Metin İçerisinde Yazı Bloklarının Etkili Kullanılması:

Metin içerisindeki yazı bloklarının etkili kullanılması ile ilgili bulgular Tablo 33’de sunulmuştur.

Tablo 33. Metin İçerisinde Yazı Bloklarının Kullanılması

Ölçütler _kitapları Ders ORT.

5 Sayfa içinde yazı blokları ve sütunlar dengeli kullanılmış ve öğrencinin _{okuma akışını kolaylaştırıcı nitelikte düzenlenmiştir.}

A:2 B:2 C:2

D:2 2

4 Sayfa içinde yazı blokları ve sütunlar çoğunlukla dengeli kullanılmış ve -_{öğrencinin okuma akışını oldukça kolaylaştırıcı nitelikte düzenlenmiştir.} 3 Sayfa içinde yazı blokları ve sütunlar bazen dengeli kullanılmış ve _{öğrencinin okuma akışını kısmen kolaylaştırıcı nitelikte düzenlenmiştir.} 2 Sayfa içinde yazı blokları ve sütunlar çok az dengeli kullanılmış ve _{öğrencinin okuma akışını kolaylaştırıcı nitelikte düzenlenmemiştir.} 1 Sayfa içinde yazı blokları ve sütunlar dengeli kullanılmamış ve _{öğrencinin okuma akışını kolaylaştırıcı nitelikte düzenlenmemiştir.}

Tablo 33’e göre, A ders kitabında sayfa içinde yazı blokları ve sütunlarının çok az dengeli kullanıldığı için öğrencinin okuma akışını kolaylaştırıcı nitelikte düzenlenmediği ortaya çıkmıştır. Tüm yazı metninde orta eksene göre iki tarafa yaslanmış geleneksel bloklama yapılmıştır. Bu bloklama şekliye sözcükler arasında tutarsız boşluklar oluşmuş ve satır sonlarında sıkça hece bölmesi yapılmıştır. Bazı sayfalarda metnin sağına veya soluna görsel öğe yerleştirildiği için yazı alanı daraltılmıştır. Tüm sayfalarda yazı metni dikey olarak tek sütun kullanılmış ve bazı sayfa sonunda paragraf yarıda kesilmiştir.

163

Yandaki örnekte olduğu gibi, iki tarafa dayalı geleneksel bloklama yöntemi kullanılmış ve sıkça hece bölünmesi yapılmıştır. Sayfanın üst tarafında sağa, alt tarafında sola dayalı görsel öğe kullanıldığı için metin alanı daraltılmış ve metin tek sütun üzerine kurulmuştur. Sözcükler arası boşluklar tutarsız bir şekilde kullanılmış ve paragraflar arasında boşluk bırakılmamıştır. Sayfanın sonunda paragraf yarıda kesilmiştir. Bu düzenleme

öğrencinin okuma akışının kolaylaştırılmasına önemli bir katkı sağlamayacaktır.

B ders kitabında sayfa içinde yazı blokları ve sütunlarının çok az dengeli kullanıldığı için öğrencinin okuma akışını kolaylaştırıcı nitelikte düzenlenmediği ortaya çıkmıştır. Yazı metni orta eksene göre iki tarafa yaslanmış geleneksel bloklama yapılmıştır. Bu bloklama şekliye sözcükler arasında tutarsız boşluklar oluşmuş ve satır sonlarında sıkça hece bölmesi yapılmıştır. Bazı sayfalarda metnin sağına veya soluna görsel öğe yerleştirildiği için yazı alanı daraltılmıştır. Bazı sayfalarında hatta aynı sayfa içerisinde yazı metni ve görsel öğeler dikey olarak tek sütun, bazı sayfalarda iki sütun biçiminde düzenlenmiştir.

C ders kitabında sayfa içinde yazı blokları ve sütunlarının çok az dengeli kullanıldığı için öğrencinin okuma akışını kolaylaştırıcı nitelikte düzenlenmediği ortaya çıkmıştır. Yazı metni orta eksene göre iki tarafa yaslanmış geleneksel bloklama yapılmıştır. Sözcükler arasında tutarsız boşluklar oluşmuş ve satır sonlarında sıkça hece bölmesi yapılmıştır. Çoğunlukla sayfa sonunda paragraflar yarım bırakılmamıştır. ,

Sayfalarda çoğunlukla metnin sağına veya soluna görsel öğe yerleştirildiği için yazı alanı daraltılmıştır. Bazı sayfalarında yazı metni dikey olarak tek sütun, bazı sayfalarda iki sütun biçiminde düzenlenmiştir. Bazen aynı sayfa içerisinde de hem tek sütun hem de iki sütun birlikte kullanılmıştır. Yandaki örnekte de görüldüğü gibi dikey olarak iki sütun kullanılmış ve iki tarafa dayalı bloklama yapılmıştır. Sıkça hece bölmesi yapılmıştır. İki sütun olması nedeniyle bir tarafta

öğeler altta ya da üstte verildiği için karşısındaki görsel öğenin metinle ilişkisi kalmamıştır. Ancak okuma sürecinde yandaki metinle ilgisi olmayan resim öğrencinin ilgi ve dikkati çekebilir, hatta öğrenci metnin devamını okumadan yandaki ilgisiz bir görsel öğeye bakabilir.

D ders kitabında sayfa içinde yazı blokları ve sütunlarının çok az dengeli kullanıldığı için öğrencinin okuma akışını kolaylaştırıcı nitelikte düzenlenmediği ortaya çıkmıştır. Yazı metni orta eksene göre iki tarafa yaslanmış geleneksel bloklama yapılmıştır. Bu bloklama şekliye sözcükler arasında tutarsız boşluklar oluşmuş ve satır sonlarında sıkça hece bölmesi yapılmıştır. Bazı sayfalarda metnin sağına veya soluna görsel öğe yerleştirildiği için yazı alanı daraltılmıştır.

Bazı sayfalarında yazı metni dikey olarak tek sütun, bazı sayfalarda iki sütun biçiminde düzenlenmiştir. Bazen aynı sayfa içerisinde her ikisi birlikte kullanılmıştır. Yandaki örnekte de görüldüğü gibi görsel öğe tek sütun olarak kullanılırken metin iki sütun olarak kullanılmıştır. Bloklama sistemindeki tutarsızlıkların yanı sıra metinle görsel öğe tutarsızlığı, değişik renklerle sayfanın renklendirilmesi sayfa düzenini olumsuz olarak etkilediği söylenebilir. Benzer özellikler birçok sayfada görülmektedir.

Bu bulgulara göre, ders kitaplarında geleneksel bloklama olarak bilinen iki tarafa dengeli olarak yaslı bir bloklama yöntemi kullanıldığı ortaya çıkmıştır. İki tarafa yaslı bloklama kullanıldığı için tüm ders kitaplarında hece bölmesi yapılmıştır. A ders kitabında dikey olarak tek sütun, B, C ve D ders kitaplarında hem tek, hem de iki sütun kullanılmış, bazen ikisi birlikte kullanılmıştır. Kitap içerisinde sütunlar tutarsız kullanılmıştır. Metnin iki tarafa ya da tek tarafa dayalı olması veya sütunların bir veya ikili olmasından çok bunların düzensiz ve tutarsız kullanılması olumsuz etkiler. Keser (2004), Eşgi ve Dursun’un (2008) yaptığı araştırmalarda bazı ders kitaplarında satırlar arası yatay ve dikey boşluğun dengeli kullanıldığı, bazı ders kitaplarında dengeli kullanılmadığı sonucuna varılmıştır.

165

Günümüzde metin tasarımında asimetrik düzenlemelerin ya da bir taraftan bloklamaların kullanılması giderek yaygınlık kazanmaya başlamıştır. İki taraflı bloklamalarda sözcükler arası tutarsız boşlukların oluşması okuma hızını olumsuz etkilediği gibi, satır sonlarında hece bölümünün yapılması da aynı biçimde okumayı kesintiye uğratmaktadır. Özellikle yaşlı ve çocuk okurların bir taraftan bloklama yapılmış metinleri daha rahat okuduklarına ilişkin kanıtlar bulunmaktadır. Araştırmalara göre, tek taraflı bloklama yapılmış metinlerin, iki taraflı bloklama yapılmış metinlere oranla okunan bilginin anımsanmasına da katkı sağlamaktadır. Bir taraflı bloklamanın bir kenarında oluşan girinti ve çıkıntılar ders kitabındaki sayfa düzenine hareketlilik getirdiği için monotonluğu önlemektedir. Öğrenci ilgisini canlı tutabilecek bu düzenleme, ancak dikey boşluklar gibi yatay boşlukların da dengeli kullanımıyla sağlanabilir (Alpan, 2008).

4.5.4. Karşılıklı Sayfaların Tutarlı ve Bütünlük İçerisinde Düzenlenmesi: