Ġdari Red Kararlarına Ġtiraz (Usulü, Mercii ve Süresi)

Ġdari red kararları, baĢvurucuya, kanuni temsilcisine ya da vekiline baĢvuru formunda belirtilen adreslerine 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ edilmektedir. Bu idari red kararlarına karĢı, kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren yedi gün içinde Anayasa Mahkemesine (komisyona) itiraz edilebilmektedir.

6216 sayılı Kanun'da ya da Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü'nde idari red kararlarına karĢı nasıl itiraz edileceğine iliĢkin bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak, idari red kararlarına karĢı itirazın dilekçeyle ve bireysel baĢvuru yapılmasındaki usul izlenerek 6216 sayılı Kanun'un 47. maddesinin (1) numaralı fıkrası ve Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü'nün 63. maddesinin (1) numaralı fıkrasında belirtildiği Ģekilde, mahkemelere veya yurt dıĢı temsilciliklerine ya da bizzat Anayasa Mahkemesine yapılması gerekte⁴⁹⁵ olup Anayasa Mahkemesinin uygulaması da bu Ģekildedir.

493 Çınar-Çınar, s. 298-299

494 Bu bilgi 16.4.2015 tarihinde, Anayasa Mahkemesi Bireysel BaĢvuru Bürosu‟nda görevli raportörlerden alınmıĢtır.

495 Çınar-Çınar, s. 302

125 Nitekim Anayasa Mahkemesi tarafından “Ġdari ret kararlarına itirazlarda yapılan hata ve yanlıĢlıklara iliĢkin duyuru”da, Anayasa Mahkemesince verilen idari ret kararlarına karĢı yapılan itiraz dilekçelerinin incelenmesinden, baĢvurucuların herhangi bir yasal zorunluluk olmamasına rağmen itiraz dilekçesi ekinde, yeniden bireysel baĢvuru formu doldurdukları, bireysel baĢvuru harcı yatırdıkları ve ayrıca bazı baĢvurucuların da itiraz evrakını posta ile gönderdiklerinin tespit edildiği; 6216 sayılı Kanun ve Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün bireysel baĢvuruya iliĢkin hükümlerine göre, baĢvurucuların itiraz edilen idari ret kararı için yeniden bireysel baĢvuru formu doldurmasına ve itiraz incelemesi için harç yatırması zorunluluğunun bulunmadığı⁴⁹⁶ belirtilmiĢtir⁴⁹⁷.

Yine aynı duyuruda, baĢvurucuların itiraz dilekçelerini ya Anayasa Mahkemesi Bireysel BaĢvuru Bürosuna bizzat teslim etmeleri ya da yerel mahkemeler veya yurtdıĢı temsilcilikler aracılığı ile göndermeleri gerektiği; anılan yerler haricinde posta⁴⁹⁸, faks, e-posta vb. yöntemler ile gönderilen itiraz dilekçelerinin kayda alınmayacağı belirtilmiĢtir.

Ġdari red kararına itiraz edilmesi ve bu itirazın haklı bulunması nedeniyle komisyon tarafından itirazın kabulüne karar verilmesi durumunda baĢvurunun diğer yönlerden kabul edilebilirlik incelemesi yapılacaktır. Nitekim Anayasa Mahkemesi, eksikliklerin 15 günlük süre içerisinde usulüne uygun olarak giderilmemesi nedeniyle idari yönden reddedilen bir davada baĢvurucu, eksikliklerin giderilmesine iliĢkin yazının kendisine tebliğ edilmediğini, tebligatın mernis adresine gönderildiğini, bu adreste bulunmadığını, köy muhtarına tebliğ edilen yazının kendisine bildirilmediğini, bu nedenle eksiklik bildirimi yazısından haberdar olmadığını belirterek, baĢvurunun idari yönden reddine iliĢkin 12/4/2013 tarihli Komisyonlar BaĢraportörünün kararına itiraz etmiĢtir. Mahkemede bu itiraz üzerine

“BaĢvurucunun, Komisyonlar BaĢraportörlüğünün 12/4/2013 tarihli ve 2012/1296

496 Henüz yapılan bireysel baĢvuru neticelenmemiĢ olup bireysel baĢvuru süreci devam ettiğinden dolayı idari red kararlarına itiraz durumunda tekrar bir harç yatırılmasına gerek bulunmamaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Karan, s. 31

497 Bu konu için bkz. http://www.anayasa.gov.tr/Haber/detay/229/, EriĢim Tarihi: 22.1.2015

498 AYM, Birinci Bölüm Birinci Komisyon, B.N: 2012/225, K.T: 30/9/2013, §. 19‟da “ 6216 sayılı Kanun‟un 47. maddesinin (1) numaralı fıkrasında bireysel baĢvuruların mahkemeler veya yurt dıĢı temsilcilikler aracılığıyla ya da doğrudan Anayasa Mahkemesine yapılabileceği öngörülmüĢtür. Söz konusu düzenlemeden de anlaĢılacağı üzere, Anayasa Mahkemesine posta yoluyla baĢvuru yapılmasına imkân bulunmadığı gibi, yapılan baĢvuruya iliĢkin olarak posta yoluyla eksikliğin giderilmesi kapsamında dilekçe ya da ek belge gönderilebilmesi mümkün değildir.” denilmiĢtir

126 sayılı idari ret kararına karĢı yaptığı „itirazın kabulüne‟, baĢvurunun, kabul edilebilirlik incelemesine geçilmesine,…” biçiminde karar vermiĢtir⁴⁹⁹.

V. MÜKERRER BAġVURU

Bir baĢvurunun mükerrer baĢvuru olabilmesi için, baĢvurucunun aynı olması, Ģikâyetin ve maddi olguların aynı olaya ait bulunması gerekmektedir. Böyle bir baĢvurunun yapılması durumunda o baĢvurunun “mükerrer baĢvuru” sebebiyle kabul edilemez bulunması gerekmektedir⁵⁰⁰.

AĠHS‟nin 35. maddesinin “kabul edilebilirlik koĢulları” baĢlıklı 35.

maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendinde AĠHM‟in, AĠHS‟nin 34. maddesine göre yapılmıĢ bir bireysel baĢvuruyu, baĢvurunun AĠHM tarafından daha önce incelenmiĢ bir konuyla aynı içeriğe sahip olması yani yeni olgular içermemesi durumunda baĢvuruyu reddeceği belirtilmiĢtir. Buna göre, bir baĢvurudaki taraflar, ileri sürülen Ģikâyetlere dayanak oluĢturan olay ve olgular ile ileri sürülen Ģikâyetler aynı ise bu baĢvurular “aynı içeriğe sahip baĢvurular” olarak değerlendirilecek ve reddedilecektir. Aslında bu durum, iç hukuktaki kesin hüküm etkisine benzer bir etki oluĢturmaktadır. Dolayısıyla, tarafları, olay ve olguları farklı olan baĢvurular “aynı içeriğe sahip baĢvuru” olarak değerlendirilemez⁵⁰¹.

6216 sayılı Kanun‟da ve Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nde, Anayasa Mahkemesine mükerrer baĢvuru yapılması durumunda nasıl karar verileceğine iliĢkin AĠHS‟de olduğu gibi açık bir kural bulunmamaktadır. Ancak Anayasa Mahkemesinin de daha önce bir baĢvurunun esasını inceleyip sonuçlandırdığı baĢvurunun tekrar önüne getirilmesi durumunda verilmiĢ bir karar bulunduğundan dolayı bu yeni baĢvurunun esasına girmeden reddedeceği açıktır⁵⁰².

Önceki baĢvurunun esasına girilmeksizin usulden reddedilmesi durumunda ise Anayasa Mahkemesi tarafından esasa girilmeksizin bir karar verilmiĢ olduğundan dolayı aynı konuda yeni bir baĢvuru yapılabilmesi mümkündür. Fakat bu gibi

499 AYM, Birinci Bölüm Üçüncü Komisyon, B.N: 2012/1296, K.T: 26/6/2013

500 AĠHM Kabuledilebilirlik Kriterlerini Uygulama Rehberi, s. 27

501 Öncü, Dördüncü Derece ġikâyetler, s. 380

502 Hüseyin Ekinci, “Kabul Edilebilirlik Kriterleri”, Bireysel Başvuru, İnceleme Usulü ve Kabul Edilebilirlik Kriterleri (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi), Editör:

Musa Sağlam, Yüksek Yargı Kurumlarının Avrupa Standartları Bakımından Rollerinin Güçlendirilmesi Ortak Projesi, Avrupa Konseyi, 2013, s. 156, ("Kabul Edilebilirlik Kriterleri")

127 durumlarda 30 günlük baĢvuru yapılması Ģartı bulunduğundan, ikinci bir baĢvurunun yapılabilmesi pratikte pek mümkün gözükmemektedir. Zira yeni yapılan baĢvuru, süre yönünden kabul edilemez bulunacaktır⁵⁰³.

Anayasa Mahkemesi de bu konuda bir çok karar vermiĢtir. Mahkeme bu kararlarda, baĢvurucunun daha önce yaptığı bireysel baĢvurusunun, zaman bakımından yetkisizlik nedeniyle reddedildiğine ve bu kararın kesin nitelikte olduğuna; baĢvurucunun, ihlale neden olduğunu ileri sürdüğü mahkeme kararının ve ihlal iddialarının daha önce Mahkemece incelenip reddedilen bireysel baĢvurusu ile aynı olduğuna; baĢvurucunun mahkûmiyet kararına konu olan asıl dava yönünden baĢvurusunun "mükerrer baĢvuru" nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar vermiĢtir⁵⁰⁴.

Anayasa Mahkemesinin mükerrer baĢvuruya iliĢkin verdiği kararlar incelendiğinde; önceki baĢvuruların “zaman bakamından yetkisizlik” nedeniyle kabul edilemez bulunduğu, aynı konuya iliĢkin yeni baĢvurunun da mükerrer baĢvuru olması nedeniyle reddedildiği görülecektir. Nitekim yukarıda da belirtildiği üzere, Anayasa Mahkemesine bireysel baĢvuru yapılabilmesi için 30 günlük süre Ģartı bulunması karĢısında Anayasa Mahkemesinin dava dosyalarını inceleme hızı da dikkate alındığında aynı konuda da olsa pratikte yeni baĢvuruların süre yönünden (otuz gün kuralı) reddedileceği açıktır. Bunun tek istisnası önceki baĢvurunun zaman bakımından kabul edilemez bulunmasıdır. Bu durumda yeni baĢvuruda zaman bakımından yetki dıĢında kalacağından ve aynı konuda ikinci kez kabul edilemezlik kararı verileceğinden dolayı hiyerarĢik sıralamada üstte bulunan “mükerrer baĢvuru”

yönünden kabul edilmezlik kararı verilebilecektir.

Anayasa Mahkemesine süresi içinde aynı konuya iliĢkin olarak iki baĢvuru yapılması durumunda ise Anayasa Mahkemesince bu iki dosyanın süresinde baĢvuru yapılması nedeniyle birleĢtirilmesine karar verilecektir. Zira bu durumda her iki baĢvurunun da usulüne uygun olarak yapıldığı kabul edilecek ve ancak taleplerin aynı olması durumunda yalnızca birisine karar verilecektir. Her iki baĢvuruda

503 Ekinci, Kabul Edilebilirlik Kriterleri, s. 156

504 AYM, Ġkinci Bölüm Üçüncü Komisyon, B.N: 2013/2318, K.T: 30/6/2014; AYM, Birinci Bölüm Birinci Komisyon, B.N: 2013/6172, K.T: 27/10/2014; AYM, Ġkinci Bölüm Ġkinci Komisyon, B.N: 2013/7401, K.T: 19/2/2014; AYM, Ġkinci Bölüm Üçüncü Komisyon, B.N: 2013/5319, K.T:

30/6/2014; AYM, Birinci Bölüm Birinci Komisyon, B.N: 2013/5044, K.T: 30/9/2014

128 taleplerin farklı olması durumunda ise süresi içinde yapılmıĢ baĢvurular olması nedeniyle her bir talep hakkında ayrı ayrı karar verilmesi gerekmektedir.

VI. ANAYASA MAHKEMESĠNĠN YETKĠSĠNE ĠLĠġKĠN KABUL EDĠLMEZLĠK NEDENLERĠ