Manevi Liderlik ve Etik

Manevi liderlik yeni liderlik yaklaşımları arasında yer almaktadır. Kavram olarak maneviyat Allah’a yakınlık duygusu içinde olmak ve bunu yaparken yaşama ve dünya’ya ait bütün değerlerden uzak durmayı ifade etmektedir. Maneviyat din ile iç içedir. İki kavram arasında farklılık olarak; din kavramı içerisinde kişinin yaşamı içerisindeki inanç ve ibadetleri yer almakta iken, maneviyat kavramında yaşam ilkelerinin de yer alması gösterilebilir. Maneviyat kavramı bu haliyle herhangi bir biçimsel veya organize olmuş din kavramından daha geniş bir kavramı ifade etmektedir (Fry, 2003; Baloğlu ve Karadağ, 2009:167).

Maneviyat “bireyin kendini sorgulaması yoluyla bir anlama ulaşmasıdır” farklı bir bakış açısıyla insanlarla bir bütün olma ihtiyacı, yaşama gücü ve içsel bir deneyim” olarak tanımlanabilir (Kesken ve Ayyıldız, 2008: 745). Krishnakumar ve Neck (2002), literatürde yaygın kullanılan tanımlamaların olduğunu ve bunlar arasında ön planda olan tanımlamaların üç farklı grupta toplandığını ifade etmektedir. Bunlar; içsel odaklı bakış açısı, inanç temelli bakış açısı ve varoluşçu bakış açısıdır. İçsel bakış açısına yönelik değerlendirmeler incelendiğinde, bireyin içinden gelen güçle hareket ettiği görülecektir. İnanç temelli yaklaşımda, bireyin yapmış olduğu faaliyetler, inancının gereklerini yerine

orada bulunma nedenini açıklamaya yönelik tanımlamalardan oluşmaktadır. Eğer bireyin bulunduğu iş, birey için bir anlam ifade etmiyorsa, bu durum onun davranışlarına yansıyacaktır.

Maneviyat, bireyin sahip olduğu etik bilişle bağlantılıdır. Kavram bireylerin, farklı durumların etik yönünü nasıl algıladığıyla yakından ilgilenmektedir. Maneviyatın yükselmesi bireyin etik olan ya da olmayan durumlara yönelik algılama durumlarını etkilemektedir (Fernando ve Chowdhury, 2010: 212).

Bu kısımdaki açıklamalar incelendiğinde, maneviyat kavramının oldukça geniş bir yelpazeyi içerdiği görülecektir. Bu kadar geniş alanda bulunan kavramın, tam olarak tanımlanmasında birçok güçlük olduğunu belirtmektedir (Kesken ve Ayyıldız 2008). Dolayısıyla manevi liderlik kavramını tanımlamak zorlaşmaktadır. Çalışmalarında, maneviyatın tanımlanmasındaki zorluğun kavramın üst düzey bireyselleştirilmesinden ve yoğun olarak kişisel faaliyetleri içermesinden kaynaklandığını ileri sürmektedir (Dent, Higgins ve Wharff 2005: 632).

Maneviyat kavramının içeriği hakkında kısaca bilgi verdikten sonra manevi liderliğin içeriği hakkında da kısaca bilgi vermek yerinde olacaktır.

Son yıllarda iş ortamında kendini gösteren aşırı stres internet kullanımının yaygınlaşması, bilgiye hızlı ulaşmanın getirdiği anlık haz ve bireyin hissettiği yalnızlık manevi liderliğin önem kazanması için yeterlidir. Bu liderlik tarzının diğer liderlik tarzlarıyla kesiştiği en önemli nokta kişi ve grup arasında oluşan denge, bütünlük hissi ve iletişimin en üst düzeyde olmasıdır (Baloğlu ve Karadağ, 2009: 173).

Baloğlu ve Karadağ (2009: 173) işyeri birey için ihtiyaçlarının karşılandığı bir

yuva anlamı taşıdığını ve işteki takdir ve hazzın azımsanmayacak bir öneme sahip

olduğunu ifade etmektedir. Dolayısıyla birey için işyeri sadece maddi kazancın sağlandığı bir yer değil aynı zamanda birey için manevi hazzın sağlandığı bir alandır.

Manevi liderlik, örgütlerin dönüşümünün sağlanması ve gelişmesi amacına yönelik, öğrenen örgütler ve içsel motive olmuş bireyler yaratılmasını amaçlayan bir paradigmadır (Fry ve Cohen, 2009: 269). Buna ilaveten “değerlerde, davranışlarda ve hareketlerde bireyin kendi benliğinde ve diğerlerinin benliğinde içsel bir motivasyon oluşturması gerekmektedir. Bu yolla liderler ve çalışanlar, kendi mesleklerine bağlılık oluşturmakta ve örgütlerine üyeliği sağlanmış bireyler meydana getirme” bileşenlerini oluşturmaya odaklanmaktadır (Fry, 2003: 711).

Manevi liderlik, üst düzey vizyon anlayışıyla çalışanlara ilham vermekte, onların motivasyonunu sağlamakta ve yüksek düzeyde motivasyon sağlamış, bağlılık

elde etmiş, üst düzey verimlilik sağlayacak işgörenlerin yetişmesi amacıyla özgeci değer temelli ortak kültür oluşturmak görevlerini üstlenmektedir. Manevi liderliğin merkezinde, belirli bir mesleğe adanmışlığın sağlanması ve işyerinde sosyal bağların en üst düzeye çıkarılması görevleri vardır (Fry ve Slocum, 2008: 90). Manevi liderler hizmetkâr liderlik tarzını benimsemektedir. Bu noktada kendilerinin olduğu kadar çalışanların da gelişimi için çaba harcama manevi liderlik tarzının prensipleri arasında yer alır (Kesken ve Ayyıldız, 2008: 746).

Manevi liderliğin temel amacı, bireylerin ve liderlerin temel ihtiyaçları olan üyelik hissini ve arayış hislerini temel alarak onların manevi rahatlamalarını sağlamaktır (Fry ve Cohen 2009: 269). Manevi liderlik buna ilaveten ortak bir vizyonu oluşturarak, özgeci bir sevgiyi sağlayarak, işyerinde manevi bir ruhun gelişmesine katkı sağlayarak, güçlendirilmiş takımlar ortaya çıkararak, örgütsel bağlılığı güçlendirerek ve verimliliği artırarak manevi hazzın artmasına katkı sağlamaktadır. Manevi liderliğin merkezinde, sahip olunan iş aracılığıyla oluşmuş arayış ve iş yerindeki sosyal bağlantılar yer almaktadır. Manevi liderliğin ortak bir vizyon oluşturması da bu yolla sağlanmaktadır. Kendi benliğimiz ve diğerlerinin benliğinin dikkate alınması, ilgilenilmesi, gerçek manada yardım edilmesi, karşılıklı anlayış ve lider ve bireyin üyelik hissi yoluyla oluşmuş özgeci sevgi temelinde örgütsel ve sosyal kültür oluşturulmaktadır (Fry ve Slocum, 2008: 90).

Reave (2005: 670), manevi liderliğin sadece örgütün iç çevresinde değil dış çevresinde de olumlu etik etkilerinin olduğunu ileri sürmektedir. Manevi lider için; lider-üye etkileşiminin en üst düzeyde kullanılması yönünde hareket eden, müşterilerle de aynı etik değerlerin paylaşılması, yardım ikliminin oluşması ve çevresel değerlere saygılı bir örgüt için çaba harcadığını söylemek mümkündür. Liderin sahip olduğu manevi değerler ve davranışlar diğerlerine ve çevreye saygıyı beraberinde getirmektedir.

Tablo 3’de etik liderliğin ruhsal, otantik ve dönüşümcü liderlik teorilerinden benzerlik ve farklılıkları dört farklı boyutla kıyaslanarak açıklanmaktadır. Tablo incelendiğinde etik liderin diğer liderlerden farkı tarafları ahlaki kişilik ve ahlaki yöneticilik özelliklerine vurgu yapılarak bir kıyaslama oluşturulduğu görülmektedir. Buna ilaveten üç liderlik yaklaşımının da temel benzerlikleri geleneksel etik anlayışa sahip olmasıyla değerlendirilmektedir.

Tablo 3

Etik, Manevi, Otantik ve Dönüşümcü Liderlik Teorileri Arasındaki Farklılıklar ve Benzerlikler

Kaynak: (Brown ve Treviño, 2006: 598). Otantik

Liderlik

Etik Liderlikle Temel Benzerlikler Temel Farklılıklar

Diğerleriyle ilgilenir (Özgecilik) Etik yönetici ahlâki yönetim ve diğer farkındalıkları vurgular.

Etik düşünme Otantik lider otantikliği ve benlik farkındalığını ortaya koyar.

Doğruluk Rol model Manevi

Liderlik

Etik Liderlikle Temel Benzerlikler Temel Farklılıklar

Diğerleriyle ilgilenir (Özgecilik) Etik yönetim ahlâki yönetim ortaya koyar

Doğruluk Manevi liderlik, vizyonu,

umudu/inancı ve işi bir görev

bilinciyle yerine

getirmektedir. Rol model

Dönüşümcü Liderlik

Etik Liderlikle Temel Benzerlikler Temel Farklılıklar

Diğerleriyle ilgilenir (Özgecilik) Etik lider ahlâki standartları ve ahlâki yönetim anlayışı ortaya koyar (daha ziyade etkileşimci lider) .

Etik düşünme Dönüşümcü lider vizyonunu,

değerlerini ve entelektüel desteğini ortaya koyar.

Manevi liderlik, dönüşümcü ve otantik liderlikteki özelliklerinde olduğu gibi; doğruluk, özgecilik ve farklı liderlik özellikleri çerçevesinde değerlendirildiğinde etik liderlik bileşenleriyle uyumlu bir şekilde oluştuğu görülecektir. Bir başka ifadeyle dört liderlik tarzlarında da söz konusu özellikler ortaktır. Bununla birlikte manevi liderlik yapı ve içerik itibariyle etik liderlikle ilişkili değildir. Manevi liderliğin sadece etik yönü bulunmamakta, liderlikte var olan ve liderin sahip olduğu vizyon ve benzeri özellikler etik liderlikle tam anlamıyla örtüşmemektedir (Brown ve Treviño, 2006: 600).