SAĞLANAN HAKLARDAN FAYDALANMA ŞARTLARI VE HESAPLANMASI

7.2.2.1.Geçici İş Göremezlik Ödeneği (m. 18)

İKMH, hastalık ve analık sigortası kapsamında sigortalıya ödenecek günlük geçici iş göremezlik ödeneğinin hesaplanması ve verilmesi ile ilgili esaslar aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.

7.2.2.1.1.Geçici iş göremezlik ödeneğinin verilme şartları ve süresi

Sigortalıya günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesinin ilk şartı, sigortalının İKMH, hastalık ve analık hali sebebiyle çalışmasına ara vermesi ve rahatsızlık ve engellilik halinin Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından alınacak istirahat raporu ile belgelenmiş olmasıdır (m. 18/1). Bunun dışında, sigortalıya iş göremezlik ödeneği verilebilmesi için sigortalının;

• İş kazası ve meslek hastalığı sebebiyle iş göremez duruma düşmesi halinde sigortalı olması (m. 18/1-a),

• Hastalık sebebiyle iş göremez duruma düşmesi halinde 4/1-a kapsamındaki

sigortalılar ile 5. madde kapsamındaki sigortalıların, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması (m. 18/1-b), ;

• Analık halinde, 4/1-a ile 4/1-b kapsamındaki sigortalılardan muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının analığı halinde doğumdan önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta kolları bildirilmiş olması (m. 18/1-c),

hallerinde iş göremezlik ödeneğine hak kazanacaklardır. Burada, 506 sayılı Kanundan farklı olarak, sigortalı adına primlerin bildirilmiş olmasının yeterli sayılması, ayrıca ödenmiş olma şartını aramamış olmasıdır. 4/1-b kapsamında sigortalı sayılanların iş kazaları ve meslek hastalıkları ile analık hallerinde geçici iş göremezlik ödeneği ödenebilmesi için GSS dâhil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekir. Ödemeler, yatarak tedavi süresince veya tedavi sonrasında istirahat süresinde ödenir, (m. 18/2). Şüphesiz, 4/1-a kapsamındaki sigortalılar için prim bildirimi yapılmış olması yeterli görülürken, 4/1-b kapsa-mındaki sigortalılar için prim borcunun bulunmaması şartının aranması tartışma konusu olacaktır.

Yukarıda belirtilen şartlar yerine getirilmiş olması kaydıyla, geçici iş göremezlik ödeneği:

• İş kazası ve meslek hastalığı halinde iş göremezlik durumu devam ettiği müddetçe, iş göremez duruma düştüğü her gün için (m. 18/1-a),

• Hastalık halinde, 4/1-a ve 5. madde kapsamındaki sigortalılar için, iş göremezliğin başladığı 3 günden başlamak üzere her gün için (m. 18/1-b),

• Analık halinde, sigortalı kadının doğumdan önceki ve sonraki 8'er haftalık süre boyunca, eğer çoğul gebelik söz konusu ise doğumdan önceki süreye 2 hafta ilave edilerek çalışmadığı her gün için (18/1-c),

• Analık halinde, sigortalı kadının isteği ve hekimin onayı ile sigortalı kadının doğuma 3 hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum öncesi dönemden doğum sonrasına aktarılan süreler de dâhil olmak üzere sigortalı kadının çalışamadığı her gün için (m.

18/1-d),

geçici iş göremezlik ödeneği verilir.

7.2.2.1.2.Geçici iş göremezlik ödeneğinin hesaplanması ve miktarı

5510 sayılı Kanuna göre, İKMH, hastalık ve analık hallerinde ödenecek geçici iş göremezlik ödeneğinin miktarı, sigortalının günlük kazancı esas alınarak belirlenecektir. Buna göre; "iş kazası, meslek hastalığı ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin ve bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki, 12 aydaki, son 3 ay içinde 80. maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır" (m. 17/1) denilmiştir.

Öte yandan, İKMH halinde sigortalı olmak, iş göremezlik ödeneğinden faydalanmak için yeterli olduğundan, sigortalı eğer önceki 12 aylık dönemde çalışmamış ve ücret almamış ise çalışmaya başladığı tarih ile iş kazası veya meslek hastalığına maruz kaldığı tarih arasındaki sürede elde ettiği prime esas kazanç, çalıştığı gün sayısına bölünerek, eğer sigortalı işe başladığı gün iş kazasına maruz kalmış ise aynı veya emsal işte çalışan benzeri sigortalının günlük kazancı esas alınacaktır (m. 17/2).

Ödeneğe ve aylığa esas günlük kazancın hesaplanması ile ilgili olarak, sigortalının son 12 aydaki çalışma durumuna bağlı olarak aşağıdaki durumlar söz konusu olabilecektir.

Öncelikle, buradaki ay kavramı 3. maddenin 14. bendinde belirtilen şekilde hesaplanan 30 günlük süreyi ihtiva eden takvim ayıdır. Buna göre;

• Eğer sigortalı, son 3 ayda tam olarak çalışmış ise (90) gün, prime esas kazançları 90'a bölünerek günlük kazancı bulunur.

• Sigortalı, son 3 ayda, tam olarak çalışmamışsa, çalıştığı gün sayısı dikkate alınarak günlük kazancı bulunur. Mesela, temmuz ayının 17. gününde iş kazasına maruz kalan sigortalı, nisan, mayıs ve haziran aylarında toplam 56 gün çalışmışsa, bu dönemdeki kazancı 56 ya bölünerek günlük kazancı bulunur.

• Eğer sigortalı, son 3 ay içinde hiç çalışmamış ise, günlük kazanan bulunması için 12 takvim ayı geriye gidilerek çalıştığı 3 aylık süre ve bu süredeki kazancı ile çalışma gün sayısı bulunarak günlük kazanç hesaplanır.

• Son 12 takvim ayında hiç çalışması olmayan sigortalının, iş kazasına veya meslek hastalığına maruz kalması halinde çalıştığı aydaki kazançları ve çalışma gün sayısı esas alınarak günlük kazana hesaplanır. Mesela, 1 Temmuzda işe giren sigortalı, 19 Temmuzda iş kazasına maruz kalmışsa 19 günlük kazana esas alınarak günlük kazancı

bulunacaktır.

• İşe girdiği ilk gün kazaya uğrayan kişi, eğer son 3 takvim ayında başka işyerlerinde çalışması yoksa işverenle kararlaştırdıkları ücret veya hizmet akdi ile belirlenmiş bir ücret yoksa emsal çalışanların ücreti esas alınarak günlük kazancı belirlenecektir.

Sigortalının son 3 aydaki kazancı hesaplanırken bu sürenin mutlaka aynı işyerinde geçirilmesi şartı yoktur. Sigortalı günlük kazanan hesabına esas tutulan dönem içinde aynı zamanda birden fazla işyerinde çalışmış ise, günlük kazancın hesaplanmasında bu işler dolayısıyla elde ettiği gelirler ayrı-ayrı alınır ve hesaplama yapılır.

Günlük kazancın hesabında dikkate alman kazançlar esasen prime esas günlük kazançların hesaplanmasında dikkate alman kazançlarla aynı olmakla birlikte, 4/1-a k4/1-aps4/1-amındaki sigortalılar için aşağıdaki farklılıklar getirilmiştir:

• Günlük kazancın hesabında prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınmış ise, günlük kazanç, ücret toplamının ücret alman gün sayısına bölünmesi ile bölünmesiyle bulunacak günlük kazanca % 50 oranında bir ilave yapılarak bulunan tutardan fazla olamayacaktır (m. 17/3-a),

• İdare ve yargı mercilerince verilen kararlar gereğince yapılan ücret, ikramiye, zam ve tazminat ve bu mahiyetteki ödemelerden, ödenek ve gelirin hesabına esas alman 3 aylık dönemden önceki aylara ilişkin olanlar dikkate alınmayacaktır (m. 17/3-b),

Öte yandan, meslek hastalığı sigortalının son olarak çalıştığı işten ayrıldığı tarihten 1 yıl geçtikten sonra meydana çıkmış ise, günlük kazancı, bu son işinden ayrıldığı tarih esas alınarak belirlenecektir (m. 17/4).

Eğer iş kazası ve meslek hastalığı sonucunda sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanacak ise, bu gelire esas tutulacak aylık kazanç, yukarıda belirtilen esaslar dâhilinde hesaplanacak olan günlük kazancın 30 katı olarak dikkate alınacaktır (m. 17/5).

Sigorta prim ve ödeneklerinin hesabında dikkate alman kazançların alt sınırında meydana gelen değişiklikler dolayısıyla, iş göremezlik ödenekleri alt sınırının altında kalan sigortalıların ödenekleri, alt sınırdaki değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren değiştirilmiş günlük kazançların alt sınırına göre ödenir (m. 18/4).

İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde verilecek olan

geçici iş göremezlik ödeneği, 17. maddeye göre hesaplanacak olan günlük kazancın:

• Yatarak tedavilerde 1/2 si,

• Ayakta tedavilerde 2/3 tutarında olacaktır (m. 18/3).

7.2.2.1.3.Geçici iş göremezlik ödeneğinin verilme şekli ve birleşmesi

Geçici iş göremezlik ödeneği esas olarak Kurum tarafından ödenir. Ancak, kamu idareleri ile toplu iş sözleşmesi yapılan yerlerde Kurumca belirlenecek esaslara göre işveren tarafından sigortalılara ödeme yapılarak, mahsuplaşma suretiyle tahsil edilebilir (m.18/6). Bu uygulama, sigortalıların bu ödemeleri almak için işyerinden ayrılması ve işten alıkonulmasını önleme yanında Kurum işlemlerinde bürokratik açıdan kolaylıklar da sağlayacaktır.

Bir sigortalı, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinden bir kaçından aynı anda ödenek almaya hak kazanırsa, bu ödeneklerden bir tanesi ve en yükseği verilir (m.

18/5). Bu 506 sayılı Kanunda da aynı esaslar ile düzenlenmiş bir uygulama idi.

Geçici iş göremezlik ödeneğinin ödeme zamanı ve 18. maddenin uygulanması ile ilgili diğer esaslar Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenecektir (m. 18/7). Nitekim SSİY'nin 40. maddesinde, geçici iş göremezlik ödeneklerinin Kuruma intikalini takip eden 7 iş günü içinde, geçmiş süreler için sigortalıların kendilerine, kanuni temsilcilerine, vekillerine veya sigortalının banka hesap numarasına ya da

PTT şubelerine ödenmesi öngörülmüştür. Eğer sigortalının istirahat süresi 10 günü aşarsa, asgari 10 günlük tutar kadar ödeme yapılacaktır.