Peygamber Görevlendirmesinde Erkek

Kur‟an-ı Kerim‟de yeryüzüne insanları hidayete davet etmek görevi ile gönderilen peygamberleri anlatan ayet-i kerimelerde özellikle erkekler (er-Ricâl) ifadesine yer verildiği görülmektedir.666

Müfessirler peygamber gönderilmesinin anlatıldığı ayet-i kerimeleri hem peygamberin insan olma durumunu anlatmak için hem de özellikle erkek olmasını ifade etmek üzere belirtildiğini değerlendirmiĢlerdir. “Senden önce de Ģehirler halkından kendilerine vahiy indirdiğimiz kiĢilerden

(ricâlen) baĢkasını peygamber göndermedik. Ġnkârcılar yeryüzünde dolaĢıp da kendilerinden öncekilerin sonunun nasıl olduğunu görmediler mi? Sakınanlar için âlıiret yurdu elbette daha iyidir. Hâlâ aklınızı kullanmıyor musunuz?”667

Bu ayet-i

kerime, müĢriklerin Hz. Peygamber'i kastederek “Ona bir melek indirilseydi ya!”⁶⁶⁸

666 Enbiya 21/7; Nahl 16/43.

667 Yusuf 12/109.

itirazlarına bir cevap niteliğindedir. Ayet-i kerimelere göre Allah (cc) insanlara kendi cinsinden peygamberler göndermiĢtir. Müfessirler peygamberlerin insan türünden ve erkek cinsinden oldukları hakkında ittifak halindedirler.669

Bazı müfessirlerce Hz. Ġbrahim‟in eĢi Sâre‟nin, Hz. Musa'nın annesinin ve Hz. Ġsâ‟nın annesi Meryem‟in de peygamber olarak görevlendirildiklerine iliĢkin⁶⁷⁰ değerlendirmeler yapılmıĢtır. Bu değerlendirmeler anılan kadınlara doğrudan ya da melek aracılığı ile vahiy gönderildiği düĢüncesi ile yapılmıĢtır. Ancak genel kanaat bu ayet-i kerimelerde adı geçen kadınlara vahyedildiğine iliĢkin ifade olmakla birlikte bunlara peygamberlik görevi verildiği çıkarımı yapmak ayet-i kerimelerde kullanılan ifadelere göre mümkün gözükmemektedir. Bu kadınlar faziletli hanımlar olarak anlaĢılmalıdır. 671

Tefsir kitaplarında her üç ayet-i kerimenin açıklamalarında peygamberliğin erkeklere has bir görev olarak verildiği, kadınlara peygamberlik görevinin verilmediği anlatılmaktadır. 672

Ġbn Abbas, kadın peygamber olmadığını belirtmiĢtir.673

Peygamberlik görevinin erkeklere has olması, kadınlara bu görevin verilmediğine iliĢkin görüĢlere karĢı ayet-i kerimelerde geçen iki kadın hakkında tartıĢmalar yapılmıĢtır. Bu kadınlar Hz. Meryem ile Hz. Musa‟nın annesidir.674

Bu ayet-i kerimelerde geçen vahy kelimesi kalbine ilkâ edilme Ģeklinde yorumlanmıĢtır.675

Ancak Hz. Meryem‟in seçkin ve üstün⁶⁷⁶ olarak nitelendirilmesi nedeniyle peygamberlik vasfına haiz olabileceği ancak buna rağmen kadınlardan peygamber olmadığından Hz. Meryem‟in de peygamber olmadığı değerlendirilmiĢtir. 677

Hz Musa'nın annesine vahyedilmesine iliĢkin ayet-i kerimeler⁶⁷⁸ ise müfessirler tarafından; tıpkı Allah (cc) bal arısına ya da havârîlere vahyetmesi gibi anlaĢılmıĢtır. Hz. Musa'nın annesine, çocuğunu korumak için yapması gerekenler kalbine ilham edilmiĢtir. Hz. Musa‟nın annesi müĢkil bir

669 Ġbn Kesîr, Tefsiru‟l-Kur‟ani‟l-Azîm, IV/346; Râzî, et-Tefsîru‟l-Kebîr, XVIII/226; ġevkânî, Fethu‟l-Kadîr, III/57.

670 Âl-i Ġmrân 3/42; Hûd 11/71; Kasas 28/7; Tahrîm 66/11-12.

671 Râzî, et-Tefsîru‟l-Kebîr, XVIII/224; Ġbn Kesîr, Tefsiru‟l-Kur‟ani‟l-Azîm, IV/346; ġevkânî, Fethu‟l-Kadîr, III/56.

672

Mâturîdî, Te‟vîlâtu Ehli‟s-Sünne, VI/297; VII/328.

673 ZemahĢerî, el-KeĢĢâf, II/532.

674 Kasas 28/7; Âl-i Ġmrân 3/45; Meryem 19/16-26.

675 Râzî, et-Tefsîru‟l-Kebîr, VIII/46, 47.

676

Âl-i Ġmrân 3/42.

677 Kurtubî, el-Câmi‟ li Ahkâmi'l-Kur'an, V/126; Ġbn-i Kesîr, Tefsiru‟l-Kur‟ani‟l-Azîm, V/298; Bukâî, Nazmu‟d-Durer, II/515

durumda kalbine verilen ilham ile güç kazanarak sorunu çözme yöntemi geliĢtirmiĢtir.679

Her iki kadın için de meĢakkatli bir durumda Allah (cc)‟ın yardımı olarak anlaĢılabilcek bu ayet-i kerimelerden uzun süreli ve sistemli bir görev olan nübüvvet görevinin anlaĢılmasının mümkün olmayacağı açıktır. Peygamberlik görevinin uzun süreli, vahyin sürekliliği ve kapsamı bakımından evrenselliği değerlendirildiğinde sadece bir ya da birkaç olaya iliĢkin ilham ilkâsı peygamberlik olarak anlaĢılmamıĢtır.680

Modern dönem tefsir kaynaklarında ise ayet-i kerimelerin yorumlanmasında peygamberlerin beĢer olmasına yönelik vurgu yapıldığı, cinsiyet meselesi üzerinde durulmadığı görülmektedir. Peygamber görevlendirilmesine iliĢkin tartıĢmalarda ayet-i kerimeler kadın-erkek arası bir karĢılaĢtırmayı değerlendirmemiĢtir. KarĢılaĢtırma insan-melek ekseni üzerinden yapılmıĢtır. Diğer yönden peygamberlerin insan cinsinde ve erkekler (er-ricâl) seçildiği belirtilmiĢtir.⁶⁸¹ Ġnsanın yaratılıĢ fıtratı gereğince peygamberlik gibi meĢakkatli bir görevin erkek fıtratına daha uygun olduğu, bir Ģeriatı insanlara aktarma ve onu koruma görevinin erkekler için olduğu anlaĢılmaktadır.682

Diğer yandan peygamberlik görevinin erkeklere verilmesi üzerinden erkeğin üstünlüğü kanaati oluĢturulmaya çalıĢılmıĢtır. Erkeklerin sahip olduğu özelliklerin kadınlarda bulunmasının kötülüğe neden olacağı da değerlendirilmiĢtir. Bu değerlendirmeler kadınların da peygamber olabileceğini iliĢkin görüĢlerin bu anlayıĢ ile tez-anti tez olarak ortaya çıktığı Ģeklinde anlaĢılabilir.⁶⁸³

Kadının erkekten üstün olduğunu kadının erkeği doğurması nedeni ile biyolojik zaman boyutunda kadın üstünlüğüne vurgu yapan bazı görüĢlere göre erkekten üstün addedilen kadın peygamber de olabilir. Ġnsanın varlığını kronolojik ve matematiksel kesinlikle açıklamaya çalıĢan bu düĢünceye göre kadın erkeği doğuran olarak erkekten üstündür Ancak manevi ve hasbi yönü hesabi yönünüden daha etkin

679

Merâğî, Tefsirü‟l-Merâğî, XVI/108; XX/37; Ġbn ÂĢûr, et-Tahrir ve‟t-Tenvir, XX/73; Mevdûdî, Tefhîmu‟l-Kur‟an, IV/161; AteĢ, Yüce Kur‟an‟ın ÇağdaĢ Tefsiri, V/430;VI/437.

680 Tabatabâî, el-Mizân fî Tefsiri‟l-Kur‟an, XIV/149;XVI/10.

681 Merâğî, Tefsirü‟l-Merâğî, XVII/9; Mevdûdî, Tefhîmu‟l-Kur‟an, II/501; ġa‟râvî, Tefsiru‟Ģ-ġa‟râvî, VIII/7947; AteĢ, Yüce Kur'an'ın ÇağdaĢ Tefsiri, IV/418; ġimĢek, Hayat Kaynağı Kur‟ân Tefsiri, III/54.

682 AteĢ, Yüce Kur‟an‟ın ÇağdaĢ Tefsiri, IV/419.

ve öncül olan insan türünün cinsleri arasında maddi yönlerden üstünlük sıralaması yapılması mümkün değildir. Diğer yandan peygamberlik gibi kazanılmıĢ değil verilmiĢ bir görevin üstünlük vesilesi olarak değerlendirilmesi meselenin özünün anlaĢılmamasından kaynaklanmaktadır. Önce gelen üstündür, ya da önce gelen iktidar sahibi olur gibi saptamalar beĢeri düzende bir referans kaynağı olarak görülebilir ancak Rahmani anlayıĢ önce gelmeyi bir üstünlük değil, sadece bir sıralama olarak görür ve üstünlüğün ölçülerine yaratılıĢ gayesi ve sorumluluk bilinci ile tanımlar. Peygamberlik görevinin erkek cinsine verilmesini erkeğin üstünlüğü bağlamında değil erkeğin sorumluğu çerçevesinde değerlendirmek daha doğru olacaktır.684

Kur‟an-ı Kerim‟de peygamberlerin erkeklerden gönderildiğini ifade eden ayet-i kerimeler incelendiğinde bu ifadelerin peygamberlerin cinsiyetini vurgulamaktan ziyade; peygamberlerin insan türünden olduğunun açıklandığı görülmektedir. Ayet-i kerimeler ve bu ayet-i kerimelerin tefsirlerine göre Allah (cc) tarafından insanları doğru yola çağırması için görevlendirilen peygamberler erkektir. Kendisine vahyedildiği ifade edilen kadınlara, Allah (cc) tarafından bir ya da birkaç kez ilham ilkâ edilmiĢtir. Bu ilham verilme hadisesi bir Ģeriat gönderme, insanları doğru yola çağırmak için görevlendirme olmadığına göre, peygamberlik olarak anlaĢılmamalıdır. Bu faziletli kadınlara bir tebliğ vazifesi verilmediğine göre, kadın peygamber olabileceğine iliĢkin çıkarımlar modernist etkiler ile yapılmıĢtır. Peygamberlik erkeklere verilmiĢ olup her dönemin Ģartları gereğince de bir Ģeriat izharı ve daveti erkek fıtratına uygun bir vazifedir. Bu genel anlayıĢın dıĢındaki tartıĢmalar, Kur‟an-ı Kerimi ve insanlığın tarihi Kur‟an-ı Kerim perspektifi yerine modernist perspektiften değerlendiren bakıĢ açısından kaynaklanmaktadır. Diğer yandan peygamberlik görevi; sınırlı, seçkin ve özel bir görev olarak görülmektedir. Bu özel görevlendirme üzerinden cinsler arasında üstünlük tartıĢması yapılmasının insanın yaratılıĢ gayesine kazandıracağı bir mesele görülmemektedir.