Sayfa İçerisinde Metin Bütünlüğünün Sağlanması:

Ders kitaplarında sayfa içerisinde metin bütünlüğünün sağlanması ile ilgili bulgular Tablo 31’de sunulmuştur.

Tablo 31. Sayfa İçerisinde Metin Bütünlüğünün Sağlanması

Ölçütler _kitapları Ders ORT.

5 Sayfa içinde öğeler dengeli kullanılmış, paragraflar arasında ve sayfa _{içinde anlam bütünlüğü sağlanmıştır.}

A:2 B:2 C:2 D:2

2 4 Sayfa içinde öğeler oldukça dengeli kullanılmış, paragraflar arasında ve _{sayfa içinde anlam bütünlüğü çoğunlukla sağlanmıştır.}

3 Sayfa içinde öğeler kısmen dengeli kullanılmış, paragraflar arasında ve _{sayfa içinde anlam bütünlüğü bazen sağlanmıştır.} 2 Sayfa içinde öğeler çok az dengeli kullanılmış, paragraflar arasında ve _{sayfa içinde anlam bütünlüğü biraz sağlanmıştır.} 1 Sayfa içinde öğeler dengeli kullanılmamış, paragraflar arasında ve sayfa _{içinde anlam bütünlüğü sağlanmamıştır.}

Tablo 31’e göre, A ders kitabında sayfa içindeki öğelerin çok az dengeli kullanıldığı, paragraflar arasında ve sayfa içinde anlam bütünlüğünün çok az sağlandığı ortaya çıkmıştır. Sayfa içerisinde metin, görsel öğe ve boşluk çok az düzeyde dengeli kullanılmış, paragraf içinde konu bütünlüğü, paragraflar arası tutarlılık ve sayfa bütünlüğü genellikle sağlanmamıştır. Sayfa sonlarında ve başlarında tek satırlık

paragraflara yer verilmemiş, ancak bazı sayfaların son satırlarında hece bölünmesi yapılmıştır.

Örnek:

“Destan Yazanlar” konusunda sayfa Oğuz Kağan destanı ile başlamış, ancak metin içerisinde Avrupa Hunları, Büyük Hun Devleti ve Ak Hunların haritasına, bunların yaşadığı yerin coğrafi özellikleri, o bölgede bugün yaşayan devletlerle ilgili sorulara yer verilmiş ve daha sonra Oğuz Kağan Destanı’na devam edilmiştir. Okuyucu Oğuz Kağan Destanı’nı anlamadan ilgi ve dikkat başka bir konu üzerine çekilmiş ve tekrar destana dönüş yapılmıştır. Ayrıca metin içerisinde sıkça paragraf yapılmış ve paragraflar arasında yeterli boşluk bırakılmamıştır.

“Asker Millet” konusu içerisinde ilk Hun İmparatoru Mete Han tarafından ilk Türk ordusunun kurulduğu açıklanmış metnin hemen altında bugünkü Türk Bayrağı taşıyan ve Bozkurt simgeli görsel öğe kullanılmıştır. Devamında Atatürk’ün Türk ordusuna ilişkin vecizelerine, 30 Ağustos Zafer Bayramı’na, Türk tarihinde ordu- millet geleneğine, Çanakkale Zaferi’nin önemine, yabancıların Türk askerleri ile ilgili sözlerine, Türk Ordusunun tarihi özelliklerine, Turan taktiği olarak bilinen Kurtkapanı ve Hilal savaş tekniği ile Malazgirt Savaşına yer verilmiştir. Türk askeri ile ilgili bilgiler sayfa içerisinde kopuk ve dağınık bir şekilde ele anınmış ve metin bütünlüğüne dikkat edilmemiştir. Bazı konu içerisinde benzer durum gözlenmektedir.

“Türk Büyükleri Kendilerini Anlatıyor” konusunda Gazneli Mahmut kendini tanıtırken sayfanın son satırında (“sarayımda alim ve şairlerle sohbet etmeyi sever, bilime ve

sa-”) hece bölmesi yapılmıştır.

B ders kitabında sayfa içindeki öğelerin çok az dengeli kullanıldığı, paragraflar arasında ve sayfa içinde anlam bütünlüğünün çok az sağlandığı ortaya çıkmıştır. Sayfa içerisinde metin, görsel öğe ve boşluk çok az düzeyde dengeli kullanılmış, paragraf içinde konu bütünlüğü, paragraflar arası tutarlılık ve sayfa bütünlüğü çoğunlukla sağlanmamıştır. Sayfa sonlarında ve başlarında tek satırlık paragraflara yer verilmemiş, ancak sayfanın son satırda hece bölünmesi yapılmıştır.

157

“İpek Yolu” konusunda yer alan bir Orta Asya’da Kök Türklerin ve Ak Hunların yaşadığı bölgeye dikkat çeken bir harita ile başlamaktadır. Sonra, Kök Türklerin Sasanilerle ortak hareket ederek Ak Hunları yıkması, bir sonraki paragrafta da atın Türklerdeki yeri ve önemi ele alınmıştır. Sayfanın sonunda ise Uygur Devletinin Kök Türklere üstünlük sağlaması ve Çinliler tarafından tanınmasına yer verilmektedir.

“Belgelerin Dili” konusuyla ilgili birinci sayfanın başında görsel öğeler ve bunlara ilişkin sorular yer almaktadır. Görsel öğelerin altındaki ilk paragrafta destanlarla ilgili bilgi verilmiş, daha sonra orta Asya Türk Devletleri ile ilgili bilgiler tablolaştırılmıştır. Daha sonra ise bir harita üzerinde Türklerin yaşadığı bölgeye dikkat çekilmiştir. Sayfa içerisinde metin dağınık bir şekilde ele alınmıştır. İkinci sayfada ise Oğuz Kağan Destanı ile ilgili bilgiler kutucuklar içerisinde verilmiştir. Destanlardan bahsederken hemen yanında Hunlarla ilgili halı konusuna geçilmiştir. Sonra Türklerin cesaret ve kahramanlığına dikkat çekilerek konuyla ilgili sorulara, ardından da Pazırık halısı ile ilgili görsele yer verilmiştir. Her iki sayfadan da anlaşılacağı gibi metin bütünlüğü sağlanmamıştır. Bir metinle ilgili bilgiler tamamlanmadan başka bir içerikte metin verilmiş, farklı sayfalarda aynı içerikli metine tekrar dönüş yapılmıştır.

C ders kitabında sayfa içindeki öğelerin çok az dengeli kullanıldığı, paragraflar arasında ve sayfa içinde anlam bütünlüğünün çok az sağlandığı ortaya çıkmıştır. Sayfa içerisinde metin, görsel öğe ve boşluk çok az düzeyde dengeli kullanılmış, paragraf içinde konu bütünlüğü, paragraflar arası tutarlılık ve sayfa bütünlüğü çoğunlukla sağlanmamıştır. Sayfa sonlarında ve başlarında tek satırlık paragraflara yer verilmemiş, ancak sayfanın son satırda hece bölünmesi yapılmıştır.

“Destan Yazan Türkler” konusu içerisinde önce Hunlar, sonra Göktürkler ve Uygurlara ilişkin destanlara ve yazıtlara yer verilmiştir. Kök Türklerle ilgili haritadan sonra Kök Türk Devletinin kuruluşu ve gelişmesine yer verilmiştir. Sonunda Türeyiş Destanı ile ilgili tekrar Hunlara dönüş yapılmıştır. Sayfa içerisinde görsel öğeler, yazılı metin ve paragraflar arasında metin bütünlüğü sağlanmamıştır.

“Işık Doğuyor” konusu içerisinde İslamiyetin doğuşu ve gelişmesini ele alan bir sayfa içerisinde peygamberin doğumundan ölümüne kadar geçen süreye yazılı olarak yer verilmiş ve bunlar görsel öğelerle desteklenmiştir. Böylece metin bütünlüğü bozulmadan Peygamberin doğumundan ölümüne kadar geçen süre özetlenerek

öğrenciye sunulmuştur. Ancak bu özelliğe sahip sayfa sayısı çok az olduğu için etkili olmadığı söylenebilir.

D ders kitabında sayfa içindeki öğelerin çok az dengeli kullanıldığı, paragraflar arasında ve sayfa içinde anlam bütünlüğünün çok az sağlandığı ortaya çıkmıştır. Sayfa içerisinde metin, görsel öğe ve boşluk çok az düzeyde dengeli kullanılmış, paragraf içinde konu bütünlüğü, paragraflar arası tutarlılık ve sayfa bütünlüğü çoğunlukla sağlanmamıştır. Sayfa sonlarında ve başlarında tek satırlık paragraflara yer verilmemiş, ancak sayfanın son satırda hece bölünmesi yapılmıştır. Ayrıca, aynı sayfa içerisinde içerik, görsel öğeler ve metinlerdeki arka plan renklendirmesi oldukça kargaşa yaratarak metin bütünlüğünü olumsuz etkilemiştir. İçeriğin sunumunda, görsel öğelerin yerleştirilmesinde ve sayfanın düzenlenmesinde tutarlı bir yöntem izlenmemiştir.

Bu bulgulara göre, ders kitaplarındaki tek cümleden oluşan paragrafların ve paragraflar arası tutarsızlıkların olduğu, metin, soru, görsel öğe ve boşlukların ilişkisiz biçimde kullanıldığı görülmektedir. Metinle görsel öğeler arasındaki tutarsızlık ile paragraflar arası kopukluk sayfa içerisinde kargaşa yaratılmasına ve sayfadaki anlam bütünlüğünü bozulmasına neden olmuştur. A ders kitabı dışındaki kitaplarda sayfa sonunda hece bölünmesi yapılmamıştır.

Alpan, (2004); Keser, (2004); Eşgi ve Dursun’un (2008) yaptığı araştırmalarda bazı ders kitaplarında metindeki sayfa bütünlüğüne dikkat edilirken bazı ders kitaplarında dikkat edilmediği sonucuna varmışlardır. Yalın’ın (1996b) yaptığı araştırmada ders kitaplarının birçok yerinde anlatım kopukluklarının gözlendiği, bu kopuklukların genelde konuların küçük paragraflara bölünmesi ve konular arası bağlantıların iyi kullanılmamasından kaynaklandığı ortaya çıkmıştır. Yapılan araştırma sonuçları dikkate alındığında benzer sonuçlar görülmektedir.