Kurulun Yapısı ve Petrol Piyasası İle İlgili Görevleri

Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu PPK hükümlerini uygulamak, piyasa faaliyetlerine ilişkin her türlü düzenlemeleri yapmak ve yürütülmesini sağlamakla görevlidir. Kurul, petrol faaliyetlerine ilişkin plân, politika ve uygulamalarla ilgili Kurum görüş ve önerilerini belirlemektedir. Petrol piyasası faaliyetleriyle ilgili denetleme, ön araştırma ve soruşturma işlemlerini yürütmek, yetkisi dahilindeki ceza ve yaptırımları uygulamak ve dava açmak da dahil

186

4628 sayılı Kanun, m. 5. 187

BİO’ların oluşturulmalarının nedeni; bunları işlevlerini yerine getirir iken günlük politikaların ve politikacıların etkisinden uzak tutmaktır. GÜNDAY-Panel, s. 74.

188

DPT Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Rekabet Hukuku Ve Politikaları Özel İhtisas Komisyonu Raporu 2000, s. 44-45.

189

ULUSOY, Ali-Bağımsız İdari Otoriteler, s. 164. ; Aynı görüşte GÜNDAY-Panel, s. 74. 190

AZRAK, s. 25. 191

olmak üzere her türlü adlî ve idarî makama başvuru kararlarını almak da Kurul’un görevleri arasındadır.

PPK ve çıkarılan yönetmelik hükümlerine, Kurul tarafından onaylanan tarife ve yönetmeliklere, lisans hüküm ve şartlarına ve Kurul kararlarına aykırı davranıldığı durumlarda, idarî para cezası vermek ve lisansları iptal etmek de Kanun gereği Kurul’un görevleri arasındadır.

Kurul üyeleri üyelikleri süresince özel bir kanuna dayanmadıkça kamu ya da özel kuruluşlarda hiç bir görev alamazlar. Kurul üyeleri, üyeliklerinin sona ermesinden itibaren iki yıl süre ile elektrik ve doğal gaz ile petrol ve LPG piyasalarında faaliyet gösteren özel hukuk hükümlerine tâbi tüzel kişiliklerde ya da bunların iştiraklerinde görev alamaz ya da bu tür işlere ortak olamazlar ve bu tüzel kişilerden ya da iştiraklerden gelir sağlayacak ya da sağlayabilecek doğrudan ya da dolaylı ilişkiye giremez ve elektrik enerjisi ticareti ve doğal gaz ticareti ile petrol ve LPG ticareti ile uğraşamazlar192.

EPDK özerk ve bağımsız bir kuruluştur. Özerkliğe sahip olduğu kendi kanununda da belirtilmiştir. Kanun, idari otoritelerin bağımsızlığını sağlayabilmek için üyelerinin bağımsızlıklarını sağlayacak usul ve güvenceler öngörmüştür193.

Kurul üyeleri ve Kurum personeli, Kurumla ilgili gizlilik taşıyan bilgileri ve elektrik enerjisi ve doğal gaz ile petrol ve LPG sektöründe yer alan gerçek ve tüzel kişilere ait her türlü sırları, görevlerinden ayrılmış olsalar bile açıklayamaz, kendilerinin veya başkalarının menfaatine kullanamazlar194.

Kurul üyelerinin görev süreleri dolmadan görevlerine son verilemez. Ancak, Kanun’da belirlenen yasakları ihlal ettiği veya bu Kanun ile kendilerine verilen görevler ile ilgili olarak işlediği suçlardan dolayı haklarında mahkumiyet kararı kesinleşen Kurul Başkan ve üyeleri, 657 sayılı DMK uyarınca Devlet memuru olmak için aranan şartları kaybettikleri tespit edilen veya üç aydan fazla bir süre ile hastalık, kaza veya başka bir nedenle görevlerini yapamaz durumda olan veya görev süresinin kalan kısmında görevine devam edemeyeceği, üç aylık süre beklenmeksizin tam teşekküllü bir hastaneden alınacak heyet raporu ile tevsik edilen Kurul üyeleri, süreleri dolmadan Bakanlar Kurulu tarafından görevden alınır.195

Kurul üyeleri Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu huzurunda yemin etmedikçe göreve başlayamaz. Kurul üyeleri göreve başlama ve görevden ayrılma tarihlerinden itibaren bir ay içinde ve görevleri devam ettiği sürece her iki yılda bir mal beyanında bulunmak zorundadır196.

Bu maddeye; 2/3/2005 tarihli ve 5307 sayılı Kanunun 21. maddesiyle, birinci ve üçüncü fıkralarında geçen "elektrik ve doğal gaz" ibaresinden sonra gelmek üzere "ile petrol ve LPG" ibaresi, "elektrik enerjisi ticareti ve doğal gaz ticareti" ibaresinden sonra gelmek üzere "ile petrol ve LPG ticareti" ibaresi, dördüncü fıkrasında geçen "elektrik enerjisi ve doğal gaz" ibaresinden sonra gelmek üzere "ile petrol ve LPG" ibaresi eklenmiştir.

196

Kurul salt çoğunlukla toplanmakta olup kararlar toplantıya katılanların çoğunluğunun oyu ile alınmaktadır197.

Piyasada faaliyet gösteren tüzel kişilerin ortaklık yapılarında herhangi bir nedenle yüzde on veya daha fazla, halka açık şirketlerde ise yüzde beş veya daha fazla bir sermaye payı değişimi veya bu tüzel kişilerin birleşmeleri veya herhangi bir tüzel kişinin konsolidasyon, kontrolün değişmesi, satış, devir veya diğer düzenlemeler ile tüzel kişilik yapısının değişikliğe uğraması ya da bir tüzel kişinin sahibi olduğu üretim, iletim veya dağıtım tesislerinin önemli bir kısmında herhangi bir satış, devir veya diğer bir düzenleme sonucu değişiklik olması durumunda, Kurul onayı alınması gereklidir198. Piyasada gerçekleştirilecek ve 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 7. maddesi kapsamına giren birleşme ve devralmalarda Rekabet Kurulunun izin verme yetkisi saklıdır. 5018 sayılı Kanuna göre (m.3/c) bu Kanuna ekli III sayılı cetvelde sayılan düzenleyici ve denetleyici kurumlar, “merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri” kapsamına girmektedir. Anayasanın 166.maddesine göre ise “merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri” nin bütün gelir ve giderleri ile malları Sayıştay tarafından denetlenmektedir199.

Kanun’da Kurumun ana hizmet birimleri ile uzman ve uzman yardımcılarına ilişkin nitelikler konusunda Yönetmelik esaslarına atıf yapılmakla birlikte bu hüküm, emsal bir bağımsız idari otorite ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesinin vermiş olduğu emsal bir karar çerçevesinde kanaatimce Anayasa’ya aykırı nitelik taşımaktadır200.

Kurul Başkanı ve Kurul üyeleri ile diğer Kurum personeli, 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununa tabidir. Kurul Başkan ve üyeliklerine atananların Kurulda görev yaptıkları sürece eski görevleri ile olan ilişkileri kesilmektedir. Kurum personelinin ücret ve diğer

197

Bu niteliği itibariyle Kurul işlemleri “kolektif işlem”, “çok iradeli işlem” veya “toplu işlem” olarak değerlendirilebilir. Bu işlemler birden fazla kamu görevlisinin bir araya gelerek müzakere yaptıktan sonra aldıkları kararlar veya yaptıkları işlemlerdir. Kurul halinde alınacak kararlarda toplantı ve karar yeter sayısına ve görüşme usullerine uyulması zorunlu olup aksi halde şekil yönünden hukuka aykırılık oluşur. YILDIRIM- Sözlük, s. 523.; GÜNDAY, s. 134.; ATAY, s. 369-370.; GÖZLER, s. 277

198

4628 sayılı Kanun, m. 8. 199

GÖZLER, s. 235. 200

Anayasa’nın 128. maddesinde “Devletin, kamu iktisadî teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür. Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu yasayla kendisine verilen kamu hizmeti niteliğindeki sürekli görev ve hizmetleri, maddenin dördüncü fıkrasına göre, daire başkanlıkları şeklinde örgütlenen ve uzmanlık esasına göre çalışan ana hizmet ve yardımcı hizmet birimlerince yerine getirir. Bu nedenle uzmanlar, Anayasa’nın 128. maddesinde sözü edilen genel idare esaslarına göre asli ve sürekli nitelik taşıyan kamu hizmetlerini yerine getiren personeldir. Anayasa’nın 128. maddesinin birinci fıkrası kapsamındaki görevleri yürüten bütün personelin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülüklerinin yasayla düzenlenmesi gerekir. Üst Kurul uzmanlarının, uzmanlık alanları, nitelikleri, öğrenim dalları ve düzeyleri, seçilme usulleri, tabi olacakları sınavlar, yeterliliklerinin belirlenmesi ve atamanın nasıl yapılacağını içeren atama usullerinin yasayla düzenlenmesi gerekirken, buna ilişkin düzenlemenin Üst Kurul’un çıkartacağı yönetmeliğe bırakılması Anayasa’nın 2. ve 128. maddelerine aykırıdır. ANMK 12.6.2008 tarih ve 2004/55 E., 2008/118 K. Sayılı kararı. 5 Kasım 2008 tarih ve 27045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

mali hakları, Bakanlar Kurulunca belirlenecek esaslar çerçevesinde Başkanlığın teklifi üzerine bizzat EPDK tarafından tespit edilmektedir201.

Kurumun gelirleri Kurumun bütçesini oluşturmaktadır. Kurumun petrol piyasası ile ilgili gelirleri; katılma payı, lisans, onay, izin ve vize işlemleri üzerinden alınacak bedeller, yayın ve sair gelirler, ayrıntıları kamuoyuna duyurulmak kaydıyla ve piyasanın gelişimine dair etüt ve proje çalışmalarının finansmanında kullanılmak üzere uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından verilecek hibelerden oluşmaktadır. Kurumun gelirlerinin, giderlerini karşılaması esastır. Kurumun gelir fazlası ertesi yılın Mart ayı sonuna kadar genel bütçeye aktarılmaktadır. Kurumun mal ve varlıkları Devlet malı sayılmakta olup haczedilememekte ve rehnedilememektedir. Kanun hükümlerine göre verilmiş olup da tahsil edilen idarî para cezalarının yüzde onu Kurum hesabına aktarılmaktadır202.

İKİNCİ BÖLÜM

LİSANSLAR