Sayfa İçerisinde Boşlukların Etkili Kullanılması:

Ders kitaplarında sayfa içerisinde boşlukların etkili kullanılması ile ilgili bulgular Tablo 32’de sunulmuştur.

159

Tablo 32. Sayfa İçerisinde Boşlukların Kullanılması

Ölçütler _kitapları Ders ORT.

5 Sayfa içindeki boşluklar dengeli kullanılmış ve öğrencinin aradığı bilgiye _{ulaşmasına fırsat sağlanmıştır.}

A:1 B:1 C:1 D:1

1 4 Sayfa içindeki boşluklar dengeli kullanılmış ve öğrencinin aradığı bilgiye _{ulaşmasına oldukça fırsat sağlanmıştır.}

3 Sayfa içindeki boşluklar kısmen dengeli kullanılmış ve öğrencinin aradığı _{bilgiye ulaşmasına fırsat sağlanmıştır.} 2 Sayfa içindeki boşluklar kısmen dengeli kullanılmış ve öğrencinin aradığı _{bilgiye ulaşmasına çok az fırsat sağlanmıştır.} 1 Sayfa içindeki boşluklar dengeli kullanılmamış ve öğrencinin aradığı _{bilgiye ulaşmasına fırsat sağlanmamıştır.}

Tablo 32’ye göre, A ders kitabında sayfa içindeki boşlukların dengeli kullanılmadığı ve öğrencinin aradığı bilgiye ulaşmasına fırsat sağlamadığı ortaya çıkmıştır. Sayfalar genellikle sık ve kalabalık bir görüntü oluşturmaktadır. Paragraflar arasında, görsel öğelerle metin arasında, soruyla metin arasında, bölüm veya konu sonlarında öğrencinin not alması için gerekli boşluklar bırakılmamıştır. Sayfalar metin ve görsel öğelerle sıkıştırılmış ve doldurulmuştur. Yeterli boşlukların olmaması öğrencinin aradığı bilgiye ulaşmasını zorlaştırmış, estetik görüntüden uzaklaştığı için ilgi ve dikkat çekme özelliği kaybolmuştur.

Kitap içerisindeki tüm sayfaların başı, sonu, sağı ve solunda boşluklar standart ve yetersiz olarak kullanılmıştır. Metin içerisindeki paragraflar arasında boşluk bırakılmadığı, ara başlıklardan sonra 1 satır boşluk

bırakıldığı, metin içerisinde, görsel öğelerin yanında ya da sayfa sonunda veya sorulardan sonra öğrencinin not alması için boşluk bırakılmadığı anlaşılmaktadır. Sıkışık ve kalabalık bir sayfa düzeni öğrencinin ilgi ve dikkatini çekmeyi, aradığı bilgiyi bulmayı ve estetik bir görüntü sağlamayı olumsuz etkilemiştir. Yandaki örnekte de görüldüğü gibi, sayfa başı, yanı ve sonunda, metinle görsel öğe arasında ve paragraflar arasında gerekli boşluk bırakılmamıştır.

B ders kitabında, sayfa içindeki boşlukların dengeli kullanılmadığı ve öğrencinin aradığı bilgiye ulaşmasına fırsat sağlamadığı ortaya çıkmıştır. Sayfalar genellikle sık ve kalabalık bir görüntü oluşturmaktadır. Paragraflar arasında, görsel öğelerle metin

arasında, soruyla metin arasında, bölüm veya konu sonlarında öğrencinin not alması için gerekli boşluklar bırakılmamıştır. Sayfalar metin ve görsel öğelerle sıkıştırılmış ve doldurulmuştur. Yeterli boşlukların olmaması öğrencinin aradığı bilgiye ulaşmasını zorlaştırmış, estetik görüntüden uzaklaştığı için ilgi ve dikkat çekme özelliği kaybolmuştur.

Kitaptaki tüm sayfaların başı ve sonunda tutarlı bir boşluk bırakılmıştır. Ancak sayfanın sağında ve solunda çoğunluğunda yeterli boşluk bırakılmamıştır. Alt başlıklardan sonra, paragraflar arasında, tablolar ve resimler arasında ve sayfa içerisinde öğrenciye not almak için boşluk bırakılmamıştır. Görsel öğeler yönünden sıkışık ve kalabalık bir sayfa düzeni görülmektedir. Yandaki örnek incelendiğinde, sayfanın sıkışık, kalabalık ve estetik görünümden uzak olduğu, paragraflar

arasında, resimle görsel öğeler arasında, sayfanın sağında ve solunda hiç boşluk bırakılmadığı görülmektedir.

C ders kitabında sayfa içindeki boşlukların dengeli kullanılmadığı ve öğrencinin aradığı bilgiye ulaşmasına fırsat sağlamadığı ortaya çıkmıştır. Sayfalar genellikle sık ve kalabalık bir görüntü oluşturmaktadır. Paragraflar arasında, görsel öğelerle metin arasında, soruyla metin arasında, bölüm veya konu sonlarında öğrencinin not alması için gerekli boşluklar bırakılmamıştır. Sayfalar metin ve görsel öğelerle sıkıştırılmış ve doldurulmuştur. Yeterli boşlukların olmaması öğrencinin aradığı bilgiye ulaşmasını zorlaştırmış, estetik görüntüden uzaklaştığı için ilgi ve dikkat çekme özelliği kaybolmuştur.

Kitap içerisindeki tüm sayfaların başı, sonu, sağı ve solundaki boşlukların tüm sayfalarda standart olduğu görülmektedir. Paragraflar arasında, görsel öğelerle metin arasında ve sayfa içerisinde öğrencinin not almasına yönelik boşluk bırakılmamıştır. Metin içerisindeki bazı sorulardan önce ve sonra boşluk bırakıldığı ancak bu uygulamanın tüm sayfalarda yapılmadığı, bazı sayfalarda sorular arasında boşluk

161

Yandaki örnekte de görüldüğü gibi sayfa yazı ve görsel öğelerle tamamen doldurulmuş, paragraflar arası ve başlıklardan sonra boşluk bırakılmamıştır.

D ders kitabında sayfa içindeki boşlukların dengeli kullanılmadığı ve öğrencinin aradığı bilgiye ulaşmasına fırsat sağlamadığı ortaya çıkmıştır. Sayfalar genellikle sık ve kalabalık bir görüntü oluşturmaktadır. Paragraflar arasında, görsel öğelerle metin arasında, soruyla metin arasında, bölüm veya konu sonlarında öğrencinin not alması için gerekli boşluklar bırakılmamıştır. Yeterli boşlukların olmaması öğrencinin aradığı bilgiye ulaşmasını zorlaştırmış, estetik görüntüden uzaklaştığı için ilgi ve dikkat çekme özelliği kaybolmuştur.

Yandaki örnekte görüldüğü gibi, paragraflar arasında, görsel öğelerle metin arasında ve sayfa içerisinde öğrencinin not almasına yönelik boşluk bırakılmamıştır. Kitaptaki sayfa başı, sonu, sağı ve solundaki boşlukların tüm sayfalarda standart olduğu görülmektedir. Başlık ve alt başlıklardan sonra yeterli boşluğa yer verilmemiş, metin ve görsel öğeler sayfa içerisine sıkışık ve kalabalık bir şekilde yerleştirilmiştir.

Bu bulgulara göre, ders kitaplarındaki sayfa başı, sonu, sağı ve solundaki boşluklar, başlıklar ya da alt başlıklardan sonra kullanılan boşluklar, paragraflar arası bırakılan boşluklar, görsel öğeler arasında bırakılan boşluklar etkili kullanılmadığı gibi kitaplar arasında ve aynı kitap içerisinde de tutarlı kullanılmadığı ortaya çıkmıştır. Tüm ders kitaplarında sayfalar sıkışık ve kalabalık bir görüntü oluşturmuştur.

Ders kitaplarında sık ve karışık sayfalar öğrencinin zihnini karıştıracak etki yaratacağı için sıkışık ve kalabalık sayfa düzenlemesinden kaçınılmalıdır. Kitap sayfasında bırakılacak boşlukların etkili kullanımı, öğrencinin kitabı okurken aradığı bilginin yerini bulmasını ve not almasını kolaylaştıracaktır. Sayfa kenarlarında bırakılacak boşluklar sayfa numarası, süren başlıklar, not alma alanı, cilt payı ve okurken sayfayı kenarından parmakla tutabilecek şekilde olmalıdır (Keser, 2004).

Birçok kitap ve dergide kenar boşlukları bilgi alanını çevreleyen bir resim çerçevesi gibi planlanır. Kenar boşlukları bazen sayfanın yüzde elli ile yetmişi arasında bir yer kaplar. Ancak, estetik olmaktan çok işlevsel olarak, sayfa üst ve altında 10 mm,

sağ ve solunda ise 20 mm kenar boşlukları oldukça kabul görmüştür. Bir metin ya da kitapta kullanılacak olan boşluk kuralları önceden belirlenmeli ve kitap boyunca buna uyulmalıdır (Hartley, 1990).

Keser’in (2004) ders kitaplarının değerlendirilmesine yönelik yaptığı araştırmada tüm yayın evlerinin kitaplarında boşlukların etkili kullanılmadığı, sayfaların sıkışık ve kalabalık olduğu gözlenmiştir. Eşgi ve Dursun’un (2008) yaptığı bir araştırmada da ders kitaplarının çoğunluğunda boşlukların etkili kullanılmadığı ortaya çıkmıştır. Yalın’ın (2006b) yaptığı araştırmada da kullanılan görsel materyallerle metin arasında yeterli boşluk bırakılmadığı ortaya çıkmıştır. Araştırma sonuçları bu sonuçlarla benzerlik göstermektedir.