Kurumsal Kimlik Çalışmalarının Yapılması ve Malzemelerin Verilmesi

Dağıtıcı tarafından gerekli belge ve malzemelerin verilmesi destekleme yükümlülüğü kapsamındadır. Akaryakıt bayisi, dağıtıcının kimlik ve markası ile oldukça sıkı bir şekilde bütünleşmiştir. Bu bütünleşme sonucunda bayilik sözleşmesi çerçevesinde akaryakıt istasyonu işletenler ile dağıtım şirketinin kendi mülkiyetinde istasyonları ayırt etmek mümkün değildir. Müşteri tercihlerinde dağıtıcının ürün kalitesi ve markası önemli rol oynadığı için dışarıdan bakıldığında akaryakıt istasyonlarının sahiplerinin dağıtım şirketleri olduğu gibi bir izlenim oluşmakta ve bayinin bağımsız tacir niteliği tam olarak anlaşılamamaktadır. Bu yüzden akaryakıt istasyonlarının dağıtıcı tarafından kurumsal kimlik giydirmeleri yapılmalıdır. Kurumsal kimlik giydirmeleri kapsamına dağıtıcı şirkete ilişkin, söz konusu şirketi diğerlerinden ayırt edici özelliği olan marka, ilân, reklâm, yazı, logo, amblem, resim gibi göze hitap eden araçlar, işaretler ile bu işaretlerin teşhirinin yapıldığı demirbaş, pano, ekipman ve diğer malzemeler girmektedir.

Kurumsal kimlik çalışmalarına ilişkin EPDK tarafından düzenleyici hükümler kararlaştırılmıştır417_{. Bu düzenlemelerde, kurumsal kimlik faaliyetlerinin tamamlaması}

gereken zamanlara ilişkin bayilerin durumlarına göre farklı süreler kararlaştırılmıştır418

.

415 _{Alman Hukukunda, acentenin destekleme yükümlüğü yan yükümlülük olarak (HGB. § 86a) düzenlenmiştir.} Bu yükümlülük sadakat yükümlülüğünün genel ifadesi niteliğindedir. Emde, s. 448; p. 62.

416_{Tandoğan, Tek Satıcılık, s. 24.}

417 _{Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 27.06.2007 tarihli toplantısında, Petrol Piyasasında Dağıtıcı Lisansı} Sahiplerinin Bayi Denetim Sistemine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Kararı, RG. T. 06.07.2007, S. 26574.

418

Buna göre akaryakıt istasyonundaki kurumsal kimlik çalışmaları (m. 4/g);

 İlk defa lisans alacak olan bayiler lisans alma tarihinden ;

 Lisanslı bayinin dağıtıcı değiştirmesi halinde ise dağıtıcı değişikliğinin lisansa derç tarihinden itibaren en geç bir ay;

 Dağıtıcı şirket birleşmeleri veya dağıtıcı şirketin devredilmesi durumunda birleşme veya devirden itibaren altı ayiçerisinde ;

Bayilik sözleşmesinin herhangi bir sebeple sona ermesi halinde, piyasa faaliyetine devam edilen istasyonda bulunan kurumsal kimlik öğeleri; Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğinde öngörülen süreler içerisinde dağıtıcı değişikliği tadilinin yapıldığı tarihe kadar veya süresi içinde tadil başvurusu yapılmaması ya da Kuruma yeni bayilik sözleşmesi ibraz edilmemesi nedeniyle bayilik lisansının sona erdirildiği tarihe kadar kaldırılamayacaktır.

Kurumsal kimlik uygulamaları dışında ve “dolum adası” olarak tanımlanan kısımda kullanılan akaryakıt pompaları, jeneratörler, hava-su saatleri, kompresörler, dalgıçlar, otomasyon sistemleri dağıtım şirketi tarafından bayiye sağlanmaktadır. Ancak özel teknik bilgilere ihtiyaç duyulan bu makinelere ilişkin kullanım kılavuzları ve bakım özelliklerini içeren belgeler de bu kapsamda bayiye teslim edilmelidir419.

Bayinin satışı ve sürümü artırabilmesi, özellikle akaryakıt sektörü gibi dağıtım şirketinin markasının etkili olduğu durumlarda dağıtıcının reklâm faaliyetleri ile doğrudan alâkalıdır420_{. Akaryakıt bayilik sözleşmelerinde, diğer bayilik sözleşmelerinden farklı olarak,}

dağıtıcının reklâm faaliyetlerine bayinin uymak zorunda olduğu düzenlenmiştir. Hatta dağıtım şirketinden muvafakat almaksızın satış yeri ve ürünler hakkında bayinin reklâm yapamayacağına ilişkin şartlar da söz konusudur421_{. Bayinin istasyonundaki reklâm}

faaliyetlerinin dağıtıcı tarafından bu denli sıkı bir şekilde düzenlenmiş olması tek başına kelepçeleme sözleşmesi olarak değerlendirilmez. Ancak bayilik sözleşmesinde, benzer nitelikte tek taraflı başka yükümlülüklerin de bulunması halinde, bayi dağıtıcıya karşı ekonomik olarak bağımlı hale gelebilir422

.

Bir akaryakıt istasyonunun kuruluş masrafları oldukça yüksektir. Bu sebeple daha önce de bahsedildiği gibi, bayi kendi arazisi üzerinde dağıtıcı lehine intifa veya kira sözleşmesi yapmaktadır. Böylece dağıtıcı, kuruluş masrafları için bayiye kredi sağlamakta veya masrafları kendisi karşılamaktadır. Ayrıca akaryakıt dağıtım şirketleri yapmış olduğu masrafları veya ariyet (kullanma ödüncü) sözleşmesi ile verdiklerini bu şekilde garanti altına almaktadır.

Dağıtım şirketleri tüm malzemeleri bayiye teslim ederken genelde ayrı bir “kullanma ödüncü sözleşmesi” (ariyet) yaparlar veya akaryakıt bayilik sözleşmesinde buna ilişkin bir madde ile düzenlerler. Bu sözleşmede ariyet olarak verilen malzeme ve donanımlar sayılmaktadır.

419 _{Bayinin sürümü artırma yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için dağıtıcının gerekli belge ve malzemeleri} teslim etmesi gerektiği bunların başında da reklâm malzemelerinin geldiği hakkında bkz. İşgüzar, s. 90; DemirGökyayla, s. 65; Şenol, s. 62.

420_{İşgüzar, s. 91; DemirGökyayla, s. 65.}

421 _{Akaryakıt bayilik sözleşmelerinde genelde dağıtım şirketinin satış yerinde dilediği reklâm, levha ve afişleri} koymak ve bulundurmakta serbest olduğunu; bayinin bu serbestîye muhalefet etmek ve müdahalede bulunmak hakkı bulunmadığı; bunların kurulmasından ve kullanılmasında uyulması gerekli kurallara uyulmamasından bayinin sorumlu olacağına ilişkin hükümler yer almaktadır.

Dağıtım şirketinin yaptığı masraflara kimin katlanacağı konusu önem taşımaktadır. Dağıtım şirketinin sözleşme konusu malların dağıtımına ilişkin masraflara katlanması423

gerektiğine ilişkin görüşler bulunmakla birlikte, bu hususu tarafların sözleşmede karalaştırmaları mümkündür. Akaryakıt bayilik sözleşmelerinde genelde bu duruma ilişkin ayrıntılı hükümler yer almaktadır. Ancak pek rastlanmasa da hüküm bulunmaması halinde, malların dağıtım masraflarına kimin katlanacağı konusu gündeme gelebilir. Kanaatimizce, kurumsal kimlik işaretleri, logolar, markalar vb. tanıtım malzemelerine başlangıçta dağıtım şirketinin katlanması gerektiği menfaatler dengesine daha uygundur. Ancak diğer malzeme ve ekipmanların ariyet (kullandırma ödüncü sözleşmesi) kapsamında verildiğine ilişkin ticarî örf- adet bulunmaktadır424

.

Dağıtıcı tarafından, sözleşme kapsamındaki faaliyetleri yerine getirmek için bayiye verilen belge ve malzemelerin sözleşmenin sona ermesi halinde iade edilmesi gerekir425

. İadesi söz konusu mallar için bayi ücret ödemiş ise artık bu malların iadesi için dağıtıcının malların bedelini ödemesi gerekir426_{. Sonuç olarak iade konusu mallar dağıtıcı tarafından}

faaliyetlerin görülmesi için ücretsiz olarak verilen malzeme ve mallardır.