PRİM ORANLARI VE DEVLET KATKISI (m. 81)

5510 sayılı Kanun, daha primin fiyat olma özelliğini güçlendirecek şekilde sigorta kolları için ayrı prim belirleme yolunu tercih etmiştir. Kanunun 81. maddesinde sigorta kollarına ve ödeyenlere göre prim oranları ayrı ayrı belirlenmiştir.

6.1.4.1.Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları Primi

Uzun vadeli sigorta kolları (Malullük, Yaşlılık ve Ölüm, MYÖ sigortaları) prim oranı, sigortalının prime esas kazancının %20'sidir. Bunun %11 i işveren, %9'u sigortalı tarafından ödenecektir (m. 81/1-a). Devlet, Kurumun ay itibarıyla tahsil ettiği MYÖ sigortası primlerinin 1/4'ü oranında katkı yapacaktır. Devlet katkısı olarak hesaplanacak tutar talep edilen tarihi takip eden 15 gün içinde Hazinece Kuruma ödenecektir.

Eğer sigortalı fiili hizmet süresi zammı uygulanan işlerde çalışıyor ise, 4/1-a veya 4/1-c statüsünde çalışıyor olmasına göre farklı oranlarda olmak üzere ilave fiili hizmet süresi zammı primi ödenecektir. Nitekim sigortalı;

• 4/1-a kapsamında çalışıyor ise % 20 olarak belirlenecek MYÖ sigortası primi, bu Kanunun 40. maddesinde belirtilen esaslara bağlı olarak 60 gün fiili hizmet süresi eklenecek işler için 1 puan, 90 gün eklenecek işler için 1,5 puan ve 180 gün eklenecek işler için ise 3 puan;

• 4/1-c kapsamında çalışıyor ise % 20 MYÖ sigortası primi, Bu kanunun 40.

maddesinde belirtilen esaslara bağlı olarak 60 gün fiili hizmet süresi eklenecek

işler için 3.33 puan; 90 gün eklenecek işler için 5 puan ve 180 gün eklenecek işler için 10 puan,

eklenerek belirlenecektir. Fiili hizmet süresi zammına ilişkin primlerin tamamı işveren tarafından ödenecektir. Bu uygulama, zaman içinde özellikle yargı kararları ile fiili hizmet zammı uygulamasının kapsamının genişlemesi dolayısıyla kamu idareleri ve bazı sektörlerde özel sektör işyerleri için önemli bir maliyet unsuru getirecektir. Öte yandan, 4/1- b kapsamındaki sigortalılar için fiili hizmet süresi zammının öngörülmemesi, sosyal sigorta hukukumuzda norm standart birliğinin sağlanması bakımından dikkat çeken bir eksiklik olarak değerlendirilmelidir.

6.1.4.2.Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi

5510 sayılı Kanun, iş kazaları ve meslek hastalıkları, hastalık ve analık sigorta kollarından oluşan kısa vadeli sigorta kollarının prim oranı, yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre %1 ile %6,5 oranları arasında değişmek üzere 83. madde hükümlerine göre belirlenecek hükmü ile başlamış, ancak 19/01/2013 tarih ve 28533 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 6385 sayılı Kanunla 1 Eylül 2013 tarihinden geçerli olmak üzere bütün işyerleri için % 2 olarak belirlenmiştir. Bu oranı, % 1,5 oranına düşürmeye veya % 2,5 oranına yükseltmeye Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır (6385, m.9). Prim oranlarının sabitleştirilmesi ile 5510 sayılı Kanunun 83. Ve 84. Maddeleri 1 Eylül 2013 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmıştır.

6.1.4.3.Genel Sağlık Sigortası Prim Oranı (m.83/f)

Genel sağlık sigortası prim oranı sigortalılık ilişkisinin niteliğine göre farklı şekilde düzenlenmiştir. Kısa ve uzun vadeli sigorta kolları bakımından sigortalı sayılanların genel sağlık sigortası primi %5 sigortalı ve %7,5 işveren hissesi olmak üzere toplam %12,5'dir. Yalnızca GSS kapsamında sigortalılar ile bu Kanunun m. 60/1-e hükmü kapsamında olanlar (İşsizlik sigortası kapsamında işsizlik ödeneği ve ilgili kanunlar çerçevesinde kısa çalışma ödeneğinden faydalananlar) ve Geçici m. 13 kapsamında olanlar (4046 Sayılı Özelleştirme Kanununa göre iş kaybı tazminatı alanlar) için GSS prim oranı ise %12 olarak belirlenmiştir.

Uzun vadeli sigorta kollarında olduğu gibi devlet GSS için de toplam prim oranının ü oranında prim katkısında bulunacaktır.

6.1.4.4.Kendi Adına Bağımsız Çalışanların (m. 4/1-b) Primleri (m. 83/g)

5510 sayılı Kanuna göre 4/1-b kapsamında sigortalı olanlar, kısa (% 2) ve uzun vadeli (% 20) sigorta kolları ile GSS (% 12,5) primlerinin toplamı kadar prim ödeyeceklerdir. Bu sigortalıların toplam prim oram %34,5'dür. 4/1-b kapsamındaki sigortalılar, yukarıda belirtilen sigorta kolları ile ilgili sigortalı ve işveren hisselerinin tamamını kendileri ödeyeceklerdir.

6.1.4.5.İsteğe Bağlı Sigortalılık Primi

5510 sayılı Kanun kapsamında isteğe bağlı sigortalı olanların prim oranı %32 olup, bunun %20'si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, MYÖ, (uzun vadeli sigorta kolları) primi, %12 si ise genel sağlık sigortası primi olarak belirlenmiştir (m. 52). 4/1-b kapsamındaki sigortalıların ödeyecekleri primlerin miktarı, prime esas kazançların alt ve üst sınırı arasında 80. madde hükümleri çerçevesinde, kendileri tarafından belirlenecektir.

6.1.4.6.Sosyal Güvenlik Destek Primi

5754 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle SGDP prim oranları değiştirilmiştir.

Buna göre, yaşlılık aylığı almakta iken 5510 sayılı Kanuna tabi olarak 4/1-a kapsamında bir işte çalışmaya başlayan ve aylıkları kesilmeden çalışmalarına devam etmek isteyen sigortalılar, % 30 prim oranına ilaveten kısa vadeli sigorta kolları için de % 2 oranında prim ödeyeceklerdir. % 30 prim oranının 1/4 ü sigortalı, 3/4 ü işveren hissesi olarak ödenecek, % 2 oranındaki kısa vadeli sigorta kolları prim oranının tamamı ise işveren tarafından ödenecektir. Bu durumda SGDP prim oranı % 32'dir.

4/1-b kapsamında SGDP primi ödeyerek çalışanlar için SGDP prim oranı, almakta oldukları aylıkların % 15 i (m. 30), olarak belirlenmiş ancak bu oranın Kanunun yürürlük tarihinde (1.10.2008) % 12 olarak uygulanması, takip eden yıl başından itibaren 1 er puan artırılması öngörülmüştür (Geçici m. 14). Öte yandan, 4/1-b kapsamındaki sigortalılardan bu şekilde alman primler hiçbir zaman, 4/1-b kapsamındaki sigortalılar için o yılın ocak ayında ödenen en yüksek yaşlılık aylığından alınabilecek SGDP'den daha fazla olamayacaktır (m. 30). 4/1-b kapsamında SGDP ödeyerek çalışanların aylıklarından yapılan % 15 oranındaki kesinti dışında prim alınmayacaktır.

6.1.4.7.Çıraklar, Meslek Lisesi Öğrencileri (m.81)

5510 sayılı Kanunun 5/b gereğince kısmen sigortalı sayılan aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilerin prim oranı % 6'dır. Prime esas kazançları ilgili Kanunda belirtildiği gibi yaşlarına uygun asgari ücretin % 50'si üzerinden hesaplanacaktır (m. 81/d).

6.1.4.8.Stajyer Öğrenciler

5510 sayılı Kanuna göre eğitimleri sırasında staja tabi tutulan ve 5/b kapsamında kısmi sigortalı sayılan meslek lisesi ve üniversite öğrencileri hakkında iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası uygulanacak ve prime esas kazançların alt sının üzerinden

% 6 prim alınacaktır. Bu oranın % l'i kısa vadeli sigorta kolları, % 5'iGSS primi olarak tahsil edilecektir. Primler, MEB veya eğitim gördükleri okullar (üniversiteler) tarafından ödenecektir (m. 81/d).

6.1.4.9.İş Kur Kursiyerleri

İKMH sigorta kolu bakımından 5/e kapsamında sigortalı sayılan, Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler için prim oranı % l'i kısa vadeli sigorta kolları, % 12,5’i GSS primi olmak üzere toplam 13,5 olarak belirlenmiştir ve prime esas kazançların alt sınırı üzerinden tahsil edilir (m. 81/d).

6.1.4.10.İşsizlik Sigortası

İşsizlik sigortası esasen Türkiye İş Kurumu tarafından 4447 sayılı Kanun esaslarına göre yürütülen bir sigorta kolu olması ve bu sigorta kolu ile ilgili esaslar 5510 sayılı Kanunla düzenlenmemiş olmamasına rağmen, prime esas kazançlar, primlerin tahsili ve ödenmesi ile ilgili esaslar 5510 sayılı Kanunla paralel düzenlendiği ve bu sigorta kolu ile ilgili primlerin tahsili Kurum tarafından diğer sigorta kolları ile birlikte gerçekleştirildiği için işsizlik sigortası prim oranlarına da değinmek gerekecektir.

İşsizlik sigortası prim oranları başlangıçta sigortalılar için % 2, işverenler için % 3 ve devlet için % 2 olmak üzere toplam % 7 olarak belirlenmişken, bu oranların yüksek

olduğunun anlaşılması üzerine, 1.1.2002 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere % 1 sigortalı, % 2 işveren ve % 1 devlet hissesi olmak üzere toplam % 4 olarak belirlenmiştir.

Tablo 4. Sigortalılar ve Sigorta Kollarına Göre Primler SİGORTA KOLLARI/

SİGORTALILAR

PRİM ÖDEYENLER TOPLAM

SİGORTALI İŞVEREN DEVLET 4/1-a ve 4/1-c 4/1-b

Kısa Vadeli Sigorta Kolları 2 2 2

Uzun Vadeli Sigorta Kolları

9 9 20 11 20/4 20

Genel Sağlık Sigortası 5 5 12,5 7,5 12.5/4 12.5

GENEL TOPLAM 14 14 34,5 20,5 32.5/4 34,5

Yalnızca GSS 12 12/4 12

İsteğe Bağlı Sigortalılar 32 32/4 40

SGDP Ödeyerek

Çalışanlar 7.5 15 24,5 32

Stajyer Öğrenciler 5 1(6)

İşsizlik Sigortası 1 2 1 4

Geçici Tarım İşçileri 34.5 34.5

Sürücüler ve sanatçılar 32.5

İŞKUR kursiyerleri 1+12,5 13.5