İŞYERİNİN BİLDİRİLMESİ VE TESCİLİ

5.2.1.YENİ KURULAN İŞYERİNİN BİLDİRİLMESİ VE TESCİLİ

5510 sayılı Kanun, işyerini Kuruma bildirme yükümlülüğünü işverenin yükümlülüklerinden biri olarak saymış ve, "İşveren örneği Kuramca hazırlanacak işyeri bildirgesini, en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte Kuruma vermekle yükümlüdür"

(m. 11/3), denilmiştir. SSİY, işyerinin bildirilmesi ile ilgili usul ve esaslara açıklık getirmiş ve işyeri bildiriminin Kurumca hazırlanan formlar doldurularak elektronik ortamda e-sigorta yoluyla gönderilmesini zorunlu kılmıştır (SSİY, m. 27). İşyerlerinin bildirilmesi ile ilgili olarak geçerli esaslar (SSİY, m. 27):

• Aynı işverenin birden fazla işyeri kurması veya devir alması yahut kendisine intikal

etmesi halinde her işyeri için ayrı işyeri bildirgesi düzenlenir.

• Aynı işverene ait olan ve aynı işkolunda bulunan birden fazla kara veya deniz yahut hava ulaştırma araçlarına tek sicil numarası verilir.

• İhale yoluyla yapılan işlerin konsorsiyum şeklinde üstlenilmesi hâlinde, konsorsiyumu oluşturan üstlenicilerin her birine müstakilen istihkak ödenmesi ve bu üstleniciler tarafından idareye ayrı ayrı teminat verilmiş olması kaydıyla üstlenicilerin her birine, Kurumca ayrı ayrı sicil numarası verilebilir.

• Esas işin ayrıntısı veya tamamlayıcısı niteliğinde olan ve sigortalıları birbirine karışmayan işlerin ayrı ve bağımsız olarak yürütüldüğü yerler de bağımsız işyeri sayılır.

• Tek ihale ile birden fazla ünitenin görev alanına giren bir işin yapılması hâlinde, istihkaklarının bir ödenmesi ve teminatlarının tek olması şartıyla, işe ilk başlanılan yeri çevresine alan ünitece tek işyeri sicil numarası verilebilir.

• Aynı işveren tarafından yaptırılan ve birden fazla yapı ruhsatı bulunan özel nitelikteki bina inşaatı işyerlerinde, parsellerinin bitişik ya da yakın olması ve sigortalıların birbirine karışması şartıyla inşaatların tek sicil numarasında yürütülmesine ünitece izin verilebilir.

İşyeri bildirgesinin süresi içinde verilmemesi halinde elden veya posta yoluyla Kuruma verilmesi söz konusudur. Posta ile yapılan gönderilerde bildirim tarihi ile ilgili genel kurallar geçerlidir. Kurum, sonradan verilen işyeri bildirgelerini e-sigorta ile kabul edilmesi konusunda yetkili kılınmıştır (SSİY, m. 27).

Öte yandan, 506 sayılı Kanuna 2003 yılında 4884 sayılı Kanunla getirilen değişiklik 5510 sayılı Kanunda aynı şeklide yer almış ve "şirket kuruluşu aşamasında çalıştıracağı sigortalı sayısını ve bunların işe başlama tarihini, ticaret sicili memurluklarına bildiren işverenlerin bu bildirimleri Kuruma yapılmış sayılır" (m. 11/3) ifadesine yer verilmiştir. Ticaret sicili memurlukları, kendilerine yapılan işyeri bildirimlerini en geç 10 gün içinde Kuruma bildirmek zorundadırlar.

Kayıtdışı çalışma ile mücadele kapsamında, işyerinin bildirimi ile ilgili olarak çeşitli kamu kurumlarına da işyerlerini bildirme yükümlülüğü verilmiştir. Buna göre; "Valilikler, belediyeler, ruhsat vermeye yetkili diğer kamu ve özel hukuk tüzel kişileri, yapı ruhsatı ve diğer tüm ruhsat veya ruhsat niteliği taşıyan işlemlerine ilişkin bilgi ve belgeler ile varsa bunların verilmesine esas olan istihdama ilişkin bilgileri, verildiği tarihten itibaren en geç 1 ay içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdürler (m. 11/6). Bu bildirme, Kurum için bir tür

otokontrol imkânı da sağlayacak, eğer işveren bildirme yükümlülüğünü yerine getirmez veya geciktirirse kamu kurumlarının bildirimi ile işveren bildirimi karşılaştırılarak tespit yapılabilecektir.

Alt işverenlerin işyeri bildirimi ile ilgili olarak Kanun; "Alt işveren, asıl işverenin işyerinde çalıştırdığı sigortalıları, işverenle aralarında yaptıkları sözleşmenin ibrazı kaydıyla, Kurumdan alacağı özel bir numara ile asıl işverenin kayıtlı olduğu dosyadan bildirir"

(m. 11/8), hükmü getirilmiştir. Bu düzenleme de Kurumun işyerlerini denetimini kolaylaştırıcı düzenlemelerden biri olmasının yanı sıra, işveren sorumluluğu açısından asıl işverenle alt işveren arasındaki ilişkiyi Kurum kayıtlarında aynı dosyadan takip etme imkânı verecektir. Alt işverenlerin işlemlerinde kullanılmak üzere her bir alt işverene o işyeri için bir

"alt işveren numarası" verilir.

Bildirimi yapılan işyerlerini tescil eden Kurum, bundan sonra, işveren ile Kurum arasındaki her türlü yazışmada geçerli olmak üzere bir işyeri sicil numarası verir, işyeri sicil numarası 4/1-a kapsamında sigortalı çalıştıran işyerleri için Kurumca "Mahiyet Kodu",

"İşkolu Kodu", "Ünite Kodu", "Sıra Numarası", "İl Kodu", "İlçe Kodu," "Kontrol Numarası" ve varsa "Geçici İş İlişkisi Kurulan İşveren Numarası" ile "Alt İşveren Numarası" m ihtiva eden bilgileri içerir ve bu numara işverene tebliğ edilir (SSİY, m. 28).

5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında (memurlar) sigortalı çalıştırılan işyerlerine (kamu idareleri), Kurumca ünite kodu, saymanlık ve kurum numarası, il kodu, ilçe kodu ve kontrol numarasını ihtiva eden sicil numarası verilir ve bu numara ilgili işverene tebliğ edilir (SSİY, m. 28).

5.2.2.NİTELİĞİ DEĞİŞEN, DEVİR, İNTİKAL VEYA NAKLEDİLEN İŞYERİNİN BİLDİRİLMESİ

İş yerinin bildirilmesi yükümlülüğü yalnızca yeni kurulan işyerleri ile sınırlı değildir.

İşyerinin niteliğinin değişmesi, devredilmesi veya intikal etmesi halinde de Kuruma bildirilecektir. Değişik durumlarda işyerinin Kuruma bildirilmesi ile ilgili esaslar 5510 sayılı Kanunun 11. maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:

• Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi veya diğer bir şirkete katılması durumunda, bu hususlarının ticaret siciline tesciline ilişkin ilan tarihini takip eden 10 gün içinde;

• Adi şirketlerde şirkete yeni ortak alınması durumunda ise en geç yeni ortağın alındığı

tarihi takip eden 10 gün içinde,

İşyeri bildirgesi ile Kuruma bildirilmek zorundadır.

• İşyerinin faaliyette bulunduğu adresten başka bir ildeki adrese nakledilmesi,

• Sigortalı çalıştırılan bir işin veya işyerinin başka bir işyerine devredilmesi veya intikal etmesi,

• Kamu idarelerinin isimlerinin değişmesi veya aynı il içindeki adresinin değişmesi,

• Kamu idaresinin özelleştirme yoluyla satışının yapılması,

hallerinde ilgili durum değişikliğini ve işlemi takip eden 10 gün içinde Kuruma bildirilmek zorundadır. Öte yandan;

• İşyerinin miras yolu ile intikali halinde ise bildirme yükümlülüğü mirasçıları üzerinde olup, bu yükümlülüğü ölüm tarihinden itibaren en geç 3 ay içinde yerine getirmek zorundadırlar.

• İşyerinin aynı il sınırları içinde Kurumun bir başka ünitesinin görev alanına giren başka bir adrese nakledilmesi halinde, adres değişikliğinin yazı ile bildirilmesi yeterli olacaktır.

İşyerleri, kapanma, terk veya tasfiye edilmeleri halinde de Kuruma bildirilir. Bu bildirmeye istinaden işyeri ile ilgili dosya işlemden kaldırılır. Aynı işyeri daha sonradan aynı veya farklı bir işveren tarafından tekrar sigortalı çalıştırılarak çalışmaya başlanırsa, işyeri yeniden tescil edilir.

İşveren işyeri bildirgesi ile birlikte, işyerinin Kurumla ilişkilerinde hayati öneme sahip bilgileri ihtiva eden aşağıdaki belgeleri Kuruma vermekle yükümlüdür. Bu belgeler (SSİY, m.

29):

• Daimi mahiyetteki işyerlerinde, işyerinin adresini gösterir yerleşim belgesini,

• Gerçek kişi işverenler yönünden kendilerinin, tüzel kişi işverenler yönünden ise tüzel kişiliği temsile yetkili kişilerin imza sirkülerini,

• Tüzel kişiler; hükmi şahsiyetin tescil edildiği Ticaret Sicil Gazetesini,

• Adi ortaklıklar; noter onaylı ortaklık sözleşmesini,

• İhale konusu işlerde; işin sözleşmesi veya işin üstlenildiğini gösterir idarenin yazısı,

• İnşaat işyerlerinde; yapı ruhsatının fotokopisi, varsa arsa sahibi ile müteahhit arasındaki inşaat yapım sözleşmesi,

olarak sıralanmıştır. 4/1-c kapsamındaki sigortalıları çalıştıran kamu işyerlerinin tescilinde işyeri bildirgesi yeterli olup, eki belgeler ancak ihtiyaç olması halinde Kurumca istenir (SSY, m. 29).

5.2.3.İŞYERİNİN RESEN TESCİLİ

İşyeri bildirgesinin verilmemesi veya geç verilmesi işverenin (ve sigortalının) bu Kanunda belirtilen hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz (m. 11/9). İşyerinin sigortalı çalıştırmaya başladığı halde Kuruma bildirilmemesi halinin:

• Kuruma yapılan başvurular,

• Kurum denetim ve kontrol elemanlarınca denetimlerde yapılan tespitler,

• Diğer kamu kurumlan denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereği yapacakları denetimler sırasında yaptıkları tespitler,

• Kamu kurum ve kuruluşları ile ruhsat vermeye yetkili mercilerden alınacak belgelere ve bilgiler,

• Mahkeme kararlarına

istinaden tespiti halinde Kurumca resen tescil işlemi yapılabilir (SSİY, m. 32). Resen tescilin Kurum tarafından işverene bildirilmesi üzerine işveren bu tescile itiraz edebilir. İtiraz başvurusu, tescilin tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde yapılır.

İşyerinin yanlış veya yersiz olarak tescil edilmesi halinde tescil işlemi Kurum ilgili ünitesince iptal edilir. Aynı işyerine birden fazla işyeri sicil numarası verilmiş ise sonradan verilen numaralar iptal edilir. İnşaat ve ihale konusu işyerleri hariç olmak üzere, kapanma, terk veya tasfiye olmadığı takdirde, işyerinde en az 2 yıllık süreden beri sigortalı ça-lıştırılmadığı bildirilmiş veya Kurumca tespit edilmiş ise, işyeri dosyaları sigortalı çalıştırılmaya son verilen tarih itibarıyla Kurum ilgili ünitesince Kanun kapsamından çıkarılır ve taahhütlü bir yazıyla işverene bildirilir (SSİY, m. 34). Bu son düzenleme, çok sayıda küçük işletmenin kurulduğu ve kapandığı ülkemizde SGK'nın denetim işlemlerini etkinleştirecek ve bürokratik işlemleri azaltacaktır.

5.2.4.İŞYERİNİ BİLDİRMEMENİN YAPTIRIMI

İşyeri bildirgesinin verilmemesi veya geç verilmesi, işverenin bu Kanundan doğan yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz. 5510 sayılı Kanun işyerinin bildirilmesi ile ilgili yükümlülükleri yerine getirmeyenler hakkında 102. maddenin birinci fıkrasının (b) bendi gereğince idari para cezası uygulanacağım belirtmiştir (m. 11). Buna göre 5510 sayılı Kanunun 11. maddesinde belirtilen işyeri bildirgesini, Kurumca belirlenen şekle ve usule uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu

tutulduğu halde, anılan ortamda göndermeyenler veya bu Kanunda belirtilen süre içinde Kuruma vermeyenlere;

• Kamu idareleri ile bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin 3 katı tutarında,

• Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin 2 katı tutarında,

• Defter tutmakla yükümlü olmayanlar 1 aylık asgari ücret tutarında,

idari para cezası uygulanacaktır. Bu düzenlemenin kolaylıkla uygulanabilmesi için işyeri bildirgelerinin verilmesi esnasında bildirgelere defter tutma yükümlülükleri için şerh konulacaktır. Öte yandan, işyeri bildirgesinin yasal süresi geçtikten sonra işverenlerce kendiliğinden verilmesi halinde yukarıda belirtilen cezalar 2/3 oranında uygulanacaktır.