MESLEK HASTALIĞI (m. 14)

7.1.2.1.Tarifi

5510 sayılı Kanunun, 14. madde birinci fıkrasında; "Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartlan yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleri" olarak tarif edilmiştir (m. 14/1). Bu tarif, 4/1-a kapsamında bağımlı çalışan sigortalı-ların yanı sıra, "...yaptığı için niteliğinden dolayı..." ifadesi ile 4/1-b kapsamında, kendi adına bağımsız çalışanları da kapsama alarak meslek hastalığı uygulamasının alanını genişletmiştir.

7..1.2.2.Unsurları

Sigortalının, maruz kaldığı bedensel ve ruhsal özürlülük halinin meslek hastalığı olarak kabul edilebilmesi için aşağıda belirtilen unsurları taşıması gerekir. Bu unsurların yalnızca birinin varlığı meslek hastalığının sayılması için yeterli olmayıp, bütün unsurların birlikte gerçekleşmesi gerekir.

a. Kişi unsuru

5510 sayılı Kanun kapsamında 4/1-a ve 4/1-b bentlerinde sayılan sigortalılar ile 5.

madde ile İKMH kapsamına alman sigortalıların maruz kaldığı rahatsızlıklar meslek hastalığı kabul edilecektir (İş kazaları ile ilgili kısımdaki kişi unsuruna bakınız).

b. Sigortalının zarara uğraması

Sigortalının maruz kaldığı zarar, meslek hastalığı sayılan haller sonucunda ortaya çıkan bedensel ve ruhsal engellilik halleri olarak belirtilmiştir. Engellilik hali, geçici veya sürekli nitelikte olabilir. Önemli olan Kurumun yardım yapmasını gerektirecek bir engellilik halinin ortaya çıkmış olmasıdır.

c. Zararın meydana gelmesi ile engellilik hali arasındaki ilişki unsuru

İş kazasından farklı olarak, sigortalının maruz kaldığı bedensel ve ruhsal özürlülük halinin meslek hastalığı sayılması için, "engellilik halinin sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden..."

meydana gelmiş olması şartı aranmaktadır (m. 14/1). İş kazasından farklı olarak meslek

hastalığının mutlaka sigortalının yaptığı iş ve çalıştığı işyeri ile ilgili olması gereklidir.

d. Rapor unsuru

Sigortalının maruz kaldığı rahatsızlığın meslek hastalığı olarak kabul edilebilmesi için mutlaka Kurum Sağlık Kurulu raporu ile belgelenmesi şarttır (m. 14/1). Meslek hastalığının tespitine yönelik raporun alınması ile ilgili usul ve esaslar, yönetmelikle düzenlenmiştir.

7.1.2.3.Meslek Hastalığının Tespiti

İş kazalarından farklı olarak meslek hastalıklarının ortaya çıkmasının çok zaman uzunca bir süreyi gerektirmesi (2 gün ilâ 10 yıl arasında), sigortalının maruz kaldığı özürlülük halinin meslek hastalığına bağlı olup olmadığının tespitini güçleştirmektedir. Öncelikle meslek hasta-lığının mutlaka bir rapor ile belgelenmesi gerekmektedir. Nitekim sigortalının çalıştığı veya yaptığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun:

• Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından usulüne uygun olarak düzenlenen sağlık kurulu raporu ve bu rapora dayanak teşkil eden tıbbi belgelerin incelenmesi (m. 14/1-a),

• Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerlerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbi sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi (m. 14/1-b),

sonucu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilecektir. Sigortalının maruz kaldığı rahatsızlığın hangi hallerde meslek hastalığı sayılacağı ve ortaya çıkma süreleri Kurum tarafından çıkarılan "Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oram Tespit İşlemleri Yönetmeliği" ile belirlenecektir.

Eğer, sigortalının maruz kaldığı meslek hastalığı, işten ayrıldıktan sonra ortaya çıkmış, ancak sigortalı olarak çalıştığı işten kaynaklanmış ise, sigortalının bu Kanunla sağlanan haklardan faydalanabilmesi için, eski işinden fiilen ayrılması ile meslek hastalığının meydana çıkması arasında geçen sürenin (yükümlülük süresi), bu hastalık için Kurum tarafından çıkarılan "Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oram Tespit İşlemleri Yönetmeliğinde" belirtilen süreyi geçmemiş olması gerekir (m. 14/2). Sigortalının Kuruma başvurabilmesi için, meslek hastalığına maruz kaldığı zaman fiilen çalışıyor olması şartı yoktur. Bu durumlarda meslek hastalığına maruz kaldığını belgeleyen belgeler ile

kendisi Kuruma başvurabilir.

Öte yandan, sigortalının maruz kaldığı meslek hastalığı, söz konusu meslek hastalığı ile ilgili olarak yönetmelikte belirtilen yükümlülük süresini aşmış ise, meslek hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla belgelendiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin işyerindeki inceleme sonunda tespit edilebildiği hallerde söz konusu hastalık Kurumun veya ilgilinin başvurusu üzerine Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun (SSYSK), onayı ile meslek hastalığı sayılabilir (m. 14/2). Bu düzenleme ile Yönetmelikle belirtilen hastalıklar dışındaki meslek hastalıklarının da belgelenmesi şartıyla meslek hastalığı olarak kabul edilmesi sağlanmış, uygulamaya bir esneklik getirilmiştir.

Meslek hastalığına yakalanan sigortalıya gerekli yardımların yapılabilmesi için öncelikle Kurumun bu durumdan haberdar olması ile mümkündür. Meslek hastalığının Kuruma bildirilmesi, sigortalının durumuna göre değişmektedir. Buna göre:

• 5510 sayılı Kanunun, 4/1-a kapsamında sigortalı olanlar ile 5. madde kapsamında sigortalı sayılanların meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine bildirilen işveren (m. 14/3-a),

• 4/1-b kapsamında sigortalı sayılanlar ise kendileri (m. 14/3-b),

• Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalıların kendileri veya bu durum kendisine bildirilen işverenleri tarafından (SSİY, m. 36),

Bu durumun öğrenildiği günden başlayarak 3 işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile Kuruma bildirilmek zorundadır (m. 14/3). Bildirme yükümlülüğünü yerine getirmeyen veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik veya yanlış bildiren işverenler ile 4/1-b kapsamındaki sigortalıdan, Kurumca bu durum için yapılmış bulunan masraflar ile ödenen geçici iş göremezlik ödenekleri geri alınır (m. 14/4).

Meslek hastalığı ile ilgili bildirimler üzerine yapılacak soruşturmalar, Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından yapılabileceği gibi Bakanlığın iş müfettişleri tarafından da yapılabilecektir (m. 14/5).

7.1.3. HASTALIK (m. 15)

5510 sayılı Kanun, iş kazası ve meslek hastalığında olduğu gibi hastalık hali ile ilgili olarak özel bir tarif yapmamıştır. Bunun yerine, "4/1-a ve 4/1-b kapsamında sigortalı sayılanlar için iş kazası ve meslek hastalığı dışında kalan ve sigortalının iş göremezliğine neden olan (bütün) rahatsızlıklar, hastalık hali" olarak tarif edilmiştir (m. 15/1). Sebebi ne olursa olsun, sigortalıyı çalışmadan alıkoyan ve istirahatini gerektiren bütün rahatsızlıklar hastalık olarak kabul edilmiştir.

7.1.4. ANALIK (m. 15)

5510 sayılı Kanun, analık halinin kimleri kapsadığını ve süresini ayrıntılı olarak tarif etmiştir. Buna göre; "4/1-a ve 4/1-b kapsamındaki;

• Sigortalı kadının

• Sigortalı erkeğin sigortalı olmayan eşinin,

• Kendi çalışmalarından dolayı gelir ve aylık alan kadının

• Gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşinin

gebeliğinin başladığı tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk 8 haftalık, çoğul gebelik halinde ise ilk 10 haftalık süreye kadar olan gebelik ve analık haliyle ilgili rahatsızlık ve özürlülük halleri analık hali kabul edilir", (m. 15/2) denilmiştir.

Buna göre, 4/1-a ve 4/1-b kapsamında sigortalı olan kadınlar ile bu kapsamda sigortalı olan erkeklerin sigortalı olmayan eşlerinin gebelik hallerinin başlamasından itibaren doğumdan sonraki 8 haftalık süreye kadar, eğer çoğul gebelik söz konusu ise (ikiz, üçüz vb.) doğumdan sonraki 10 haftalık süreye kadar gebelik ve analık halleri ile ilgili olarak karşılaştıkları her türlü rahatsızlık ve özürlülük hali analık hali olarak kabul edilmiştir. Bu noktada, özellikle sigortalı kadınlar için gebelik halinin başlangıcının tespiti önemli hale gelmektedir.

7.2. İŞ KAZASI, MESLEK HASTALIĞI, HASTALIK VE ANALIK