ġEKĠL EKSĠKLĠKLERĠNĠN ĠNCELENMESĠ ve ĠDARĠ RED KARARLARI KARARLARI

6216 sayılı Kanun‟un “Bireysel baĢvuru usulü” baĢlıklı 47. maddesinin (3) numaralı fıkrasında da baĢvuru dilekçesinde bulunması gereken hususlar belirtilmiĢtir. Buna göre baĢvuru dilekçesinde, baĢvurucunun ve varsa temsilcisinin kimlik ve adres bilgilerinin, iĢlem, eylem ya da ihmal nedeniyle ihlal edildiği ileri sürülen hak ve özgürlüğün ve dayanılan Anayasa hükümlerinin, ihlal gerekçelerinin, baĢvuru yollarının tüketilmesine iliĢkin aĢamaların, baĢvuru yollarının tüketildiği, baĢvuru yolu öngörülmemiĢse ihlalin öğrenildiği tarih ile varsa uğranılan zararın belirtilmesi gerekir. BaĢvuru dilekçesine, dayanılan deliller ile ihlale neden olduğu ileri sürülen iĢlem veya kararların aslı ya da örneğinin ve harcın ödendiğine dair belgenin de eklenmesi Ģarttır.

Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün “Bireysel baĢvuru formu ve ekleri”

baĢlıklı 59. maddesinde, bireysel baĢvuruların, Ġçtüzük ekinde örneği bulunan ve Anayasa Mahkemesinin internet sitesinde yayımlanan baĢvuru formu kullanılarak resmî dilde yapılacağı belirtilmiĢtir. Aynı maddenin (2) numaralı fıkrasında ise baĢvuru formunda bulunacak hususlara yer verilmiĢtir. Bu hususlar Ģunlardır:

118 - BaĢvurucunun adı, soyadı, vatandaĢlık numarası, doğum tarihi ve yeri, uyruğu, cinsiyeti, mesleği ve adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.

- BaĢvurucu tüzel kiĢi ise unvanı, adresi ve tüzel kiĢiliği temsile yetkili kiĢinin kimlik bilgileri, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.

- Kanuni temsilcisi ya da avukatı varsa, kanuni temsilcisinin ya da avukatının adı, mesleği ve adresi, varsa telefon numarası ve elektronik posta adresi.

- Kamu gücünün ihlale neden olduğu iddia edilen iĢlem, eylem ya da ihmaline dair olayların tarih sırasına göre özeti.

- Bireysel baĢvuru kapsamındaki haklardan hangisinin hangi nedenle ihlal edildiği ve buna iliĢkin gerekçeler ve delillere ait özlü açıklamalar.

- BaĢvurucunun güncel ve kiĢisel bir temel hakkının doğrudan zedelendiği iddiasının dayanakları.

- BaĢvuru yollarının tüketilmesine iliĢkin aĢamalar.

- BaĢvuru yollarının tüketildiği veya baĢvuru yolu öngörülmemiĢse ihlalin öğrenildiği tarih.

- BaĢvuru mazeret nedeniyle süresi içinde yapılamamıĢsa buna dair açıklamalar.

- BaĢvurucunun talepleri.

- BaĢvurucunun Mahkeme önünde devam eden bir baĢka baĢvurusu varsa numarası.

- Varsa kamuya açık belgelerde kimliğinin gizli tutulması talebi ve bunun gerekçeleri⁴⁷⁸.

478 AYM, Ġkinci Bölüm, Adnan Oktar (3) Kararı, B.N: 2013/1123, K.T: 2/10/2013 ve AYM, Ġkinci Bölüm, Adnan Oktar Kararı, B.N: 2012/917, K.T: 16/4/2013 sayılı kararlarda, baĢvurucuların kimliklerinin gizli tutulması talebi olmasına rağmen, Anayasa Mahkemesinin herhangi bir

119 - Kısa mesaj (SMS) veya elektronik posta yoluyla bilgilendirme yapılmasını isteyip istemediği.

- BaĢvurucunun varsa avukatının ya da kanuni temsilcisinin imzaları.

Yine aynı maddenin (3) numaralı fıkrasında baĢvuru formuna hangi belgelerin ya da onaylı örneklerin ekleneceği belirtilmiĢtir. Buna göre;

- Kanuni temsilci veya avukat vasıtasıyla takip edilen baĢvurularda baĢvurucuyu temsile yetkili olduğuna dair belge,

- Harcın ödendiğine dair belge,

- Nüfus cüzdanı örneği, baĢvurucu yabancı ise geçerli kimlik belgesi, - Tüzel kiĢilerde tüzel kiĢiliği temsile yetki belgesi,

- Nihai karar ya da iĢlem tebliğ edilmiĢse tebellüğ belgesi, - Dayanılan belgelerin asılları ya da onaylı örnekleri,

- Tazminat talebi varsa uğranılan zarar ve buna iliĢkin belgeler,

- BaĢvuru süresinde yapılamamıĢsa varsa mazereti ispatlayan belgeler,

baĢvuru formuna eklenmelidir. Eğer baĢvurucu ihlal iddiasına dayanak gösterdiği (3) numaralı fıkradaki belgelere herhangi bir nedenle eriĢememesi hâlinde bunun gerekçelerini de baĢvuru formunda belirtmesi gerekmektedir. Anayasa Mahkemesi ise gerekli gördüğü takdirde bu bilgi ve belgeleri resen toplayacaktır⁴⁷⁹.

gerekçe göstermeksizin bu talepleri kabul etmediği ve baĢvurucuların isimlerinin kararlarda açık olarak yazıldığı görülmektedir. BaĢvurucuların bu yöndeki istemlerinin kabul edildiği durumlarda ise kararlarda hüküm fıkrasında herhangi bir karar alınmadan baĢvurucunun ad ve soyadının baĢ harflerinin kısaltılarak yer verildiği anlaĢılmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz.

Ġbrahim Çınar, “Bireysel BaĢvurunun Birinci Yılında Anayasa Mahkemesine Yapılan BaĢvuruların Ġstatistiki Analizi”, HUKAB, Ekim-Aralık 2013, Sayı: 7, s. 57, ("BaĢvuruların Ġstatistiki Analizi"); Ancak, Ar-Ġç Birimi tarafından 26.5.2015 günlü yapılan Anayasa Mahkemesi duyurusuna göre, bu tarihten sonra yazılacak karar taslaklarında gizlilik talebi kabul edilen baĢvurularda “BaĢvurucunun kamuya açık belgelerde kimliğinin gizli tutulması talebinin KABULÜNE, bu belgelerde kimliğinin GĠZLĠ TUTULMASINA,” biçiminde hüküm fıkrasına ekleme yapılacağı belirtilmiĢtir.

479 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 59. maddesinin (4) numaralı fıkrası uyarınca.

120 BaĢvuru dilekçesinin usulüne uygun kaydı yapıldıktan sonra, Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 66. maddesinin (1) numaralı fıkrası uyarınca, yapılan baĢvuruda Ģekil eksikliğinin bulunup bulunmadığı yönünden incelenmesi Bireysel BaĢvuru Bürosu tarafından yapılmaktadır. Aslında yapılan bu inceleme, bir hazırlık incelemesi olup baĢvurunun kabuledilebilirlik incelemesine alınma Ģartlarına sahip olup olmadığının bir nevi ön denetimidir⁴⁸⁰.

Bireysel baĢvuru dilekçesinin taĢıması gereken niteliklere bakıldığında, öncelikle baĢvurunun yazılı ve gerekçeli olması; baĢvurucunun iddialarını ispatlamaya elveriĢli belgeleri eklemesi gerekmektedir⁴⁸¹. BaĢvuru dilekçesi ya da eklerinde herhangi bir eksikliğin tespit edilmesi durumunda, baĢvurucuya (varsa avukatına veya kanuni temsilcisine) Bireysel BaĢvuru Bürosunca tespit edilen bu eksikliklerin tamamlanması için onbeĢ günü geçmemek üzere kesin bir süre verilmektedir⁴⁸². Eksikliklerin tamamlattırılmasına dair yazıda ise baĢvurucuya geçerli bir mazereti olmaksızın verilen kesin sürede eksiklikleri tamamlamadığı takdirde baĢvurusunun reddine karar verileceği bildirilir⁴⁸³.

Nitekim Anayasa Mahkemesi bir kararında, Anayasa Mahkemesine yapılan bireysel baĢvurularda baĢvurucuların baĢvurularını takip etme yükümlülüklerinin bulunduğunu; bu yükümlülüğün bir gereği olarak baĢvuru formunun titizlikle doldurulması, ihlal iddiasının dayanağı olan tüm olayların gösterilmesi, baĢvuruyu aydınlatacak ve hükmün esasını etkileyecek argümanları destekleyici tüm belgelerin baĢvuru dilekçesine eklenmesi gerektiğini; Ģayet bir belge elde edilememiĢse, bunun da nedenlerinin açıklanması gerektiğini; bu koĢulları yerine getirmeyerek iddialarını temellendirmeyen baĢvurunun esasının incelenmesinin mümkün olmadığını belirtmiĢtir⁴⁸⁴.

Eksikliklerin tamamlanmasına dair yazıda verilen ve asgari onbeĢ gün olan bu süre, Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 66. maddesinin (1) numaralı fıkrasında belirtildiği üzere kesin bir süredir. Ancak, yazıda verilen ve asgari onbeĢ gün olan bu

480 Özbey, Bireysel BaĢvuru Hakkı, s. 340

481 Ekinci, Bireysel BaĢvuruların Ġncelenmesi Usulü, s. 149; Yıldırım, Posta Yoluyla Bireysel BaĢvuru, s. 101

482 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 66. maddesinin (1) numaralı fıkrası uyarınca.

483 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 66. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca.

484 AYM, Birinci Bölüm, Veli Özdemir BaĢvurusu, B.N: 2013/276, K.T: 9/1/2014, § 26; Aynı yöndeki karar için bkz. AYM, Birinci Bölüm, Ali Çiftci BaĢvurusu, B.N: 2013/7290, K.T:

17/7/2014, § 30

121 süreye haklı bir mazeret nedeniyle uyulamaması durumunda, mazeretin ortadan kalktığı tarihten itibaren onbeĢ gün içinde ve mazeretini belgeleyen delillerle birlikte Anayasa Mahkemesine usulüne uygun Ģekilde baĢvurulması mümkündür. Her ne kadar 6216 sayılı Kanun‟da ve Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nde buna iliĢkin açık bir kural bulunmasa da, Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 64. maddesinin (2) numaralı fıkrasında, baĢvurucunun mücbir sebep veya ağır hastalık gibi haklı bir mazereti nedeniyle “süresi içinde” baĢvurusunu yapamadığı takdirde, mazeretin kalktığı tarihten itibaren onbeĢ gün içinde ve mazeretini belgeleyen delillerle baĢvurulabileceğinin belirtilmesi karĢısında, süresi içinde baĢvurunun yapıldığı ancak eksikliklerin öngörülen sürede tamamlanmaması durumunda bu hükmün uygulanmayacağını söylemek hukuk mantığına ve hakkaniyete uygun bir yorum olmayacaktır. Dolayısıyla, mazeretin ortadan kalktığı tarihten itibaren onbeĢ gün içinde ve mazereti belgeleyen delillerle birlikte idari red kararlarına itiraz edilebilecektir⁴⁸⁵.

BaĢvurucu tarafından mücbir sebep veya ağır hastalık gibi haklı bir mazeret beyanında bulunulması durumunda, bu mazeretin Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nde kabul edilen mazeret durumlarına uygun olup olmadığı hususu ise artık komisyonlar tarafından değerlendirilmesi gerekecektir. Zira bu değerlendirme artık idari bir değerlendirme olmayıp hukuki bir değerlendirmedir. Yani yargısal bir faaliyettir.

BaĢvurunun süresinde yapılmadığı, Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 59. ve 60. maddelerdeki Ģekil Ģartlarına uygun olmadığı ve tespit edilen eksikliklerin tamamen veya kısmen giderilmediği verilen kesin sürede tamamlanmadığı hâllerde Komisyonlar BaĢraportörü tarafından baĢvurunun idari yönden reddine karar verilecektir⁴⁸⁶. Bu karara ise tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde komisyon nezdinde itiraz edilebilir. Bu konuda komisyonun verdiği kararlar kesindir⁴⁸⁷.

485 Çınar-Çınar, s. 301; Bireysel baĢvuruların alınmaya baĢlandığı 23.9.2012 tarihinden 27.4.2015 tarihi arasında 5158 baĢvuru hakkında idari red kararı verilmiĢtir. Bu idari red kararlarından 1077 adedine baĢvurucular tarafından itiraz edilmiĢ, bu itirazlardan 50'ye yakını ise kabul edilmiĢtir. Bu bilgi bireysel baĢvuruları kabul etmekle yetkili Anayasa Mahkemesi Bireysel BaĢvuru Bürosu'nda görevli raportörlerden 27.4.2015 tarihinde alınmıĢtır.

486 Ġbrahim Çınar-Sinan Çınar, “Bireysel BaĢvurunun Ön Ġnceleme Usulü, Bireysel BaĢvuru Bürosunun ÇalıĢma Sistemi Ġle Bu AĢamada verilen Ġdari Ret Kararlarının Nitelikleri ve Ġtiraz AĢamaları”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi (Zehra Ayla PERKTAŞ Özel Sayısı), Ankara, 2014, s. 263; Yıldırım, Posta Yoluyla Bireysel BaĢvuru, s. 101; Fendoğlu, baĢvuru formunda eksiklikler varsa ve bunlar süresi içerisinde tamamlanmazsa bireysel baĢvurunun reddine karar

122 6216 sayılı Kanun‟un gerekçesinde konuyla ilgili olarak, baĢvuranın söz konusu eksikliği tamamlamamasının, hak arama konusunda istekli olmadığı anlamına geldiği, bu nedenle baĢvurunun reddine karar verileceği ifade edilmiĢtir.

Her ne kadar Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 66. maddesinin (3) numaralı fıkrası uyarınca, idari ret kararlarına itiraz edileceği ve komisyonların bu itirazı değerlendireceği belirtilmiĢse de bölümlerin ilke kararı alınması gereken durumlarda bu itirazı değerlendirebileceklerinde tereddüt bulunmamaktadır. Kaldı ki, bölümlerin idari ret kararlarına itirazları değerlendiremeyeceklerine iliĢkin kısıtlayıcı bir hüküm de bulunmamaktadır. Nitekim Anayasa Mahkemesinin Komisyonlar BaĢraportörlüğü tarafından “baĢvurunun idari yönden reddedilmesi” yönünde verdiği kararlara yapılan itirazları bölüm olarak karara bağladığı baĢvurular da bulunmaktadır⁴⁸⁸.

BaĢvurunun, 6216 sayılı Kanun ve Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nde belirtilen zamanda veya istenilen usulde yapılmaması hâlinde Komisyonlar BaĢraportörü tarafından idari red kararı verilebilmesine olanak tanınmasının nedeni, Anayasa Mahkemesinin tamamen Ģekli olan eksiklikler için gereksiz iĢyüküyle uğraĢmaması için olduğu açıktır⁴⁸⁹.

AĠHM Ġçtüzüğü'nün 47. maddesinde yer verilen Ģekil Ģartlarını taĢımayan baĢvuruları daha önce reddetmeyen ve bu baĢvuruları kayda alarak eksik bilgi ve belgeleri tamamlatma yoluna giden AĠHM, artan iĢ yükü nedeniyle artık gerekli Ģartları taĢımayan baĢvuruları tek hâkim kararına dahi ihtiyaç duymaksızın idari yönden reddetmektedir. Bu maddenin uygulaması, 31.8.2012 tarihi itibarıyla yirmi ülke içindir. Tüm taraf devletler bakımından uygulama yapılması için AĠHM Mahkeme BaĢkanı, BaĢkan vekilleri ve daire baĢkanlarından oluĢan Kurul tarafından karar alınması beklenmektedir⁴⁹⁰.

verileceği, buna ise baĢvurunun “idari yönden reddi” denildiğini belirtmektedir. Ayrıntılı bilgi için bkz. Fendoğlu, s. 41

487 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 66. maddesinin (3) numaralı fıkrası uyarınca.

488 Örneğin bkz. AYM, Birinci Bölüm, Ali Çiftci BaĢvurusu, B.N: 2013/7290, K.T: 17/7/2014;

AYM, Birinci Bölüm, Muhammet Acar Kararı, B.N: 2013/6254, K.T: 17/7/2014

489 Atasoy, Kabul Edilebilirlik KoĢulları, s. 72

490 Durmaz, BaĢvuruların AyrıĢtırılması, s. 60

123 A. Ġdari Red Kararı Vermeye Yetkili Mercii

Ġdari red kararları, Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 66. maddesinin (3) numaralı fıkrası uyarınca, Komisyonlar BaĢraportörü tarafından verilmektedir.

Öğretide, Genel Kurulda, bireysel baĢvuru birimlerinde ve Ar-Ġç Biriminde raportörler ve raportör yardımcılarının faaliyetlerinin ve Mahkemede oluĢturulan çalıĢma gruplarının düzenli ve verimli iĢleyiĢini sağlamak, Genel Kurul ve bölümlerin iĢleyiĢi ile ilgili konularda BaĢkana ve bölüm baĢkanlarına yardımcı olmak üzere BaĢkan tarafından görevlendirilen ve aynı zamanda raportör olan bir baĢraportöre idari yönden red kararı verme yetkisinin verilmesi hususunun 6216 sayılı Kanun'a ve Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü'nün diğer maddelerine aykırı olduğunu savunanlar bulunmaktadır.

Bu görüĢü savunanlara göre, "red" kararı verme yetkisi Mahkemeye tanınmıĢ bir yetkidir. Dolayısıyla, Mahkeme üyesi olmayan ve görevi Mahkemeye dosya hazırlanması ve de sunulması konusunda yardımcı olmak olan Komisyonlar BaĢraportörüne bu yetkinin verilmesi kabul edilebilir bir durum değildir. Diğer bir ifadeyle, 6216 sayılı Kanun ve Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğüyle Genel Kurul, bölüm ya da komisyon tarafından kullanılması gereken karar verme yetkisi, bu yetkiye sahip olmayan Komisyonlar BaĢraportörü tarafından kullanılmaktadır⁴⁹¹.

Yukarıda belirtilen görüĢe kısmen katılanlar da bulunmaktadır. Bu görüĢe göre ise idari red kararlarının niteliğine bakılması gerekmektedir. BaĢvuru süresine iliĢkin kararlar hariç olmak üzere idari red kararları, 6216 sayılı Kanun ve Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü'nde belirtilen hususların eksikliği durumunda bu eksikliklerin giderilmesi veya usulüne aykırı yollarla giderilmesi durumunda ön inceleme aĢamasında iĢin esasına girilmeden ve hukuki değerlendirme yapılmadan verilen kararlardır. Dolayısıyla idari iĢlem niteliğinde, esasa dair hukuki süreç baĢlatmayan idari red kararlarının (süre bakımından verilen idari red kararları hariç) Komisyonlar BaĢraportörü tarafından verilmesinde bir sakınca bulunmamaktadır⁴⁹².

491 Özbey, Bireysel BaĢvuru Hakkı, s. 343

492 Çınar-Çınar, s. 297-298

124 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü'nün 66. maddesinin (3) numaralı fıkrasında, baĢvurunun süresinde yapılmaması durumunda Komisyonlar BaĢraportörü tarafından baĢvurunun reddine karar verileceği kural altına alınmıĢtır. Ancak bazı durumlarda baĢvurunun süresinde yapılmadığının komisyonlar ya da bölümler tarafından da tespiti yapılmakta ve bu baĢvurular kabul edilmezlik kararı verilerek reddedilmektedir. Bu durumda, aynı konu hakkında hem idari red kararı hem komisyon kararı hem de bölüm kararı bulunabilmektedir. Dolayısıyla, uygulayıcılar bakımından karmaĢık bir durum ortaya çıkabilmektedir⁴⁹³. Fakat, temel görevi Mahkeme içtihadını üretmek olan bölümlerin vermiĢ oldukları kararları uygulama görevi olan komisyonların, Bireysel BaĢvuru Bürosunun ve Komisyonlar BaĢraportörünün bölümlerin ürettiği içtihatlara göre karar verecekleri düĢünüldüğünde aslında aynı konuda farklı kararların verilmesi mümkün gözükmemektedir. Kaldı ki, tartıĢmalı olan konularda ya da bölümler tarafından henüz o konuda içtihat üretilmemiĢse, Bireysel BaĢvuru Bürosunca ya da Komisyonlar BaĢraportörünce red kararı verilmemektedir⁴⁹⁴.