Sır Saklama Yükümlülüğü ve Teknik Bilginin (Know-How) Korunması

Sır; alenî olmayan ve herkes tarafından bilinmeyen, gizli, sahibi tarafından açıklanmamasında menfaat görülen fiiller ve işlemlerdir507_{. Ticarî sır kavramı ise bir ticarî}

işletmenin veya şirketin faaliyet alanıyla alakalı olarak sahibine diğer rakiplerine göre daha fazla avantaj sağlayan, bu sebeple üçüncü kişiler tarafından bilinmemesi veya açıklanmaması gereken ekonomik değere sahip bilgilerdir508_{. Ticarî sır kavramına birçok kanunda}

değinilmiştir509_{. Meselâ TCK. m. 239’da “Ticarî sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı}

niteliğindeki bilgi ve belgelerin açıklanması” başlıklı ayrı bir suç tipi düzenlenmiştir. Ardından “sır” kavramının ve kapsamının belirlenmesi amacıyla “Ticarî Sır, Banka Sırrı ve Müşteri Sırrı Hakkında Kanun Tasarısı” hazırlanmıştır510_{. Bu tasarı kapsamında ticarî sır}

kavramı tanımlanmıştır511

.

Sır saklama yükümlülüğü bünyesinde işgörme niteliği taşıyan, hizmet, vekâlet, komisyonculuk ve bayilik gibi sözleşmelerde de söz konusu olur. Çünkü bu sözleşmelerde,

505

Kochs, s. 46; İşgüzar, s. 76.

506_{Tandoğan, C. I/1, s. 45; İşgüzar, s. 76; DemirGökyayla, s. 139; Şenol, s. 97.} 507_{Bilge, Mehmet Emin; Ticarî Sırların Korunması, 2. Baskı, Ankara 2005, s. 19.}

508_{Turanboy, Asuman; Ticarî Sır, Prof Dr. Tuğrul Ansay’a Armağan, Ankara 2006, s. 368; Bilge, s. 5.} 509

Mesela 4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunu “Ticarî sır” başlıklı m. 23 ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu m. 86 ve m. 115.

510_{http://www2.tbmm.gov.tr/d24/1/1-0483.pdf; e.t. 24.11.2014.}

511_{Ticarî Sır, Banka Sırrı ve Müşteri Sırrı Hakkında Kanun Tasarısı m. 2/a “ Ticarî sır: Bir ticarî işletme veya} şirketin faaliyet alanı ile ilgili yalnızca belirli sayıdaki mensupları ve diğer görevlileri tarafından bilinen, elde edilebilen, özellikle rakipleri tarafından öğrenilmesi halinde zarar görme ihtimali bulunan ve üçüncü kişilere ve kamuya açıklanmaması gereken, işletme ve şirketin ekonomik hayattaki başarı ve verimliliği için büyük önemi bulunan; iç kuruluş yapısı ve organizasyonu, malî, iktisadî, kredi ve nakit durumu, araştırma ve geliştirme çalışmaları, faaliyet stratejisi, hammadde kaynakları, imalatının teknik özellikleri, fiyatlandırma politikaları, pazarlama taktikleri ve masrafları, pazar payları, toptancı ve perakendeci müşteri potansiyeli ve ağları, izne tâbi veya tâbi olmayan sözleşme bağlantılarına ilişkin veya bu gibi bilgi ve belgeleri ifade etmektedir”.

taraflar arasında sadakat ve güven ilişkisi son derece yoğundur. Bayilik sözleşmelerinde de dağıtıcının bilgi verme yükümlülüğünün karşılığında, bayinin sürekli nitelikteki bu sözleşme süresince, dağıtıcının işletmesi ile ilgili eriştiği sır niteliğindeki bilgileri saklama yükümlülüğü bulunmaktadır512

.

Know-how, patentle korunamayan, her zaman gizli olma niteliği taşımak mecburiyetinde olmayan, ekonomik faaliyetlerde kullanılan tecrübeye dayalı teknik bilgilerdir513. Know-how ile aktartılan bilgi, ticarî sırdan daha çok teknik sır niteliğindedir. Aslında ticarî sır ile know-how birbirine benzemektedir. Ancak know-how, ticarî sır gibi mutlak gizli nitelikte olmamakla birlikte, know-how kapsamındaki bilgi ve tecrübeler üçüncü kişilerle lisans sözleşmesi ile paylaşılabilmektedir514

. Bu anlamda know-how, ticarî sırdan farklı olarak maddi karşılığı ödenerek sahip olunabilecek nitelikte bilgidir. Ancak ticarî sır üçüncü kişiler ile paylaşılamamakta ve sıkı sıkıya korunmaktadır.

Akaryakıt bayisi, menfaatleri koruma yükümlülüğü kapsamında dağıtıcısının ticarî (işletme sırlarını) sırlarını açıklamamakla yükümlüdür515_{. Bu yükümlülüğün ihlâli için}

dağıtım şirketinin sırlarının açıklanma amacının ve yararlanan kimselerin ne şekilde yararlandıklarının önemi yoktur516_{. Dağıtım şirketinin ticarî sırrının kapsamına, kullandığı}

katkı maddeleri, pazarlama yöntemleri, planları ve stratejileri girmektedir517

.

Sürekli nitelikteki bayilik sözleşmesi süresince, bayinin sır saklama yükümlülüğü devam etmektedir. Hatta bayinin sır saklama yükümlülüğü, sözleşmenin sona ermesinden sonra bile devam eder518. Bayinin bu yükümlülüğünün, sözleşmenin sona ermesinin ardından da devam etmesinin sebebi, sürekli sözleşme niteliğine uygundur519

. Know-how’un paylaşılmaması için söz konusu teknik bilgi ve tecrübe, dağıtım şirketine ait olmalıdır. Aksi takdirde bayinin kendi tecrübesi ile edindiği bilgileri, işletme sırrı olarak değerlendirmek mümkün olmadığı için saklama veya paylaşmama yükümlülüğü de söz konusu değildir520

. Bayinin sır saklama yükümlülüğünü sözleşme sırasında veya sözleşme sonrasında ihlâl etmesi halinde farklı talep söz konusu olur. Sözleşme sırasında bu yükümlülüğün ihlâl

512_{Meyer, s. 340 vd.;DemirGökyayla, 156-157.} 513

Ayrıntılı tanımlar için bkz.Kırca, Çiğdem; “Know-How Sözleşmesinin Hukukî Niteliği”, Prof. Dr. Ali Bozer’e Armağan, Ankara 1998, s. 245; Baş, Mustafa; Teknik Bilgi (Know-How) Lisans Sözleşmesi, Ankara 2000, s. 28; Erbay, İsmail; Know-How Sözleşmesi, Ankara 2002, s. 7; Gürzumar, Franchise, s. 81.

514_{Oktay Özdemir, Saibe; Sınaî Haklara İlişkin Lisans Sözleşmeleri ve Rekabet Hukuku Düzenlemelerinin} Lisans Sözleşmelerine Uygulanması, İstanbul 2002, s. 44. Gizli olmayan know-how aktarımı sözleşmelerinin vekâlet sözleşmesinin türü olduğu hakkında; bkz. Gürzumar, Franchise, s. 101.

515_{Ulmer, s. 410; İşgüzar, s. 80; Tandoğan, C. I/1, s. 47; Meyer, s. 340.} 516_{İşgüzar, s. 82.}

517_{Tandoğan, Tek Satıcılık, s. 21.}

518_{Ulmer, s. 425; Kochs, s. 49; İşgüzar, s. 82.} 519_{Kochs, s. 50, İşgüzar, s. 82.}

edilmesi sözleşmenin feshi için haklı bir sebep teşkil etmektedir. Ayrıca sözleşmede yer alan bu yükümlülüğün ihlâl edilmesi halinde, TBK. m. 112 hükümlerine başvurulabilir. Bunun için bayinin borca aykırı davranışı neticesinde, dağıtım şirketinin zarara uğraması ve zarar ile sırrın açıklanması arasında uygun illiyet bağının bulunması yeterlidir. Taraflar arasındaki akdi ilişkide bu yükümlülüğün düzenlenmemiş olması halinde kusurlu bir şekilde sırrı açıklayan ve kullanan bayiye karşı haksız fiil hükümlerine başvurulur. Bu ihlâlin, dağıtım şirketinin kişilik haklarına saldırı niteliğinde olduğu durumlarda TMK. m. 24, 25 hükümlerine başvurabilir. Bayinin bu yükümlülüğü ihlâl etmesi durumlarında sorumluluk sebeplerinin yarışabileceği kabul edilmektedir521. TBK. m. 60’a göre, sorumluluk birden çok sebebe dayandırılabiliyorsa, sorumluluk sebeplerinin yarışması halinde, hâkim, dağıtım şirketi aksini istemiş olmadıkça veya kanunda aksi öngörülmedikçe, zarar görene en iyi tazminat imkânı sağlayan sorumluluk sebebine göre karar verir.

Akaryakıt bayileri ile dağıtım şirketleri arasında sözleşmesinin sona ermesinden sonra bile devam edecek nitelikte sır saklama ve know-how’un korunması kapsamındaki yükümlülükler bir nevi rekabet etmeme yükümlülükleri niteliğindedir. Bu sebeple, 2002/2 sayılı Grup Muafiyeti Tebliğine uygun olup olmadıklarının değerlendirilmesi gerekmektedir.

2002/2 sayılı Tebliğe göre, sözleşme sonrası rekabet etmeme yükümlülüklerinin kararlaştırılması mümkündür. 2002/2 sayılı Grup Muafiyeti Tebliği m. 5/b’e göre, dağıtım şirketleri ancak belirli şartlarda bu yükümlülükleri kararlaştırabilir. Bu yükümlülüğü kararlaştırabilmenin şartları şunlardır: 1) Yasaklama sözleşme konusu mal ve hizmetle ilgili olmalı, 2) Anlaşma süresince alıcının faaliyette bulunduğu tesis ya da arazi ile sınırlı olmalı, 3) Sağlayıcı tarafından alıcıya devredilen know-how'ı korumak için zorunlu olmalı, 4) Son olarak ise bu rekabet etmeme yükümlülüğünün bir yılık süresi geçmemesi şartı ile muafiyet tebliği kapsamında olduğu belirtilmiştir.

Rekabet Kurulu bu konu ile ilgili olarak bir şikayeti incelemiştir. Söz konusu karara konu olan olayda, dağıtım şirketi ve bayii arasında dikey anlaşmada, bayi aleyhine sözleşmenin hitamından sonra devam eden rekabet etmeme yükümlülüğünün, 2002/2 sayılı grup muafiyeti tebliğine uyumlu olup olmadığı incelenmiştir522_{. Sözleşmede rekabet etmeme}

yükümlüğünün 3 yıl süre ile kararlaştırılmasından dolayı tebliğe aykırı olduğu kabul edilmiştir523_{. Tebliğe aykırı getirilen yükümlülükler, muafiyetten yararlanamazlar ve rekabeti}

521_{Bilge, s. 129.} 522

RK, T. 06.11.2012, 12-54/1517-535 sayılı karar.

523_{“Akaryakıt sektörünün doğal yapısı gereği; rekabete konu ürünlerin homojen olması, gerek satış gerekse diğer} yardımcı hizmetlerin sunumu konusundaki standartlaşma ve güvenlik bakımından mevzuat ile sağlanan katı kıstaslar ile sair unsurlar beraberinde sektörde sağlayıcıdan alıcıya anlaşma konusu ürünlerin satımı için

sınırlayıcı bir anlaşma olarak değerlendirilebilirler524

. Bunun sonucunda, RKHK. m. 16’a göre idarî para cezası, m. 56 gereğince ihlâl eden hükmün geçersizliği söz konusu olabileceği gibi, bundan dolayı zarar görenlerin haksız fiil sorumluluğu esasına göre tazminat isteme hakları da bulunmaktadır525

.

2.2.3.3 Sürümü Artırma Yükümlülüğü