Mağdurluk Statüsünün Ortadan Kalkması veya Kaybı

Mağdurluk statüsü, ihlale yol açtığı ileri sürülen iĢlem, eylem ya da ihmal nedeniyle güncel ve kiĢisel bir hakkı doğrudan etkilenen kiĢinin ileri sürdüğü ihlalin tam olarak giderilmesiyle birlikte ortadan kalkar. Buna göre, bir baĢvuruda ihlal kararı verilebilmesi için mağdurluk statüsünün karar anına kadar devam etmesi gerekir. Eğer baĢvuruya konu ihlal ortadan kaldırılmamıĢ ya da tam olarak giderilmemiĢse, ihlal devam ediyor ve bu bakımdan kiĢinin mağduriyet statüsü yani kiĢinin mağduriyeti devam ediyor demektir⁶⁰⁷.

Mağdurluk statüsünün bütün bir yargılama boyunca devam etmesi gerekmektedir. Ayrıca, baĢvurucunun lehine bir karar verilmesi veya önlem alınması mağdurluk statüsünün ortadan kalkması için yeterli olmayıp ilgili makamlar tarafından ihlalin açıkça veya özü itibariyle kabul edilmiĢ ve ihlalin sonuçları giderilmiĢ olmalıdır⁶⁰⁸. Örneğin Anayasa Mahkemesi, baĢvurucunun karar verilmeden önce Anayasa'nın 19. maddesinde yer alan özgürlük ve güvenlik hakkına yönelik müdahalenin giderilmiĢ olması nedeniyle baĢvurucunun mağdurluk statüsü sona erdiğine karar vermiĢ ve baĢvurunun diğer kabul edilebilirlik koĢulları

605 Göztepe, Anayasa ġikâyeti, s. 59

606 Karaman, s. 119; Göztepe, Anayasa ġikâyeti, s. 51

607 Atasoy, Kabul Edilebilirlik KoĢulları, s. 95; Çınar, Yargı Yetkisi ve Mağdurluk Statüsü, s. 218

608 AYM, Ġkinci Bölüm, Ümüt Demir BaĢvurusu, B.N: 2012/1000, K.T: 18/9/2014, § 27

151 yönünden incelenmeksizin "mağdurluk statüsünü kaybedilmiĢ olması" nedeniyle düĢmesine karar vermiĢtir⁶⁰⁹.

Anayasa Mahkemesi baĢka bir kararında, yapılan baĢvuru karara bağlanmadan idarenin hazırladığı 5/6/2013 tarihli ibranameyi imzalayarak kendisine 651.042,00 TL ödenmesi hâlinde hiçbir hak ve alacağının kalmayacağını beyan eden ve 6/6/2013 tarihinde bahsedilen bedeli banka hesabına havale yoluyla alan baĢvurucunun mülkiyet hakkına iliĢkin mağduriyetinin 6/6/2013 tarihinde tamamıyla giderildiğini belirtmiĢ; bu hak yönünden baĢvurucunun mağdurluk statüsü de aynı tarihte sona erdiğine, dolayısıyla baĢvurucunun mülkiyet hakkına yönelik Ģikâyet yönünden mağdurluk statüsünü kaybettiğine ve baĢvurunun diğer kabul edilebilirlik Ģartları yönünden incelenmeksizin "kiĢi yönünden yetkisizlik" nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar vermiĢtir⁶¹⁰.

Anayasa Mahkemesi baĢka bir kararında, baĢvurucu tarafından bireysel baĢvuruda bulunulduktan sonra hakkında yakalama emri çıkartılmasına dayanak yapılan 5275 sayılı Kanun‟un 105/A maddesinin (7) numaralı fıkrasının (b) bendinin iptali için Anayasa Mahkemesine baĢvurulması üzerine Ġnfaz Hâkimliği tarafından baĢvurucu hakkındaki yakalama emrinin geri alındığını, böylece baĢvurucunun Anayasa‟nın 19. maddesinde yer alan özgürlük ve güvenlik hakkına yönelik müdahalenin giderilmiĢ olması nedeniyle baĢvurucunun mağdurluk statüsünün sona erdiğini belirterek baĢvurunun, baĢvurucunun “mağdurluk statüsünü kaybetmiĢ olması” nedeniyle düĢmesine karar vermiĢtir⁶¹¹.

BaĢvurucunun durumunda meydana gelen değiĢiklikler, mağduriyetin sona ermesine sebep olsa bile eğer mağdurun geçmiĢte yaĢadığı mağduriyet tam olarak giderilmemiĢse baĢvurucunun mağdurluk statüsünün sona erdiğinden bahsedilemeyecektir⁶¹².

Yine baĢvurucu, Anayasa Mahkemesine bireysel baĢvuru yapıp da mağduriyetinin giderilmesine yetecek miktarda tazminat alamaz ise mağduriyet statüsünün sona erdiğinden bahsedilemez. Zira bu defa baĢvurucu, Anayasa

609 AYM, Ġkinci Bölüm, Ümüt Demir BaĢvurusu, B.N: 2012/1000, K.T: 18/9/2014, § 30 ve 32

610 AYM, Ġkinci Bölüm, Arman Mazman BaĢvurusu, B.N: 2013/1752, K.T: 26/6/2014, § 44 ilâ 46

611 AYM, Birinci Bölüm, Fetih Ahmet Özer BaĢvurusu, B.N: 2013/6179, K.T: 20/3/2014, § 30 ilâ 32

612 Atasoy, Kabul Edilebilirlik KoĢulları, s. 96

152 Mahkemesinin kararından sonra AĠHM‟e baĢvuru yapabilecektir. Bu durumda AĠHM baĢvuruyu inceleyecek ve mağdur statüsünün ortadan kalkması nedeniyle baĢvuruyu kabul edilemez bulmayacaktır.

AĠHM, Bazhenov/Rusya⁶¹³ baĢvurusunda, salt baĢvurucu lehine verilen bir mahkeme kararının, baĢvurunun zararını ortadan kaldırmayacağını, ancak ihlalde bulunan devlet tarafından AĠHS hükümlerinin ihlal edildiğinin açık olarak kabul edilmesi ve bundan doğan zararın ödenmesi durumunda baĢvurucunun mağdurluk statüsünün ortadan kalkmıĢ olacağını belirtmiĢtir⁶¹⁴.

Evlilik birliği dıĢında doğan baĢvurucunun, annesinin miras olarak bıraktığı çiftliğin mülkiyet hakkından yararlanmada evlilik birliği dıĢında doğmuĢ olması nedeniyle ayrımcılığa uğradığını ileri sürdüğü ancak baĢvurucunun üvey kardeĢi ve üvey babası ile vardığı sulh ile annesinin malvarlığı üzerindeki talebinden vazgeçtiği davada AĠHM⁶¹⁵, özel tarafların kendi aralarında sonuçlandırdıkları bir yargısal çözümün baĢvurucunun zararını hafiflettiğini fakat baĢvurucunun annesinin malvarlığını edinme hakkını sağlamadığını, baĢvurucunun iki kötüden birini tercih etmek zorunda kaldığını, ulusal makamların AĠHS hükümlerinin ihlal edildiğini kabul etmeleri gerektiğini ve bunun için bir giderim sağlamaları gerektiğini belirterek baĢvuruyu mağdurluk statüsünün kaybı nedeniyle kabul edilemez bulmamıĢ ve esasını incelemiĢtir⁶¹⁶.

AĠHM, Eckle/Almanya⁶¹⁷ baĢvurusunda, baĢvuruyu müteakip mağdurluk sıfatının iki kümülatif koĢula bağlı olarak kalkacağını; bunlardan birincisinin, aleyhine baĢvurulan devletin yetkili idari ve/veya yargısal organlarınca ihlalin açık veya örtülü olarak kabul edilmiĢ olması gerektiğini; ikincisinin ise bu ihlalin ortaya çıkarmıĢ olduğu kayıpların ve mağduriyetin giderilmesine yönelik çözümlerin getirilmiĢ olması gerektiğini belirtmiĢtir⁶¹⁸.

613 AĠHM, Bazhenov/Rusya, B.N: 37930/02, K.T: 20.10.2005

614 Poroy, s. 128; Çınar, Yargı Yetkisi ve Mağdurluk Statüsü, s. 218

615 AĠHM, Inze/Avusturya, B.N: 8695/79, K.T: 28.10.1987

616 Osman Doğru, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatları, Cilt: 2, Legal Yayınları, Eylül, 2004, s. 439 ilâ 449

617 AĠHM, Eckle/Almanya, B.N: 8130/78, K.T: 15.7.1982

618 Çınar, Yargı Yetkisi ve Mağdurluk Statüsü, s. 219

153 AĠHM, Lopez Ostra/Ġspanya ⁶¹⁹ baĢvurusunda ise mağdur statüsünü tartıĢmıĢ ve arıtma tesisleri civarında oturan baĢvurucunun AĠHM‟e baĢvurduktan sonra yerleĢim yerini değiĢtirse de, baĢvurucunun o yerden bizatihi taĢınmıĢ olmasının kendisinin ve diğer aile fertlerinin uzun yıllar maruz kaldığı gürültü, duman ve kirliliğin yol açmıĢ olduğu izleri silmeye yetmeyeceğini, muhtemelen bu yerin kapanmasıyla yeniden oraya taĢınacağını belirtmiĢ ve baĢvurucunun mağdur sıfatının ortadan kalkmadığına karar vermiĢtir⁶²⁰.