Geçici iş göremezlik ödeneği ve sürekli iş göremezlik gelirinin verilmemesi, kesilmesi veya azaltılması

5510 sayılı Kanun, belirli durumlarda sigortalıya yapılacak ödenekler ile bağlanacak aylıkların kesilmesi veya azaltılmasını öngörmüştür. Buna göre, aşağıda belirtilen sebeplerden dolayı sigortalının iş kazasına veya meslek hastalığına uğraması, hastalanması, tedavi süresinin uzaması veya iş göremezliğinin artması hallerinde geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri;

a) Cezai sorumluluğu olmayanlar ile kabul edilebilir bir mazereti olanlar hariç, sigortalının İKMH, hastalık ve analık nedeniyle hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere uymaması sonucu tedavi süresinin uzamasına veya iş göremezlik oranının artmasına, malûl kalmasına neden olması halinde, uzayan tedavi süresi veya artan iş

göremezlik oranı esas alınarak dörtte birine kadarı Kurumca eksiltilir (m. 22/1-a),

b) Cezai sorumluluğu olmayanlar hariç, ağır kusuru yüzünden iş kazasına uğrayan, meslek hastalığına tutulan veya hastalan sigortalının kusur derecesi esas alınarak üçte birine kadar eksiltilir (m. 22/1-b),

c) Kasti bir hareketi yüzünden iş kazasına uğrayan, meslek hastalığına tutulan, hastalanan veya Kurumun yazılı bildirimine rağmen teklif edilen tedaviyi kabul etmeyen sigortalıya, yarısı tutarında ödenir (m. 22/1-c),

d)Tedavi gördüğü hekimden, tedavinin sona erdiğine ve çalışabilir olduğuna dair belge almaksızın çalışan sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez, ödenmiş olanlar da yersiz yapılan ödeme tarihinden itibaren bu Kanunun 96. madde hükümlerine göre geri alınır (m. 22/1-d)

Öte yandan, 4/1-b kapsamındaki sigortalılar, iş kazası 13. maddede belirtilen süre içinde bildirilmemiş ise (bir ayı geçmemek üzere rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günü takip eden 3 iş günü içinde) iş göremezlik ödeneği bildirim tarihinden itibaren ödenecektir (m. 22/2).

7.2.2.3.İKMH Sonucu Ölen Sigortalıların Hak Sahiplerine Gelir Bağlanması (m. 20) 7.2.2.3.1. Bağlanacak gelirin miktarı ve şartları

İKMH sigorta kolundan sağlanan haklardan biri de sigortalının iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olarak ölümü halinde, ölen sigortalının hak sahiplerine aylık bağlanmasıdır.

İKMH sigorta kolundan aylık bağlanabilmesi için sigortalının bir gün dahi sigortalı olması yeterlidir. İKMH sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, 17. madde gereğince hesaplanacak aylık kazancının %70'i, 55. madde hükümlerine göre güncellenerek, 34. madde hükümlerine göre gelir olarak bağlanacaktır (m. 20/1).

5510 sayılı Kanun, 506 sayılı Kanuna göre yeni değişiklikler getirerek, İKMH dolayısı ile sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen sigortalılara aylık bağlanması ile ilgili şartları düzenlemiştir. Buna göre hak sahiplerine;

• Eğer sigortalı % 50 ve daha fazla oranda meslekte kazanma gücü kaybı dolayısıyla gelir almakta iken ölmüş ise, ölümün İKMH'na bağlı olup olmadığına bakılmaksızın m. 20/1 hükümlerine göre aylık (tam aylık) bağlanacaktır (m. 20/2).

• Eğer sigortalı, % 50 oranının altında meslekte kazanma gücü kaybı dolayısıyla

gelir almakta iken ölmüş ise, ölümün İKMH'ye bağlı olması halinde m.20/1 hükümlerine göre aylık (tam aylık) bağlanacaktır (m. 20/3).

• Eğer sigortalı % 50 oranının altında meslekte kazanma gücü kaybı dolayısıyla gelir almakta iken ölmüş ise ve ölüm sebebi İKMH'ye bağlı bir sebeple gerçekleşmemişse, kendisine verilmekte olan aylık (kısmi aylık) bağlanacaktır (m. 20/3).

Bu, 506 sayılı Kanun hükümlerine göre yeni bir düzenlemedir ve %50'nin altında meslekte kazanma gücü kaybı olanların, iş kazası ve meslek hastalığına nedeniyle ölmeleri halinde, hak sahiplerine tam aylık üzerinden aylık bağlanacağı anlamına gelmektedir.

Daha önce belirtildiği gibi, 4/1-b kapsamında sigortalı olanların ölümü halinde hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi için, kendi sigortalılıklarından dolayı, genel sağlık sigortası dâhil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur (m. 20/4).

7.2.2.3.3. Hak sahipleri ve aylık bağlama oranları

5510 sayılı Kanuna göre hak sahibi; "sigortalının veya sürekli iş göremezlik geliri ile malûllük, vazife malûllüğü veya yaşlılık aylığı almakta olanların ölümü halinde, gelir veya aylık bağlanmasına veya toptan ödeme yapılmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve babası" (m.

3/7) olarak tarif edilmiştir. Hak sahiplerine aylık bağlanma şartları ve oranlan ise Kanunun 34.

maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre hak sahiplerine bağlanacak olan aylığın:

• Dul eşine %50'si aylık olarak bağlanacaktır. Ancak, aylık bağlanmış çocuğu olmayan dul eşine ise 5510 sayılı Kanunun 5. maddesinin (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatına göre çalışmıyor ve kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık almıyor ise aylık bağlama oranı %75 olacaktır (m. 34/1/a),

• Çocuklar, 5510 sayılı Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatına göre çalışmıyor veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık almıyorlar ise (m.

34/1/b):

18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayan erkek çocukların veya

Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az %60 oranında kaybeden ve malûl olduğu anlaşılanların veya

Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının, her birine %25 oranında aylık bağlanır.

• Çocuklardan, sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine % 50'si (34/1/c):

• Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde, her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından az olması ve diğer çocuklardan hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartıyla ana ve babaya toplam % 25'i oranında, ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın yukarıdaki şartlarla toplam % 25'i, (m. 34/1/d),

oranında aylık bağlanacaktır. Çocukların hak sahibi olması bakımından evlat edinilmiş, tanınmış veya soy bağı düzeltilmiş veya babalığı hükme bağlanmış çocukları ile sigortalının ölümünden sonra doğan çocukları bakımından herhangi bir farklı uygulama söz konusu olmayıp, yukarıdan belirtilen esaslar dâhilinde aylık bağlanacaktır (m. 34/2).

Hak sahiplerine bağlanacak olan aylıkların toplamı hiçbir zaman sigortalıya bağlanacak aylığın tutarını (%100) geçemeyeceği için, bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahiplerinin paylarında orantılı indirime gidilecektir (m. 34/3).

7.2.2.3.4. Hak sahiplerinin aylıklarının başlangıcı, kesilmesi ve yeniden bağlanması

Ölüm sigortasından hak sahiplerine bağlanan aylıklar:

• Sigortalının ölüm tarihini,

• Hak sahibi olma niteliğinin ölüm tarihinden sonra kazanılması halinde bu niteliğin kazanıldığı tarihi,

takip eden aybaşında başlar (m. 35/1). Öte yandan, bağlanan aylıklar 34. maddede belirtilen, aylık bağlama şartlarının ortadan kalktığı tarihi takip eden ödeme dönemi başından itibaren

kesilecektir (m. 35/1). Ancak, Kanunun 4/3-d ve 4/3-e hükmü gereğince sigortalı sayılan harp okulu ve polis okulu öğrencilerinin bu durumları aylıklarının kesilmesi için sebep olmayacaktır (m. 35/2).

Aylığın kesilmesini gerektiren sebebin ortadan kalkması halinde, 34. maddede belirtilen şartlar saklı kalmak şartıyla, hak sahiplerinin müracaat tarihini takip eden aybaşından itibaren kesilen aylıklar yeniden bağlanır (m. 35/3).

Hak sahibi çocuklardan aylığı kesilenler, sonradan Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında kaybederek malûl duruma düşmüş ise, 34. maddedeki şartları taşımaları halinde, malûllük durumlarının tespitine esas teşkil eden rapor tarihini takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanacaktır (m. 35/4). Ancak bu şekilde aylık bağlananlar için 5510 sayılı Kanunun 94. maddesinde düzenlenen kontrol muayenesi ile ilgili şartlar geçerli olacaktır.

Hak sahiplerinin kesilen aylıkları yeniden bağlandığı zaman, kesildiği tarih ile yeniden bağlandığı tarih arasında 55. madde hükümlerine göre artırılarak yeniden belirlenecektir.