Selçuk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği
ÖZET
Birleşik fiiller, Saussure’nin gösterge kuramındaki gösterilen-gösteren ilişkisindeki gösterilenin sesbirimler (fonemler) aracılığıyla şifrelenmesi olan gösterenin bir gruptan müteşekkil olmasıyla meydana gelmiş birleşik yapılardır. Gösterge; tek bir sözcük, bir biçimbirim ya da bir birleşik yapıda olabileceği gibi bu birleşik yapı da geçici veya tek bir sözcük kadar sağlam,sürekli bir mahiyette olabilir.
Bu çalışmada, birleşik fiillerin bütün kategorilerinin temelde bir fiil grubundan müteşekkil olduğunu; ancak bu fiil gruplarının bazı yapılarda sadece gramer birliği olarak mevcut olduğu hâlde bazı yapılarda hem gramer hem de anlam olarak var olduğundan hareketle birleşik fillerin yeni bir tasnifini yapacağız.Bu tasnifi yaparken de her birleşik yapının bir gösterge olmasını göz önünde bulundurup dilin bu göstergeleri nasıl oluşturduğunu;yani gramer yönünü izah etmeye çalışacağız.
ABSTRACT
Compound verbs are combined structures as shown in the Saussure’s Theory of Signs where the signified is encoded by the means of phonics/phonems and the signifier consists of a group. Sign can be in an only one word, one form or in a compound structure as well as being a temporary or permanent nature which is as strong as only one word in such a compound structure.
In this study, we will make a new classification of compound verbs considering that all the categories of compound verbs basically consist of a verb group, but although these verb groups are available only as a composition of grammar in some structures, they are also existing both as grammar and meaning in other structures. When making this classification, we will both consider all the compound structure as a sign and attempt to explain how the language constitutes these signs, that is, its grammar aspect
Dilbiliminde çığır açan bir gelişme olarak kabul edilen Saussure’nin “Gösterge Kuramı"1 çeşitli eleştirilere maruz kalmasına rağmen bugün birçok dilbilimci tarafından kabul edilen bir dilbilimi ilkesi haline gelmiştir.Bu kurama göre dil,bir göstergeler dizgesidir ve göstergeler de gösterilen ve gösteren olma üzere iki yapıdan meydana gelir. Göstergelerin gösterilen yönü,göndergelerin insan zihnine has soyut şemalarından ibaretken,gösteren kısmı ise bu şemaların ses birimler aracılığıyla ifade edildiği sözcüklerden ibarettir.
Göstergenin gösteren kısmı tek ögeli olabileceği gibi bir kısaltma grubu veya isim tamlaması gibi çeşitli kelime gruplarından müteşekkil bir yapıda olabilir.Her iki durumda da gösterenin gösterdiği gösterilen,tek bir gösterilendir.Göstergelerin gösterenlerini meydana getiren birleşik yapılardan biri de birleşik fiillerdir.Birleşik fiilleri gösterge olarak ele aldığımızda bu yapıların gösteren-gösterilen yönünü şu şekilde belirtebiliriz:
Gösterge Gramer yapısı
Gösteren Gösterilen Fiil kökü+ -mış,-miş,-muş,-müş +ol-
fiili
Bitmişlik bildiren hareket
İsim+fiil şeklindeki fiil grupları Fiil kökü+ -r,+ -ar,+ -er+ ol- fiili Yeni başlayan hareket
Fiil kökü+ -acak,-ecek+ ol- fiili Yeltenme bildiren hareket Fiil kökü+ -mış,-miş,-muş,-müş+
bulun- fiili
Bitmişliğe şahitlik
İsim+et-,ol-,kıl-,eyle-,bulun- İsimlerin geçişli ve geçişsiz fiil şekilleri
Gösterge Gramer yapısı Gösteren Gösterilen
-Fiil kökü+ma+me+iyelik eki(fail bildirir)+lazım ol-/lazım gel- /lazım+ek fiil
-Fiil kökü + -mak ,-mek + lazım+ek fiil+ek fiilin çekimli şekilleri
Lazımlık bildiren fiiller
Fiil grubunun tasviri fiillere yaklaşan yapıları -Fiil kökü+ -ma,-me+iyelik eki(fail
bildirir)+gerek- fiili
-Fiil kökü+ -mak,-mek+ gerek- fiili
Gereklilik bildiren fiiller, icap etme bildiren hareketler
Fiil kökü+ -ma,-me +hal eki+çalış- fiili
Gayret, çaba ifade eden hareket
Gösterge Gramer yapısı Gösteren Gösterilen
Cümle + gibi + düşün- fiili Varsayım bildiren hareketler
Fiil grubu mahiyetinde olan birleşik fiiller Cümle + gibi + görün- fiili Benzerlikten emin olmama ve
benzerliğin ihtimal dahilinde olması
Cümle + gibi + ol- fiili Benzerlik bildiren hareket Cümle + gibi + yap- fiili
Taklit bildiren hareket, var olanın karşıtını yansıtan hareket
Fiil kökü+-ası,-esi+iyelik eki(fail bildirir)+gel-fiili
İstekte birdenbirelik Fiil kökü+-ası,-esi+iyelik eki(fail
bildirir)+var+i-fiili
İsteğin mevcut olması Fiil kökü+-ası,-esi+iyelik eki(fail
bildirir)+yok+i-fiili
İsteğin mevcut olmaması Fiil kökü + -acak, -ecek + iyelik
eki(fail bildirir)+tut-fiili
Anidenlik ve rastlantısallık bildiren hareketler
Birleşik fiillerin gösteren-gösterilen yönleri incelendiğinde gösterenlerin dil birlikleri halinde gösterilenleri karşılayan yapılar olduğu görülür. Çalışmamızın bundan sonraki aşamasında gösterenlerin gramer olarak hangi yapılardan mürekkep bir mahiyette oldukları izah edilecektir.
Birleşik Fiillerin Teşekkül Ettiği Genel Yapı
Birleşik fiiller genel olarak bir isimle yardımcı fiilin ve bir fiille yardımcı fiilin oluşturduğu birleşik fiiller olmak üzere iki kategoride tasnif edilirler.
Gösterge Gramer yapısı Gösteren Gösterilen
Fiil kökü+ -a,-e zarf-fiili+bil- fiili Yeterlilik
(Tasviri fiiller) fiil+zarf-fiil+ fiil şeklindeki
fiil grupları Fiil kökü+ -a,-e zarf-fiili+ dur- fiili Devamlılık
Fiil kökü+ -ıp,-ip,-up,-üp+ dur- fiili Süreklilik Fiil kökü+ -a,-e zarf-fiili+ yaz- fiili Yaklaşma Fiil kökü+ zarf-fiil+ gel-,gör- fiili Sınama Fiil kökü+ –a,-e zarf-fiili+ kal- fiili Süreklilik
Bir isimle yardımcı fiilden oluşan birleşik fiillerde yardımcı fiiller isimlerden geçişli ve geçişsiz fiiller oluştururken anlam olarak pek önemli bir görev üstlenmezler. Dilin bu amaçla faydalandığı fiiller ise et-,ol,- eyle,-kıl,-bulun,-yap yardımcı fiilleridir.
Zarf-fiil almış bir fiil ve yardımcı fiilden oluşan birleşik fiillerde ise yardımcı fiil zarf-fiil almış olan temel fiili tasvir eder. Bu amaçla da dil, bil-,ver-,yaz-,dur-,koy-,gel-,gör- fiillerinden yararlanır.
Birleşik fiillerin her iki kategorisi de birer fiil grubudur.Fiil grubu,bir fiille ona bağlı ögelerden oluşur.Bu özellik isim+fiil yapılarında daha belirgindir;zira bu yapılarda yardımcı fiil her ne kadar anlam olarak fazla bir görev üstlenmese de anlamını tamamen yitirmiş de değildir.Bunun sonucu olarak isim+fiil yapılarında isim,grubun failiyken yardımcı fiil de yüklemidir.Kezalik fiil+zarf-fiil+yardımcı fiil yapılarında da yardımcı fiilin anlamını tamamen yitirmediği yarı tasviri fiillerde zarf-fiil almış temel fiil,grubun zarfı durumundadır.Yardımcı fiilin anlamını tamamen yitirdiği tam tasviri fiillerde ise anlam olarak zarf-fiil manası yoksa da gramer olarak zarf-fiil almış fiil grupları söz konusudur.İşte Türkçede birleşik fiillerin teşekkül ettiği genel yapı bu fiil gruplarıdır.Bu fiil grubundaki fiil göstereni anlamını önemli ölçüde yitirirse ya önündeki ismi fiilleştirme ya da zarf-fiil almış temel fiili tasvir etme vazifesi üstlenecektir;ancak fiil göstereni temel ve yan anlamlarıyla gruba iştirak eder ve gruptaki diğer göstergelerin anlamını tamamlayıcı bir vaziyette olursa fiil grubu şeklindeki birleşik fiil gösterenleri ortaya çıkar.
Bitmişlik - Yeltenme - Başlama Göstergelerinin Oluşumu Üzerine
Türkçede bitmişlik,yeltenme,başlama bildiren hareketlerin gösterilenlerini karşılamak için dilin oluşturduğu gösterenler bitmişlik için geçmiş zaman sıfat-fiili ve olmak fiili, yeltenme için gelecek zaman sıfat-fiili ve olmak fiili,başlama için de geniş zaman sıfat-fiili ve olmak fiili şeklinde olan yapılardır.Bu yapılarda sıfat-fiilin fiil köküne kattığı anlam olma fiili tarafından nitelendirilerek fiilleştirilir.
Sıfat-fiil almış bir fiille olmak ve bulunmak fiillerinin oluşturduğu birleşik fiiller için Tahsin Banguoğlu2 “Karmaşık Fiiller” terimini kullanmış, Muharrem Ergin3
de bu yapıları bir isimle yardımcı fiilin oluşturduğu yapılar olarak değerlendirmiştir.Bunların dışında bazı araştırmacılar bu yapıları i- fiili gibi birleşik çekim oluşturan yapılar olarak değerlendirmişlerdir.
Burada öncelikle üzerinde durulması gereken husus,Türkçede birleşik çekimin nasıl oluştuğudur.Bu anlaşıldığı takdirde olmak fiilinin birleşik çekim oluşturamadığı görülecektir.Bilindiği gibi Türkçede isimleri fiilleştiren en eski yardımcı fiiller bol-,er- ve tur- yardımcı fiilleridir.Bu yardımcı fiillerden er- ve tur- yardımcı fiilleri Eski Türkçede manaları olan müstakil fiillerken sonradan bu manalarını yitirip isim bildirme çekimi yapan fiiller haline gelmişlerdir.Er- fiilinin Eski Türkçede bütün kip çekimleri ve olumsuz şekli vardır.Bu durum er- fiilinin bol- fiiline yaklaşan manalı bir fiil kökü olduğuna işaret eder;ancak bu manalı fiil kökü zamanla unutulmuş ve er- fiili de şekil olarak sızıcı ve titrek “r” ünsüzünün düşmesi ve “e” “i” ses değişiminin neticesinde i- fiili şeklini almıştır.Bu durum Türkçede tam anlamıyla isim cümlelerinin ve birleşik çekimin oluşumunu sağlayan gelişme oldu;zira bir isim cümlesi için fiilin sadece fiilleştirme özelliğinin olması gerekiyordu;çünkü fiilin anlamının var olması demek kip eklerinin isim köküne değil manalı fiile gelmesi demek olacaktı ki bu da hem de gramer hem anlam olarak birleşik fiil olacaktı.İşte bu manasız kökün etkisiyle isim cümlelerinde sadece gramer olarak bir birleşik fiil vardır ki, bu da Türkçenin isim bildirme ve isim cümlelerinin teşekkülünün temel noktasıdır.Benzer şekilde Türkçede birleşik çekim i- fiilinin bu manasız kök olma özelliğinden kaynaklanır. Bundan dolayı gramer olarak birleşik çekimde temel fiil olan i- fiiline gelen kip eki yardımcı fiile gelmiş gibi gözükür;oysa o kip eki i- fiilinin kip ekidir;ancak fiil manasız bir fiil olduğu için kip eki yardımcı fiilin üzerine yığılır ve böylece birleşik çekimler oluşur.İ- fiilinin manasız olmasından dolayı isim bildirme çekimlerinin ve birleşik çekimlerin olumsuzu farklı yollarla karşılanır
İsim bildirme çekiminde önce isim “değil” edatıyla olumsuzlaştırılır ve ardından i- fiili ile fiilleştirilip çekime tabi tutulur.Birleşik kip çekiminde ise ya yardımcı fiilin çekimli şekline değil edatı getirilip i- fiili ile fiilleştirir ya da temel fiil olumsuzlaştırılıp olumsuzluk sağlanır.Buna göre Türkçede birleşik çekim şöyle bir düzende tezahür eder:
Temel fiil (manalı kök)+kip eki + i-fiili(manasız yardımcı fiil) + i-fiili+kip eki +şahıs eki
Bol- fiili Türkiye Türkçesinde ol- şeklinde karşımıza çıkar.Bol- fiili er- fiilinden farklı olarak dilin bütün tarihi boyunca anlamını muhafaza etmiştir.Bu sebeple fiilleştirdiği bütün isimlere az ya da çok anlamını katarak i- fiilinden farklı bir hüviyete bürünmüştür. Dolayısıyla ol- fiili birleşik çekim ve isim bildirme için gerekli olan manasız kök şartını yerine getirmemektedir. Bu sebeple ol- fiilinin birleşik çekimler oluşturması
2 Banguoğlu,T., (2007),Türkçenin Grameri,Türk Dil Kurumu,Ankara 3 Ergin,M., (2004), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayım,İstanbul
söz konusu değildir.İşte bu sebeple “sıfat-fiil+ol- fiili+kip ekleri+şahıs eki” yapısında olan birleşik yapılar birleşik kip çekimi değil, birleşik fiillerin çekiminden ibarettir. Nitekim bu yapıların çekimli şekilleri bitmişliğin,başlamanın,yeltenmenin hangi zaman ve şekillerde vücut bulduğunu gösteren yapılardan başka bir şey değildirler.Türkçedeki sıfat-fiil+ol- yapısında olan fiillerin tezahür ettiği gramer dizilimini şöyle gösterebiliriz:
Fiil kökü+sıfat-fiil + ol-fiili =bitmişlik-başlama-yeltenme hareketleri+kip eki+şahıs eki 1-isim + 1-fiil = 1-fiil
Bu yapıların fiil grubundaki fiilin ismi fiilleştiren yapısından müteşekkil olduğu açıktır;ancak grubun fiili durumundaki olmak ve bulunmak fiillerinin de gruba anlamlarıyla iştirak ettikleri bir gerçektir.Bu açıdan bu yapılar fiil grubu özelliğini korurlar ve bunları fiil grubunun isim+fiil şeklinde olan birleşik fiilleri olarak değerlendirebiliriz.
Gereklilik-Uygunluk-Çaba Bildiren Göstergelerin Oluşumu Üzerine (Tasviri Fiiller)
Türkçede tasviri fiiller,zarf-fiil almış temel fiile yeterlilik,süreklilik,yaklaşma ve tezlik anlamı katan yardımcı fiillerden mürekkeptir.Bu unsurlarda yardımcı fiil grubun yüklemi iken zarf-fiil almış temel fiil cümlenin zarfı durumundadır.Bu türdeki birleşimlerde zarf-fiilin gruba kattığı bir anlam da söz konusudur.Nitekim –a,-e zarf-fiili almış temel fiilden sonra –dur yardımcı fiili getirilirse devamlılık anlamı ortaya çıkar.Buna karşın aynı fiil köküne –ıp,-ip,-up,-üp zarf-fiili getirilirse süreklilik anlamını karşılayan gösterenler oluşur.Nitekim zarf-fiillerin fiil grubuna kattıkları bu anlam,tasviri fiillerin kip ekleriyle olan münasebetlerini de etkilemektedirler.Bundan dolayı –a,-e zarf-fiil +dur- fiili şeklindeki yapılarla şimdiki zaman kipi seyrek kullanılırken –ıp,-ip,-up,-üp +dur- fiili kalıbında ise şimdiki zaman kipi daha ziyade kullanılır.
Dilimizde fiil kökünü tasvir eden bu yardımcı fiillerin dışında başka gösterenler de mevcuttur.Bu yapılar da tıpkı diğer tasviri fiiller gibi fiil kökünü fiil grubu içinde tasvir ederler. Bunların Türkçede en sık kullanılanları şunlardır:
i-fiili kökü + -ma,-me + iyelik eki(fail gösterir)+ lazım gel-/lazım ol-
i-fiili kökü + -ma,-me + iyelik eki(fail gösterir)+lazım + isimfiil + kip eki + 3.teklik i-şahıs eki(fail bildirmez)
i-fiili kökü + -mak,-mek + lazım + isim-fiili(faili meçhul gereklilik) i-fiili kökü + -mak,-mek + gerek- fiili + kip ekleri(faili meçhul gereklilik) i-fiili kökü + -ma,-me + iyelik eki + gerek- fiili
i-fiili kökü + -ma,-me + hal eki + çalış- fiili i-fiili kökü + -sa,-se + şahıs eki + gerek
Türkçenin bu gösterenlerini incelediğimizde diğer tasviri fiillerle benzer özellikler taşıdıklarını görürüz.Bu özelliklerini başında gösterenlerin fiil grubundan müteşekkil olmaları ve temel fiilin tasvir edilmesi özelliği gelmektedir;ancak bu fiil gruplarında fiil kısmının ve fiilin ögelerinin üstlendiği görev daha karışık bir yapıdadır.
Filler Türkçede yalın kökler halinde kullanılmazlar.Fiillerin Türkçede en yalın oldukları durum ikinci teklik şahıs emir kipi çekiminde görülür ki, bu yapının da Eski Türkçede ekli olarak kullanıldığı malumumuzdur.Bu sebeple fiiller ya fiilimsiler ya da kip ekleriyle dildeki fiil ihtiyacına cevap verirler.İşte Türkçedeki tasviri fiillerin temel fiil kısmının zarf-fiil ve –mak,-mek,-ma,-me eklerini almasının nedeni de budur.Aksi takdirde bir birleşmenin olması mümkün değildir.Ancak zarf-fiilli yapılarda fiil,fiil hüviyetini daha fazla taşır ki, bu da Türkçenin zarf-fiil eklerinin özelliğiyle ilgilidir.Nitekim birkaç istisna hariç zarf- fiillerden sonra hal ekleri gelmezken –mak,-mek,-ma,-me eklerini almış fiillerden sonra iyelik ekleri veya hal ekleri gelebilir.Bu eklerin temel fiile gelmelerinin nedeni zarf-fiilin temel fiile eşlik etme nedeninden hiç de farklı değildir; fakat bu hal ekleri temel fiilin grup içinde daha fazla görev üstlenmesine sebebiyet verir.Nitekim zarf-fiilli yapılarda temel fiilin bu görevi daha sınırlıdır.Hem zarf-fiilin hem de + -mak,-mek,- ma,-me eklerinin ortak bir özelliği temel fiilin anlamını değiştirecek bir vazife üstlenmemeleridir.Tersi bir durumda fiil + fiil yapıları değil, isim + fiil yapıları ortaya çıkardı.İşte düşünce ürünü olan dilin Türkçede tasviri fiilleri meydana getirdiği genel yapı bu özelliklerden vücut bulur.
Tasviri fiillerde, temel fiilin –mak,-mek,-ma,-me eklerini aldığı birleşikliklerde bu ekler fiilin kök olarak dışarı çıkmalarını sağlarlar.Bu eklerden sonra gelen iyelik ekleri hareketin kime ait olduğunu belirtirler.Hareketinin sahibinin belirtilmesi demek, hareketin failinin belirtilmesi demektir.Bilindiği gibi Türkçede iyelik ekleri isme gelirse ismin kime ait olduğunu, fiile gelirse fiildeki hareketin sahibini; yani
failini belirtirler.Fiil köklerinin kip ekleriyle çekimlenmelerinden sonra gelen iyelik eklerinin şahıs ifade ederek ikinci tip şahıs eklerini oluşturmaları da yine iyelik eklerinin bu özelliğinin bir sonucudur.İşte bu ekler bir taraftan temel fiilin dışarı çıkmasını sağlarken diğer taraftan grubun failini de belirtmiş olurlar.Dil,fiilin hareket özelliğini daha kuvvetli koruyup fail-i meçhul gereklilik gösterenlerini oluşturmak istediğinde –mak,- mek eklerini kullanıp iyelik eklerini kullanmaz.Bundan sonra fiil grubunun yardımcı fiil unsuru faili belli olan veya meçhul olan temel fiile çeşitli anlamlar katarak onu tasvir eder.Bu yardımcı fiil lazım gel-/lazım ol/lazım + i- fiili şeklinde kendi bünyesinde de bir birleşik fiil ise temel fiile “lazım olan” anlamını katar.Burada şunu da belirtmeliyiz ki lazım + i- fiilli şekiller isim değil fiil olan şekillerdir.Gramer olarak aksini söylemek mümkün değildir.Kezalik bu yardımcı fiil gerekmek fiili ise faili de belli olan veya meçhul olan temel fiile “icap etme” anlamını katar.Bu şekilde teşekkül eden fiil grubunun faili belli ise birleşik fiil kip ekleriyle çekimlendikten sonra şahıs eki almaz;zira zaten şahıs ifade eden bir gösterge mevcutken dil aynı işlevi gören bir göstergeye daha ihtiyaç duymaz.Çalış- fiilinin temel fiili tasvir ettiği yapılarda ise fiil grubunun faili belli olmadığı için birleşik fiilin çekimlenmesinden sonra şahıs ekleri de çekimli yapıya gelirler.Çalış- tasviri fiilinin kullanıldığı yapıların fiil grubu olma özelliği daha belirgindir.
Türkçenin zarf-fiil almış tasviri fiillerin dışındaki bu diğer tasviri fiillerin fiil grubundaki faili belli veya meçhul temel fiili tasvir etmeleri neticesinde ortaya çıktıkları ve Türkçenin gereklilik,çaba ve diğer göstergelerini karşıladıklarını söyleyebiliriz.Bu tasviri fiiller bazı yönleriyle zarf-fiilli tasviri fiillere yaklaşıp bazı yönleriyle de onlardan farklılaşırlar;ancak hem zarf-fiilli yapılar hem de diğer yapılar,fiil grubu içindeki bir gösterenin bir diğer göstereni tasvir etmeleri özelliğiyle bir çatı altında birleşirler.
Fiil Grubu Şeklinde Olan Gösterenler Üzerine
Türkçede birleşik fiillerin teşekkül ettiği yapıyı,fiil grubundaki yüklemin üstlenmiş olduğu vazife belirler.Buna göre grubun yüklemi,adeta bir isimden fiil yapan ek hüviyetine bürünmüşse isim + yardımcı fiil birleşiklikleri ortaya çıkar;fakat grubun yüklemi,temel fiilin anlamına çeşitli gramer birliklerinin yardımıyla ilave anlamlar katıyorsa,tasviri fiiller ortaya çıkar ki,burada yardımcı fiil adeta bir fiilden fiil yapan ek görevi üstlenmiş olur.
Fiil grubunun yüklemi olan fiil,sadece grubun yüklemi olma ve gruptaki diğer gösterenlerin anlamlarına ilavelerde bulunarak onları tamamlama görevi üstlenmiş olabilir.Bu bağlamda grubun fiili ne sadece ismi fiilleştirme ne de ek almış temel fiili tasvir etme görevi üstlenir.Fiilin yüklenmiş olduğu görev grubun fiil ihtiyacını karşılayarak yan ve temel anlamlarıyla gruptaki diğer gösterenlerin anlamlarına ilavelerde bulunup dilin gösterilenlerini karşılayacak gösterenlerini oluşturmaktır.Bu sebeple gruptaki fiili yalnızca ismi fiilleştiren yapı olarak düşünmemiz mümkün değildir.Grubun fiili,gruptaki diğer gösterenlerle işbirliği yaparak gösterilenleri grup halinde gösterenlerle karşılayan birleşiklikler oluşturur.Türkçede bu şekilde vücut bulan en yaygın gösterenler,fiil grubu mahiyetinde olan deyimlerdir.Bu yapılarda grubun fiili dahil her bir gösteren yan anlamlar yüklenebilir.Yüklenen bu anlamların hepsi bir gizli antlaşmalar sistemine dayandığından o dili konuşan herkesçe anlaşılır;yani grubun hangi gösterileni karşıladığı bilinir.İşte bu gösterilenlerin göstereni fiil grubundan oluşmuştur.
Deyimlerin dışında var olan fiil grubu mahiyetindeki birleşik fiiller şunlardır:
İstekte Anidenlik –Varlık-Yokluk Bildiren Gösterenler
Hareketteki isteğin aniden ortaya çıktığını ve harekette isteğin bulunup ya da bulunmadığını bildiren gösterilenleri karşılamak üzere dilin başvurduğu gösterenler şöyle bir düzende tezahür ederler:
1)İstekte Birdenbirelik fiil kökü+-ası,-esi+iyelik eki(fail bildirir)+gel- fiili 2)İsteğin Mevcut Olmasıfiil kökü+-ası,-esi+iyelik eki(fail bildirir)+var+i- fiili