G- Madeni Yağ Lisansı
1- Madeni Yağ lisansı İle İlgili Yasal çerçeve
Madeni Yağlarla ilgili ilke ve kurallar Madeni Yağların Ambalajlanması ve Piyasaya Sunumu Hakkında Tebliğ489 hükümlerine göre yürütülmektedir. Madeni yağ; baz yağına veya kimyasal sentez yöntemi ile işlenen maddelere, bazı katkıların ilâvesi sonucu, hareketli ve temas halinde olan iki yüzey arasındaki sürtünme ve/veya aşınmayı azaltma veya soğutma özelliğine sahip mamul haline getirilen doğal veya yapay maddeleri490, madeni yağ üreticisi ise; madeni yağ üretimi yapan gerçek veya tüzel kişiyi ifade etmektedir491.
Madeni yağ ve türevlerinin akaryakıt olarak kullanılması ve piyasaya sürülmesi son yıllarda ülkemizde yoğun olarak görülen faaliyetler arasında yer almış ve ülkenin pek çok yerinde 10 numara yağ adı altında pazarlanan, motorin tüketen kamyon, otobüs, minibüs gibi araçlarda yoğun olarak kullanılmak suretiyle teknik standartlara aykırı, can ve mal emniyetini, çevre ve insan sağlığını hiçe sayan bir piyasa oluşturulmuştur.
Madeni yağ ve solvent türevlerinin üretimi, işlenmesi ve karışımlı akaryakıt şeklinde piyasaya sürülmesi noktasında, başta Kocaeli ve İstanbul illeri olmak üzere, karışımlı akaryakıtların yoğun olarak piyasaya sürüldüğü Mersin, Şanlıurfa, Bursa, Gaziantep, İzmir, Ankara, Adana, Manisa illeri ile akaryakıt kaçakçılığı faaliyetlerinin gerçekleştirildiği diğer illerde yapılan kolluk operasyonlarında madeni yağ, geri dönüşüm veya boya kimyasallarının üretimine yönelik faaliyet gösteren bazı firmalardan temin edilen karışımlı akaryakıtların muhtelif petrol istasyonlarında, tır- kamyon ve otobüs garajlarında, oto tamir - bakım ve yıkama işlemlerinin gerçekleştirildiği işyerlerinde satışa sunulduğu görülmüştür. Bunun yanı sıra bazı şantiyelerde kullanılan iş makinelerinin yakıt ihtiyacının da bu şekilde karşılandığı belirlenmiştir. Bahse konu karışımlı akaryakıtların petrol istasyonlarında özel düzenekli pompalar kullanılarak piyasaya arz edildiği ve gizli tanklarda depolandığı şeklinde tespitlere ulaşılmıştır. Bu durum yaygın bir şekilde üretilerek satışa sunulan karışımlı akaryakıtlar ile etkin mücadele edilmesi gerekliliğini ve mücadeleci personelin kapsamlı bir eğitime tabi tutulması zorunluluğunu bir kez daha ortaya koymaktadır492.
489
Tebliğ, 12.02.2011 tarih ve 27844 sayılı RG’de yayımlanmıştır. (Tezimizde “Madeni Yağ Tebliği” olarak sorunu bulunmadığı anılacaktır).
490
Madeni Yağ Tebliği, m. 2. maddesinin 14. bendi.; Tanımlar hakkında ayrıca bakınız. Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliği m.4/20.bent.; Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelik m.4/p bendi.; Petrol Piyasasında Yapılacak Denetimler ile Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik m.4.
491
Madeni Yağ Tebliği, m. 2.b. 15. 492
Tebliğin; 2011 yılında yürürlüğe girdiği tarihe kadar madeni yağ piyasasında bir mevzuat ve uygulama boşluğu yaşanmıştır. Yürürlük tarihine kadar madeni yağ piyasası 2004 tarihli Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğine göre düzenlenmeye çalışılmıştır.
Madeni yağ lisansı sahipleri piyasada; lisansı kapsamındaki madeni yağ üretimi tesislerinde “madeni yağ üretimi” ile iştigal etme hakkına sahiptir. Süresinde madeni yağ üretimi lisansı almayan kişilerin (lisnassız olarak) faaliyette bulunmaları mümkün değildir493. Madeni yağ lisansı sahipleri, üretim veya ithalatta standartlara ve teknik düzenlemelere uymakla yükümlüdür494. Danıştay, üretimi yapılan yağın gerçekten teknik olarak “madeni yağ” olup olmadığının tespit edilmesinden sonra üretimin lisansa tabi olup olmayacağının belirlenmesi gerektiği, teknik olarak madeni yağ kapsamında bulunmayan ürünler için lisans alınmasına da gerek olmadığı yönünde karar vermiştir495. Danıştay bir başka kararında; “madeni yağ üretimi” ile “madeni yağ ticareti” kavramlarını birbirinden ayırarak madeni yağ üretimi yapıldığı konusunda somut hiçbir belge bulunamaması durumunda EPDK tarafından lisanssız madeni yağ üretimi yapıldığı gerekçesiyle
493
Dosyanın incelenmesinden; madeni yağ üretimi ile uğraşan davacının, Kanun'un lisans alınması için öngördüğü 20.12.2004 tarihinden, davacıya ait işyerinin mühürleme tutanağı ile mühürlendiği tarihe kadar lisans almaksızın piyasa faaliyetinde bulunduğunun tespit edildiği anlaşıldığından, davacı hakkında, idari para cezası uygulanmasına ilişkin olarak verilen Kurul kararında mevzuata aykırılık bulunmamaktadır. DANIŞTAY 13. Dairesi, 2007/13540 E., 2010/651 K. Sayılı ilamı.
494
Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliği, m. 23-24. ; Teknik düzenleme; Petrolün ve madeni yağın, ilgili idari hükümler de dahil olmak üzere, özellikleri, işleme ve üretim yöntemleri, bunlarla ilgili terminoloji, sembol, ambalajlama, işaretleme, etiketleme ve uygunluk değerlendirmesi işlemleri hususlarından biri veya birkaçını belirten ve uyulması zorunlu olan her türlü düzenlemeyi ifade etmektedir. Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelik m.4
495
Dosyanın incelenmesinden, davacı şirkete lisanssız madeni yağ üretimi yaptığından bahisle, 5015 sayılı Yasanın 3. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendi ve aynı Yasanın 19. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi uyarınca anılan Tebliğ'e göre 714.460.-YTL idarî para cezası uygulandığı, davacı tarafından ise kapasite raporunda beton katkı maddeleri kategorisinde yer alan ve piyasada "kalıp yağı" olarak isimlendirilen "Yapol", "Yapol Konsantre Rheofinish 231" ve "Yapol Rheofinish 217" isimli üç ürünün madeni yağ kapsamında bulunmadığı iddiaları ile bakılan davanın açıldığı anlaşılmıştır… Dairemizce davalı idareden bilirkişi incelemesi için istenilen numunelerin artık üretiminin yapılmaması nedeniyle temin edilememesi, dosyada bu ürünün saf madenî yağ olarak tanımlanamayacağı yolundaki TÜBİTAK ve Yıldız Teknik Üniversitesi uzmanlarınca hazırlanmış analiz raporlarının bulunması, davalı idarece bu ürünün içeriği ve kullanıldığı yerler konusunda yapılmış herhangi bir tespit olmaması karşısında, üretilen ürünün madenî yağ niteliği taşıdığı gerekçesiyle tesis edilen davacıya idarî para cezası verilmesine ilişkin Kurul kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır. DANIŞTAY 13. Dairesi, 2006/5803 E., 2010/2649 K. Sayılı ilamı.
Dairemizin 16.11.2007 tarih ve 2007/10248 sayılı ara kararı ile bilirkişi incelemesi yaptırılmasına karar verilmiş, … TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (MAM) laboratuarına davacıdan alınan 1 kg'lık judol numunesi gönderilmiş, numunenin burada yapılan analizi sonucunda düzenlenen raporda, sonuç olarak, söz konusu numunenin ağırlıkça %41.8 oranında inorganik madde, az miktarda Hematite, az miktarda Illite, az miktarda Kristobalite, ağırlıkça %58.2 oranında yağ asidi ve mineral yağ karışımından oluştuğu, numunenin organik fazında varlığı belirlenen mineral yağın miktarının, laboratuvar imkânlarında belirlenemeyeceği, numunenin organik fazında belirlenen yağ asidi kompozisyonunun, hayvansal yağ (don yağı) kimyasal kompozisyonu ile uyum içinde olduğu belirtilmiş, …daha önce, davacı tarafından lisanssız üretildiği iddia edilen judol adlı üründen alınan numunenin TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi'nde yapılan analizine ilişkin 22.05.2008 tarih ve 2869 sayılı analiz raporunun bilirkişi tarafından değerlendirilmesi sonucunda düzenlenen 05.09.2008 tarihli bilirkişi raporunda ise sonuç olarak "Judol" adlı ticarî ürünün bir "gres" olup, 5015 sayılı Kanun kapsamına göre lisanslı üretime tabi olduğu belirtilmiş, rapor, Dairemizce uygun görülmüş, tarafların itirazları bu raporu kusurlandırıcı nitelikte bulunmamıştır. DANIŞTAY 13. Dairesi Başkanlığı, 2007/10248 E., 2010/656 K. Sayılı ilamı.
verilen idari para cezasını iptal etmiş, madeni yağ ticareti için lisans alınmasına gerek olmadığına karar vermiştir496.
Madeni yağ üretim faaliyetinin yapılması ve bu amaçla tesis kurulması ve/veya işletilmesi için lisans alınması zorunludur. Lisans ile tanınan haklar, ilgili ve diğer mevzuatta kayıtlı hususların yerine getirilmesi koşuluyla kullanılabilir. Madeni yağ üretim faaliyeti ve/veya bu faaliyete dayalı olarak üretim yapılan tesislere ve faaliyet kapsamında üretilen ürünlere ilişkin olarak diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından özel mevzuatına göre alınması zorunlu olan lisans, izin, onay, tescil, ruhsat vb. belgeleri alma yükümlülüğü ile faaliyete ilişkin olarak uyulması zorunlu olan usul ve esasları düzenleyen mevzuata uyma yükümlülüğü devam eder497. Lisanssız madeni yağ üretimi ve akaryakıt olarak piyasaya sunumu EPDK tarafından yakından takip edilmekte ve gerekli müeyyideler uygulanmaktadır498.