İŞ KAZALARI, MESLEK HASTALIKLARI, HASTALIK VE ANALIK SİGORTALARI

5510 sayılı Kanunun ilk halinden farklı olarak 1.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren şekli kısa vadeli sigorta kollarının yalnızca hizmet akiliyle çalışanlar (4/1-a) ve kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalılar (4/1-b) uygulanmasını öngörmüştür. 4/1-c kapsamındaki sigortalılar kısa vadeli sigorta kolları ile ilgili olarak yer alan 13-24. madde hükümlerine tabi değildirler. Ancak, 5510 sayılı Kanunun "Vazife Malûllüğü" başlıklı 47.

maddesi büyük ölçüde 4/1-c kapsamında çalışanlar için İKMH sigorta kolu ilgili düzenlemeleri de içermektedir.

5510 sayılı Kanun, sigorta kollarını; kısa vadeli sigorta kolları, uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası olmak üzere 3 ana başlıkta toplamıştır. Bu yaklaşım, farklı sigorta kolları için ortak olan birçok hususun birlikte aynı madde içinde düzenlenmesine ve mevzuatta önemli bir sadeleşme sağlanmasına imkân vermiştir. Nitekim 506 sayılı Kanun döneminde toplam 41 ayrı madde ile düzenlenen İKMH, hastalık ve Analık sigortası ile ilgili hükümler 5510 sayılı Kanunun “Kısa Vadeli Sigorta Hükümleri" başlıklı Üçüncü bölümünde, 13 ve 24.

madde arasında yer alan toplam 12 maddede düzenlenmiştir.

7.1.1. İŞ KAZASI (m. 13)

7.1.1.1.Tanımı:

SSGSSK. m. 13/1'e göre iş kazasının tarifi, 4/1-a ve 4/1-b kapsamındaki sigortalılar için farklı kapsamda yapılmıştır. Buna göre 4/1-a kapsamındaki sigortalılar için iş kazası:

a. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

b. İşveren tarafından yürütülmekte olan bir iş nedeniyle,

c. Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

d. 4/1-a kapsamındaki emziren kadın sigortalının iş mevzuatı gereğince, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

e. Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaydır" şeklinde tarif edilmiştir. Bu tarif, iş kazasını bazı hallerde fiilen çalışma ilişkisinden koparan, sigortalıyı korumaya yönelik olarak hazırlanmış geniş anlamda bir iş kazası tarifidir.

Öte yandan, 4/1-b kapsamındaki sigortalılar için iş kazası:

a. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

b. Yürütmekte olduğu iş nedeniyle işyeri dışında bulunduğu esnada,

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olay olarak tarif edilmiştir (m. 13). Hemen belirtmek gerekir ki, Kanunun ilk halinde 4/1-b kapsamındaki kadın sigortalıların süt izni sırasında maruz kaldıkları durumlar iş kazası kapsa-mında belirtilmişti.

7.1.1.2.Unsurları

5510 sayılı kanun bakımından meydana gelen bir olayın iş kazası sayılması için aşağıdaki unsurların meydana gelmesi gereklidir.

a. Kişi unsuru

Kişi unsuruna göre, zarar verici bir olayın iş kazası sayılabilmesi için öncelikle bu kazaya maruz kalan kişinin 5510 sayılı Kanun bakımından sigortalı sayılması ile gerekmektedir.

Sigortalı olmayan bir kişinin maruz kaldığı zarar verici olay, bir başka ifade ile uğradığı kaza iş kazası sayılmayacaktır. 5510 sayılı Kanuna göre, 4/1-a ve 4/1-b, kapsamında olan sigortalıların yanı sıra, 5. madde kapsamında İKMH sigorta kollarına tabi olan sigortalıların maruz kaldıkları durumlar iş kazası sayılacaktır. 5510 sayılı Kanun, İKMH ile ilgili olarak esasen 506 sayılı Kanunda yer alan tarif, unsurlar ve esasları almıştır. Ancak, 506 sayılı Kanundan farklı olarak İKMH sigorta kolu ile ilgili hususlar, 4/1-a, ve 4/1-b kapsamındaki sigortalıların yanı sıra, sigortalılık ilişkileri 4/1-a kapsamındaki sigortalılar gibi düzenlenen ve 5. madde belirtilen kısmen sigortalı sayılanlardan;

• Ceza infaz kurumlan ile tutukevlerinin atölyelerinde çalışan hükümlü ve tutuklular (m. 5/a);

• İşyerlerinde meslek eğitimi gören çıraklar ve meslek lisesi öğrencileri (m. 5/b);

• Yüksek öğrenimleri sırasında staj yapan öğrenciler (m. 5/b);

• Üniversitelerde kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler (m. 5/b)

• Harp malûlleri ve terörle mücadele kanunu kapsamında vazife malûllüğü aylığı almakta iken tekrar sigortalı bir işte çalışmaya başlayanlar (m. 5/c);

• Sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışanlar (m. 5/d);

• Türkiye İş Kurumu tarafından meslek edindirme kursuna tabi tutulanlar (m. 5/e),

• Sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yurt dışındaki işyerlerinde çalışmak üzere götürdükleri Türk işçileri de (m. 5/g),

• Ek madde 5 ile 5510 sayılı Kanun kapsamına alman "tarım ve orman işlerinde süreksiz işlerde çalışanlar",

• Ek madde 6 ile "Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma aracı işyerlerinde çalışanlar ile kısmi süreli sözleşmelerle çalıştırılan sanatçılar,

• Ek madde 9 ile kapsama alman ev hizmetlerinde çalışanlar,

5510 Sayılı Kanun kapsamında sigortalı olarak İKMH hastalıklarından faydalanacaktır. Tekrar belirtmek gerekir ki 4/1-c kapsamındaki sigortalılar kısa vadeli sigorta kolları kapsamında değildir.

b. Kazaya uğrama ve zarar görme unsuru

Sigortalının kazaya uğraması ve bundan zarar görmesi, iş kazasının ikinci unsurunu oluşturmaktadır. Bu zarar, insanın beden veya ruh bütünlüğüne veyahut her ikisine birden yönelik olabilir. 5510 sayılı Kanun, meydana gelen zararın sigortalıyı "engelli hale getirecek" ölçüde olması şartını getirmiş, bir anlamda sigortalıların beden ve ruh bütünlüğüne zarar vermeyen, Kurumun müdahalesini gerektirmeyen olaylar iş kazası sayılmamıştır. Ancak, iş kazasına bağlı olarak ortaya çıkan zararın, olayın meydana geldiği anda ortaya çıkması şart değildir. Olay meydana geldikten belli bir süre sonra da özürlülük hali ortaya çıkabilir.

Zararın (engellilik halinin) sonradan ortaya çıkması, olayın iş kazası olma niteliğini etkilemez.

c. Olay unsuru

Bir olayın iş kazası olup olmadığım tayin eden temel faktör, olay unsurunun nerede ve hangi şartlarda meydana geldiğidir. 5510 sayılı Kanun, iş kazası olarak sayılan olayları esasen 506 sayılı Kanunda düzenlenen şekli ile almış ancak buna 4/1-b kapsamındaki sigortalıların durumlarını da dikkate alan ilaveler yapmıştır. Buna göre, aşağıdaki hal ve durumlarda

meydana gelen olaylar iş kazası olarak tarif edilmiştir:

1. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada (m.l3/l-a), meydana gelen ve sigortalıyı