere ait düzeltme kay›tla-r› yap›l›r. Bu ifllemlerden sonra geriye kalan tutar, itfa edilmifl maliyet de¤eri üze-rinden de¤erlemeye tabi tutulur ve 120 Al›c›lar hesab› de¤erleme sonucu elde edi-len yeni de¤eri üzerinden bilançoda gösterilir. Daha aç›k bir ifadeyle Genel Muha-sebe I dersi kapsam›nda Stoklar ve Alacaklar ile ilgili ünitelerden de hat›rlayaca¤›-n›z gibi, vadeli sat›fllarda vade farklar› Sat›fllar hesab›nda gösterilmemekte; ayr› bir hesap olan Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Fark› hesab›nda izlenmektedir. Dö-nem sonunda ise bu vade fark›ndan döDö-neme isabet eden tutar›n ayr›ca döDö-neme ait Faiz Gelirlerine aktar›lmas› gerekmektedir.
(Z) Tekstil ‹flletmesinin 31.12.20X0 tarihinde 120 Al›c›lar hesab›n›n ve sat›flla ilgi-li vade farklar›n›n izlendi¤i 125 Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Fark› hesab›n›n durumu afla¤›daki gibidir. Yap›lan hesaplama sonucunda bu vade farklar› tuta-r›ndan dönem gelirine aktar›lacak tutar T500 olarak tespit edilmifltir. Dönem so-nunda 120 Al›c›lar hesab›n›n ve 125 Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Farklar›
hesab›n›n finansal tablolara yans›mas› afla¤›da gösterilmektedir.
Bu verilere göre öncelikle Ertelenmifl Ticari Alacaklar Vade Fark› hesab›ndan il-gili döneme ait olan faiz gelirinin dönem gelirine aktar›lmas› için afla¤›daki kayd›n yap›lmas› gereklidir.
(31.12) 4.500 2.150 (31.12)
125 ERTELENMİŞ TİCARİ ALAC. VADE FARKI HS.
. . 125 ERTELENMİŞ TİCARİ ALACAKLAR
VADE FARKI HS.
- Ertelenmiş Vade Farkı Gelirleri 500
642 FAİZ GELİRLERİ HS. 500
‹tfa Edilmifl maliyet de¤eri;
alaca¤›n vade tarihindeki
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
Büyük defter kayd› ise afla¤›daki gibi olacakt›r.
Bu ifllemler sonucunda dönem sonu bilançosunda “120 Al›c›lar Hesab›” afla¤›-daki gibi gösterilecektir.
Vade fark›ndan kaynaklanan faiz gelirleri ise gelir tablosunda yer alacakt›r.