Sözleşmenin Şekli

İradeyi açıklamak için kullanılan araçlara veya kalıplara şekil denilir356_{. TBK. m. 12’e}

göre, kural olarak sözleşmelerde şekil serbestîsi ilkesi geçerlidir. Buna göre, sözleşmelerin geçerliği, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir şekle bağlı değildir. Bu sebeple, akaryakıt

353

RK, T. 25.2.2010 ve 10-19/228-86 sayılı kurul kararı. “Avrupa Komisyonu, yüksek yatırım isteyen olaylarda esneklik sağlamalıdır. Böyle dosyalarda on yıllık süreye izin verilmelidir. Esas itibarıyla yatırımlar, ekonomik kriterlere göre amorti edebiliyorsa mantıklıdır. Kural olarak yüksek yatırımlar, kısa dönemde telafi edilemez, bu nedenle beş yıldan uzun süren rekabet etmeme yükümlülükleri ile desteklenmelidir”; Position Paper on draft Commission regulation on the article 81(3) of the Treaty to categories of vertical agreements and concerted practices and on the draft Commission notice on guidelines on vertical restraints, s. 11.

354 _{Avrupa Komisyonu Deutsche Castrol kararında, 1968 tarihinde imzalanan madeni yağ dağıtımı sözleşmesi} kapsamında Castrol tarafından istasyon için faizsiz 40000 DM kredi verildiği; ayrıca istasyona 15000 DM değerinde ekipman sağlandığı ve bunun geri dönüşünü için yirmi yıllık süre alacağı ve bu sebeple yirmi yıllık muafiyet verilmesi talebi kabul edilmiştir; IV/30.735; Deutsche Castrol Vertriebsgesellschaft mbH; T. 10.01.1983; Official Journal of the European Communities,; No L 114/26, 1983.

355 _{“Yeni kurulacak bir istasyon söz konusu değilse; bayi ile yapılacak beş seneden uzun sözleşmelerin bireysel} muafiyetler alması güç gözükmektedir. Muhtemelen yapılan yatırım ve sözleşmeyi çevreleyen piyasa şartları dikkate alınmaksızın, sözleşmelerin süresinin beş sene olması gerektiğine hükmedilecektir”; Sanlı, Akaryakıt, s. 14.

bayilik sözleşmesi kural olarak şekle bağlı değildir357_{. Ancak böylesine karmaşık bir}

sözleşmenin yazılı bir anlaşma olmadan yapılması halinde, tedarikçi ve bayi arasındaki hak ve

yükümlülüklerin kapsamı belirlenmemiş olur. Bunun sonucu olarak, taraflar arasında yanlış tanımlamalar ve değerlendirmeler kaçınılmazdır. Bu sebeple, ortaya çıkacak belirsizlikler ve uyuşmazlıklar dava ile sonuçlanır358. Bu nedenle uygulamada, akaryakıt bayilik

sözleşmelerinin tamamının yazılı şekilde yapıldığına şahit olmaktayız. Bayilik sözleşmelerinin yazılı olarak yapılmasının bir diğer sebebi de, petrol mevzuatından kaynaklanan bildirim yükümlülükleridir. Çünkü PPK. m. 2 f. 10 ve 13’de tanımlar kısmında, bayilik sözleşmesi ile ilgili “karşılıklı yükümlülüklerin ekinde fizibilite olan bir sözleşmeye bağlanarak” ifadesi kullanılmıştır. Bunun haricinde; bayiler ve tüm lisans sahipleri, esas faaliyetlerine ilişkin tip sözleşme örneklerini ve bunlarda yapılacak değişiklikleri yürürlüğe koymadan önce EPDK’ya bildirmekle yükümlüdürler. Bu yükümlülük daha çok sözleşmenin dağıtıcı tarafını ilgilendirmektedir. PPLY. m. 17 f.’e göre, bayilik lisanslarında, bayilik sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesinden veya lisansa kayıtlı dağıtım şirketine ait dağıtıcı lisansının iptali ya da sona ermesinden itibaren üç ay içerisinde dağıtıcı tadili başvurusu yapılmaması veyahut Kuruma yeni bayilik sözleşmesi ibraz edilmemesi halinde lisansın sona ereceği düzenlenmiştir. Bu yükümlüğe göre, bayinin başka bir dağıtıcı ile anlaşması durumunda üç ay içerisinde yazılı bir bayilik sözleşmesi ibraz etmesi gerekmektedir. PPLY. m. 37/son’da ise; bayiler, bayisi oldukları dağıtıcının lisansının iptal edilmesi halinde, sözleşmenin feshini beklemeksizin başka bir dağıtıcı ile sözleşme imzalayarak lisans tadil başvurusunda bulunurlar.

Yukarda yer alan ifadelerin hepsi, bayilik sözleşmesinin yazılı olacağı öngörülerek düzenlenmiştir. Ancak petrol mevzuatlarında, bayilik sözleşmesine ilişkin bir şekil şartı getirilmemiştir. Bununla beraber, EPDK tarafından bayilik lisansı başvurularında sözleşmenin aslı veya dağıtım şirketinin yetkilisi tarafından her sayfası ıslak imzayla onaylanmış sureti istenilmektedir. Ayrıca bayilik lisanslarına ilişkin dağıtıcı tadillerinde de buna ilişkin bilgilerin EPDK’ya bildirilmesi gereklidir. Yukarda değinildiği üzere, bayilik sözleşmesinin

357_{Sanlı, Akaryakıt, s. 9.}

358_{Amerikan Hukuku’nda yaygın uygulanması nedeniyle bayilik sözleşmesi ile ilgili düzenlemeler mevcuttur. Bu} düzenlemelerde bayilik sözleşmesinin şekline ilişkin bir takım hükümler mevcuttur. Mesela, Wisconsin Fair Dealership Law 135.02 tanımlar kısmında bayilik sözleşmesi için şekil şartı olmadığı; yazılı veya sözlü olarak yapılabileceği düzenlenmiştir. Ancak aynı kanunun 135.04 bölümünde, sözleşmenin sona ermesi, iptali, rekabet koşularında geri dönüşü olmayan veya önemli değişikliklerin en geç doksan gün önceden yazılı bildirilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Hatta bu beyanların örtülü olabileceği düzenlenmiştir. Bu konuda bkz. Bong v Cerny davası; Garner, W. Michael; Franchise Desk Book: “Selected State Laws, Commentary and Annotations, ABA, Illinois 2001, s. 846. Amerika’da bazı eyaletlerde, bazı sözleşmelerin yazılı yapılmasını zorunlu kılan yasa (statute of frauds) tamamen sözlü anlaşma uygulanmasını engelleyebilir. Uniform Commercial Code § 2-20’e göre belirli istisnalar haricinde mal satımı sözleşmelerinin 500 $’dan fazla ise yazılı olmak zorundadır. Dahası, geçerli olması için miktar biriminin yazıda ifade edilmesi gereklidir”; ABA Section of Antitrust Law; The Franchise And Dealership Termination Handbook, Illinois 2004, s. 36.

sözlü veya zımni yapılması sözleşmenin geçerliliğine etki etmez. Ancak taraflar, mevzuatta da belirtilen süreler içinde aralarındaki anlaşmayı yazılı olarak EPDK’ya bildirirler. Bildirme yükümlülüğünün ihlâli halinde ise, idarî müeyyideler söz konusu olur.

Akaryakıt bayilik sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması, HMK. m. 200’de düzenlenen senetle ispat zorunluluğu bakımından da önemlidir. Akaryakıt bayilik sözleşmesi,

yüksek bütçeli yatırımları bünyesinde barındırması sebebiyle, ikibinbeşyüz Türk Lirasını

fazlasıyla geçeceğinden, ispat sorunu meselesi yazılı şekilde yapılması ile ortadan kalkar.