MALÛLLÜK AYLIĞINDAN FAYDALANMA ŞARTLARI Sigortalının malûllük aylığından faydalanabilmesi için:

• Bu Kanun bakımından malûl sayılması,

• Malûllük halinin raporla belgelendirilmesi,

• Belirli süre sigortalı olması ve MYÖ primi bildirilmiş/ödenmiş olması ve

• İşten ayrılması ve yazılı olarak Kuruma başvurması,

gerekmektedir (m. 25) Sigortalının malûllük aylığı alabilmesi için, yukarıda belirtilen şartların hepsinin birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.

8.1.1.1. Sigortalının Malûl Sayılması (m. 25)

Sigortalının malûl sayılması için çalışma gücü kaybı esas olmakla birlikte, çalışma gücü kaybına yol açan sebebin farklılığına ve sigortalıların statülerine bağlık olarak malûl sayılma hali 2 şekilde düzenlenmiştir (m. 25). Buna göre 4/1-a ve 4/1-b kapsamındaki sigortalılar;

• Herhangi bir sebeple, çalışma gücünü;

• İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü;

en az %60 oranında kaybeden sigortalı, 5510 sayılı Kanuna göre malûl sayılacaklardır (m.

25/1).

4/1-c kapsamındaki sigortalılar için ise,

• Çalışma gücünün en az % 60’nı veya

• Vazifelerini yapamayacak şekilde meslekteki kazanma gücünü kaybeden,

sigortalı malûl sayılacaktır (m. 25/1).

Her iki durumda da, sigortalının malûllük halinin kesinleşmesi için, "sigortalının veya işverenin talebi üzerine, Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun olarak düzenleyecekleri raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu yukarıda belirtilen çalışma ve meslekte kazanma gücü kayıplarının Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilmesi" gerekmektedir (m. 25/1).

506 sayılı Kanunda yer alan hükümlerle karşılaştırıldığı zaman, 5510 sayılı Kanunun, hem malûl sayılan halleri azalttığı hem de malûl sayılma hali ile ilgili oranları düşürdüğü dikkat çekmektedir.

. Öte yandan, sigortalıya malûllük aylığı bağlanabilmesi için malûl sayılmasını gerektirecek rahatsızlığının esas olarak ilk defa 5510 sayılı Kanuna tabi olarak çalışmaya başladıktan sonra ortaya çıkmış olması gerekir. Eğer, sigortalı 5510 Sayılı Kanuna tabi olmadan önce malûl sayılmasını gerektirecek ölçüde çalışma gücü kaybı ile karşılaşmışsa, bu durumun önceden veya sonradan tespit edilmesi halinde malûllük aylığı bağlanmayacaktır (m.

25/2). Bu madde hükümlerine göre;

• Sigortalı olarak çalışmaya başlamadan önce malûl sayılmasını gerektirecek bir

hastalığı veya arızası bulunan sigortalı malûllük sigortası yardımlarından faydalanamayacaktır. Bu durumu ispat yükümlülüğü sigortalının yükümlülüğündedir ve ispat, uygun şekilde alınmış rapor ve bu rapora dayanak teşkil eden tıbbi belgelerle yapılacaktır.

• İlk defa sigortalı olarak çalışmaya başlamadan önce malûl sayılmasını gerektirmeyecek derecede bir hastalık veya arızası varsa, ancak çalışma gücü kaybı, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir işte çalışmaya başladıktan sonra malûl sayılmasını gerektirecek derecede artmışsa, sigortalı malûllük sigortası yardımlarından faydalanacaktır.

• Eğer sigortalının, sigortalı olarak çalışmaya başlamadan önce malûl sayılmasını gerektirecek bir rahatsızlığı varsa ve bu sigortalı malûllük aylığı bağlandıktan sonra tespit edilmişse, sigortalıya bağlanmış olan aylık kesilecek ve daha önce ödenmiş olan aylıklar geri alınacaktır.

5754 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle, 4/1-c kapsamında sigortalı olanlara yönelik bazı farklılıklara de yer verilmiştir. Bu düzenlemelere göre;

• Yedek subay veya er olarak veya talim ve manevra gibi sebeplerle asıl işleri ile ilgileri kesilmeksizin silahaltına alındıkları dönemde malûl kalanlar; bu malûllükleri asıl işlerini yapmaya engel değil ise malûllük sigortasından faydalanamayacaklardır (m.

25/3).

• 4/1-c kapsamındaki sigortalılardan malûl sayılanlar, yazılı talepleri halinde malûllüklerinin çalışmalarına engel olmadığı başka vazife ve görevlere atanabilirler.

Ancak bu durumda olanlar daha sonradan bu haklarını kullanabilirler (m. 25/4).

• 4/1-c kapsamındaki sigortalılardan vazifelerini yapamayacak derecede hastalığa uğrayanlar, hastalıklarının kendi personel kanunlarında belirtilen süreyi aşması halinde malûl veya vazife malûlü sayılırlar (m. 25/5). Kendi personel kanunu olmayanlar hakkında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümleri uygulanır (m.

25/6).

8.1.1.2. Belirli Süre Sigortalı Olma ve MYÖ Primi Bildirilmiş/ödenmiş Olması (m.

26)

Uzun vadeli sigorta kollarının hepsinde, sağlanan yardımlardan faydalanmak için belirli süre sigortalı olma ve belirli süre prim bildirilmiş/ödemiş olması şartı aranmaktadır. 5510 sayılı

Kanun, 506 sayılı Kanun uygulamasını da dikkate alarak, prim ödemiş olma ifadesini "prim bildirilmiş olması" olarak değiştirmiştir. Öte yandan, 5510 sayılı Kanun, malûllük aylığına hak kazanmak için Kuruma bildirilmesi gereken malûllük, yaşlılık ve ölüm (MYÖ) sigortaları primlerinin miktarını sigortalının durumuna göre farklılaştırmıştır. Buna göre;

• En az 10 yıldan beri sigortalı olan ve bu sürede toplam olarak 1800 gün (360x5; 5 tam yıl) MYÖ sigortaları primi bildirilmiş/ödenmiş olması (m. 26/2-b),

• Eğer sigortalı başka birisinin sürekli bakımına muhtaç derecede malûl ise sigortalılık süresine bakılmaksızın 1800 gün MYÖ sigortaları primi bildirilmiş/ödenmiş olması (m. 26/2-b),

hallerinde aylık bağlanması öngörülmüştür. İkinci durumda, sigortalılık süresi şartının aranmaması isabetli olmakla birlikte, malûl sayılan kişinin prim ödeme şartını yerine getirdiği halde, aylık bağlanabilmesi için belirli süre bekleme zorunluluğu getirilmiş olması Kanunun problemli alanlarından birini oluşturmaktadır. Sosyal sigorta haklarının kazanılması bakımından hem sigorta aktüeryası hem de sosyal hukuk boyutları dikkate alınarak 1800 gün prim bildirilmiş ve ödenmiş olması şartlarını yerine getirenlerin ayrıca 10 yıl bekleme şartı olmaksızın malullük aylığına hak kazanmalarının sağlanması daha isabetli olacaktır.

8.1.1.3. İşten Ayrılma, Kurumdan Yazılı İstekte Bulunma ve Prim Borcu Olmama

Sigortalıya malûllük aylığı bağlanabilmesi için, belirli süre sigortalı olması ve prim bildirilmiş olmasının yanı sıra, 4/1-a ve 4/1-c kapsamında sigortalı ise işten veya görevinden ayrılması, 4/1-b kapsamında ise işyerinden ayrılması veya işi devretmesi gerekir (m.

26/2/c). Sigortalının hem aylık alması hem de çalışmaya veya faaliyete devam etmesi mümkün değildir.

Yalnızca malûllük sigortası için değil, bütün uzun vadeli sigorta kolları için sigortalının aylık bağlanması için Kuruma yazılı olarak başvurması gerekmektedir. Yazılı başvuru şartı, sigortalının irade beyanının yanı sıra, aylık bağlanması ile ilgili olarak Kurumca istenen diğer bilgi ve belgelerin temini, düzenlenmesi ve Kuruma teslim edilmesi anlamına da gelmekte, bir anlamda Kurum bakımından sigortalı ile ilgili bilgilerin denetlenmesi ve kontrolü anlamını taşımaktadır. Eğer öngörüldüğü gibi, SGK'nun bilgisayar alt yapısı sağlıklı şekilde kurulur ve sigortalı ile ilgili veriler sisteme sağlıklı şekilde kaydedilirse, aylık bağlanması için aranan diğer belgeler Kurum birimlerince düzenlenmiş olacak ve sigortalı bu sebeple zaman ve

hak kayıplarına uğramayacaktır.

Diğer sigorta kolları ile ilgili haklardan faydalanma da olduğu gibi, malûllük sigortasından 4/1-b kapsamında sigortalı sayılan kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlara malûllük aylığı bağlanabilmesi için kendi sigortalılıkları nedeniyle genel sağlık sigortası primi dâhil olmak üzere, prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunluluğu vardır (m. 26/3).