BĠREYSEL BAġVURU YAPMA USULÜ

Bireysel baĢvurunun kabul edilip uygulandığı tüm ülkelerde, bireysel baĢvuruların yapılması bir takım Ģekil Ģartlarına tabi kılınmıĢtır²⁷⁵. Anayasa Mahkemesine yapılacak baĢvurularda da kanun ve içtüzükle belirlenmiĢ bir takım Ģartlar bulunduğundan dolayı bu Ģartlara uygun olarak baĢvuruların yapılması gerekmektedir. Nitekim 6216 sayılı Kanun‟un 47. maddesinde de bireysel baĢvuru usulü düzenlenmiĢtir. Anılan maddenin (1) numaralı fıkrasında, bireysel baĢvuruların, bu Kanun‟da ve Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nde²⁷⁶ belirtilen Ģartlara uygun olarak doğrudan ya da mahkemeler veya yurt dıĢı temsilcilikler vasıtasıyla yapılabileceği belirtilmiĢtir. Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 63. maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre ise 6216 sayılı Kanun‟da ve Ġçtüzük‟te belirtilen Ģartlara uygun olarak Ġçtüzük ekindeki ve Anayasa Mahkemesinin internet sitesinde yayımlanan baĢvuru formuna uygun olarak Mahkemeye Ģahsen yapılabileceği gibi diğer mahkemeler ya da yurt dıĢı temsilcilikler vasıtasıyla da yapılabilecektir.

Dolayısıyla bireysel baĢvuru yapılmadan önce usulüne uygun olarak baĢvuru formunun²⁷⁷ doldurulması ve baĢvuru yapılabilecek yerlere bu formun teslim edilmesi gerekmektedir.

Ancak uygulamada bireysel baĢvuru yapılırken baĢvurucuların bir çok hatalar yaptıkları tespit edilmiĢtir. Bu hataları Ģu Ģekilde sınıflandırmak mümkündür²⁷⁸:

275 Çınar, Karar Türleri, s. 268; Karaman, s. 234-236

276 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü, 12.7.2012 günlü, 28351 sayılı Resmî Gazete‟de yayımlanarak yürürlüğe girmiĢtir.

277 BaĢvuru formu örneği Anayasa Mahkemesinin resmî internet sitesinde yayımlanmıĢtır. Örnek form için bkz. (EriĢim) http://www.anayasa.gov.tr/BireyselBasvuru/BireyselBasvuruFormu, 7.3.2015

278 Alparslan Altan, “Bireysel BaĢvurunun Birinci Yılına Genel Bir BakıĢ”, HUKAB, Sayı: 7, Ekim-Aralık 2013, s. 4-5, ("Bireysel BaĢvurunun"); Ġbrahim Çınar, "Bireysel BaĢvurunun Yapılmasında Usule ĠliĢkin Eksiklikler", HUKAB, Sayı: 4, Ocak-Mart 2013, s. 32-35, ("Usule ĠliĢkin Eksiklikler")

58 - BaĢvuru form ve eklerinin ya da eksiklik yazılarında istenen bilgi ve belgelerin posta yoluyla Anayasa Mahkemesine gönderilmesi.

- Bireysel baĢvuru harcının ödenmeden baĢvuru yapılması.

- BaĢvuru harcının Maliye veznesi yerine posta çeki ile posta idarelerine yatırılması.

- BaĢvuru harcının her yıl yeniden değerlendirme oranında artmasına rağmen bu artıĢa uyulmayarak harcın eksik yatırılması.

- BaĢvuru formunun eksik ya da hatalı doldurulması.

- BaĢvuru formunun kullanılmayarak yapılan baĢvurularda baĢvuru dilekçesinin bireysel baĢvuru formunda bulunması gereken bilgileri içermemesi.

- Bireysel baĢvurunun vekil aracılığıyla yapıldığı hâlde buna iliĢkin vekâletnamenin baĢvuru formuna eklenmememesi.

- Bireysel baĢvuru formunun açıklamalar kısmında bireysel baĢvuru konusu hak veya özgürlüğün hangi idarenin iĢlem, eylem veya ihmali nedeniyle ihlal edildiğinin olayların tarih sırasına göre açık ve özet bir Ģekilde açıklanmaması.

- Bireysel baĢvuru formunun açıklamalar kısmında hangi hak ya da özgürlüğün ihlal edildiğinin gerekçeleriyle belirtilmemesi.

- Bireysel baĢvuru formunda hangi baĢvuru yollarının tüketildiğinin belirtilmemesi.

- BaĢvurucunun Anayasa Mahkemesi önünde varsa baĢka baĢvurularını bildirmemesi.

- BaĢvurucuların bireysel baĢvuru formunun sonuç kısmında taleplerini açık ve net olarak bildirmeyerek muğlak ifadeler kullanılması.

- Adli yardım talebinde bulunan baĢvurucuların bireysel baĢvuru formuna buna iliĢkin bilgi ve belgeleri eklememeleri.

59 - Bireysel baĢvuru fomlarının imzalanmaması.

A. BaĢvuru Formu ve BaĢvuru Formunda Bulunması Gerekenler

6216 sayılı Kanun‟un 47. maddesinin (3) numaralı fıkrasında²⁷⁹ baĢvuru dilekçesinden bahsedilse de Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 59. maddesinde baĢvuru formundan söz edilmektedir. Buna göre, bireysel baĢvuruların Ġçtüzük ekinde örneği bulunan ve Anayasa Mahkemesinin internet sitesinde yayımlanan baĢvuru formu kullanılarak resmî dilde yapılması gerekmektedir. Ancak, bireysel baĢvuruların kural olarak Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nde belirtilen baĢvuru formu kullanılarak yapılması ve bu formda yer alan tüm alanların eksiksiz bir biçimde doldurulması gerekse de zorunlu durumlarda baĢvurucuların bireysel baĢvuru formunda bulunan bütün bilgileri içeren bir dilekçe ile de baĢvuru yapabileceklerdir²⁸⁰. Zira 6216 sayılı Kanun‟un 47. maddesinin (3) numaralı fıkrası buna cevaz vermektedir. Yani Anayasa Mahkemesi sırf baĢvuru formu ile bireysel baĢvuruda bulunulmadığı gerekçesiyle baĢvuruyu reddedemeyecektir.

BaĢvuru formunda, baĢvurunun esasına yönelik ve baĢvurunun karara bağlanmasında gerekli olacak bilgilerin yazılması ve ekler hariç baĢvuru formunun on sayfayı geçmemesi gerekmektedir. BaĢvuru formunun sayfa sayısının on sayfadan fazla olması durumunda ise baĢvuru formunda yer alan açıklamalar kısmına en fazla on sayfalık bir özetin eklenmesi gerekir. Bu hususa uyulmadığı takdirde baĢvurunun reddine karar verilecektir²⁸¹.

Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 59. maddesinin (2) numaralı fıkrasına göre baĢvuru formunda bulunması gereken hususlar Ģunlardır:

- BaĢvurucunun adı, soyadı, vatandaĢlık numarası, doğum tarihi ve yeri, uyruğu, cinsiyeti, mesleği ve adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.

279 Fıkra Ģöyledir: “BaĢvuru dilekçesinde baĢvurucunun ve varsa temsilcisinin kimlik ve adres bilgilerinin, iĢlem, eylem ya da ihmal nedeniyle ihlal edildiği ileri sürülen hak ve özgürlüğün ve dayanılan Anayasa hükümlerinin, ihlal gerekçelerinin, baĢvuru yollarının tüketilmesine iliĢkin aĢamaların, baĢvuru yollarının tüketildiği, baĢvuru yolu öngörülmemiĢse ihlalin öğrenildiği tarih ile varsa uğranılan zararın belirtilmesi gerekir. BaĢvuru dilekçesine, dayanılan deliller ile ihlale neden olduğu ileri sürülen iĢlem veya kararların aslı ya da örneğinin ve harcın ödendiğine dair belgenin eklenmesi Ģarttır.”

280 Ekinci-Sağlam, Bireysel BaĢvuru, s. 33

281 Ekinci-Sağlam, Bireysel BaĢvuru, s. 32

60 - BaĢvurucu tüzel kiĢi ise unvanı, adresi ve tüzel kiĢiliği temsile yetkili kiĢinin kimlik bilgileri, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.

- Kanuni temsilcisi ya da avukatı varsa, kanuni temsilcisinin ya da avukatının adı, mesleği ve adresi, varsa telefon numarası ve elektronik posta adresi.

- Kamu gücünün ihlale neden olduğu iddia edilen iĢlem, eylem ya da ihmaline dair olayların tarih sırasına göre özeti.

- Bireysel baĢvuru kapsamındaki haklardan hangisinin hangi nedenle ihlal edildiği ve buna iliĢkin gerekçeler ve delillere ait özlü açıklamalar.

- BaĢvurucunun güncel ve kiĢisel bir temel hakkının doğrudan zedelendiği iddiasının dayanakları.

- BaĢvuru yollarının tüketilmesine iliĢkin aĢamalar.

- BaĢvuru yollarının tüketildiği veya baĢvuru yolu öngörülmemiĢse ihlalin öğrenildiği tarih.

- BaĢvuru mazeret nedeniyle süresi içinde yapılamamıĢsa buna dair açıklamalar.

- BaĢvurucunun talepleri.

- BaĢvurucunun Mahkeme önünde devam eden bir baĢka baĢvurusu varsa numarası.

- Varsa kamuya açık belgelerde kimliğinin gizli tutulması talebi ve bunun gerekçeleri.

- Kısa mesaj (SMS) veya elektronik posta yoluyla bilgilendirme yapılmasını isteyip istemediği.

- BaĢvurucunun varsa avukatının ya da kanuni temsilcisinin imzaları.

61 B. BaĢvuru Formuna Eklenmesi Gereken Belgeler

Bireysel baĢvuru sırasında baĢvuru dilekçesine hangi belgelerin ekleneceği 6216 sayılı Kanun‟un 47. maddesinin (3) numaralı fıkrasında belirtilmiĢtir. Buna göre, baĢvuru dilekçesine, dayanılan deliller ile ihlale neden olduğu ileri sürülen iĢlem veya kararların aslı ya da örneğinin ve harcın ödendiğine dair belgenin eklenmesi gerekmektedir. Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 59. maddesinin (3) numaralı fıkrasına göre ise baĢvuru formuna Ģu belgelerin ya da onaylı örneklerin eklenmesi gerekmektedir:

- Kanuni temsilci veya avukat vasıtasıyla takip edilen baĢvurularda baĢvurucuyu temsile yetkili olduğuna dair belge²⁸².

- Harcın ödendiğine dair belge.

- Nüfus cüzdanı örneği, baĢvurucu yabancı ise geçerli kimlik belgesi (pasaport gibi).

- Tüzel kiĢilerde tüzel kiĢiliği temsile yetki belgesi (imza sirküleri, Ticaret Sicil Gazetesi gibi)²⁸³.

- Nihai karar ya da iĢlem²⁸⁴ tebliğ edilmiĢse tebellüğ belgesi.

- Dayanılan belgelerin asılları ya da onaylı örnekleri.

- Tazminat talebi varsa uğranılan zarar ve buna iliĢkin belgeler.

- BaĢvuru süresinde yapılamamıĢsa varsa mazereti ispatlayan belgeler.

282 Bu kiĢiler aracılığıyla bireysel baĢvurunun yapılmaması durumunda bu alanların boĢ bırakılması gerekmektedir.

283 Tüzel kiĢiler, ilgili mevzuat çerçevesinde temsile yetkili organları aracılığıyla bireysel baĢvuru yapabilirler. Bu nedenle baĢvuru formuna temsil yetkisini gösteren resmî belgelerin forma eklenmesi zorunludur. Ayrıca, tüzel kiĢiyi temsille birden fazla kiĢi birlikte yetkili ise yetkili bulunan bu kiĢilerin her birine iliĢkin kiĢisel bilgilerin forma yazılması gerekmektedir. Ancak, tüzel kiĢiyi temsil yetkisi birden fazla kiĢiye ait olsa da bir kiĢinin tek baĢına tüzel kiĢiyi temsille yetkili bulunması durumunda diğer temsil yetkisine sahip bulunan kiĢilerin bilgilerinin baĢvuru formuna yazılmasına gerek bulunmamaktadır. Zira, bu durumda her bir yetkili kiĢi, tüzel kiĢiyi tek baĢına temsil edebilmektedir.

284 BaĢvurucunun bu konuda tüketilmesi gerekli idari ve yargısal baĢvuru yolunun bulunmadığını belirtmesi durumunda buna iliĢkin gerekçesini de belirtmesi gerekmektedir.

62 BaĢvurucunun ihlal iddiasına dayanak olarak göstermiĢ olduğu bu belgelere herhangi bir nedenle eriĢememesi durumunda bunun gerekçelerini belirtmesi gerekmektedir. Gerekçenin Anayasa Mahkemesince uygun bulunması ve bu belgelerin dosyada bulunmasının gerekli görülmesi durumunda bu bilgi ve belgeleri ilgili kurum veya kuruluĢtan resen toplama/talep etme yetkisi bulunmaktadır²⁸⁵. Zira, bazı durumlarda baĢvurucunun bütün bilgi ve belgelere ulaĢması mümkün olmayabilir. Örneğin bireysel baĢvuruda bulunan kiĢinin cezaevinde olması durumunda hakkaniyet ve bireysel baĢvurunun amacı gereği bu sorumluluğun bireysel baĢvuruda bulunan kiĢiye yükletilmesi uygun değildir²⁸⁶.

AnlaĢılacağı üzere, baĢvuru formunda bulunması gereken hususlar ile baĢvuru formuna eklenmesi gereken belgeler Anayasa Mahkemesinin bir an önce karar verebilmesini temin içindir. Anayasa Mahkemesinin gereksiz yazıĢmalar ile uğraĢmasının önüne geçilmiĢ ve baĢvurucunun ulaĢabileceği belgeler nedeniyle karar alma sürecinin uzaması engellenmek istenmiĢtir.

Bireysel baĢvuru formunun açıklamalar kısmında, bireysel baĢvuru kapsamındaki haklardan hangisinin hangi nedenlerle ihlal edildiğinin belirtilerek gerekçelendirilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla, sadece ihlal edildiği ileri sürülen temel hak ve özgürlüğün adının yazılması yeterli olmayıp bunun dayanaklarıyla birlikte ortaya konulması gerekmektedir²⁸⁷.

Ancak Anayasa Mahkemesi, bireysel baĢvuru formunda belirtilen vasıflandırmayla bağlı değildir. Zira, vasıflandırma konusunda yetki Anayasa Mahkemesine aittir. Ayrıca baĢvuruya konu olayları ve bu olaylara iliĢkin delilleri Anayasa Mahkemesine sunmak, bu olay ve delillerle ileri sürülenler arasındaki bağlantıyı kurarak hak ihlalinin ne Ģekilde gerçekleĢtiğini açıklamak baĢvurucunun yükümlülüğündedir²⁸⁸. Aksi durum Anayasa Mahkemesini hem iddia eden hem de

285 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 59. maddesinin (4) numaralı fıkrası Ģöyledir: “BaĢvurucu ihlal iddiasına dayanak gösterdiği üçüncü fıkradaki belgelere herhangi bir nedenle eriĢememesi hâlinde bunun gerekçelerini belirtir. Mahkeme gerekli gördüğü takdirde bu bilgi ve belgeleri resen toplar.”; Ekinci-Sağlam, 66 Soruda, s. 19

286 Atasoy, Kabul Edilebilirlik KoĢulları, s. 52

287 Ekinci-Sağlam, Bireysel BaĢvuru, s. 34

288 Anayasa Mahkemesi tarafından yapılacak olan inceleme, formda ileri sürülen iddialar ve taleplerle sınırlıdır. Anayasa Mahkemesi iddia edilen olayların ötesinde bir inceleme yapamaz.

Ancak, baĢvurucunun hukuki vasıflandırmasıyla Anayasa Mahkemesi bağlı değildir. Talep ve olayla bağlı kalmak Ģartıyla vasıflandırma hakkı Anayasa Mahkemesine aittir. Ayrıntılı bilgi için bkz. Ekinci-Sağlam, Bireysel BaĢvuru, s. 36; Recep Kaplan, “Bireysel BaĢvurularda Dava Açan

63 yargılama yapan mercii durumuna getirir ki bu da “davasız yargılama olmaz ilkesi”ne aykırılık oluĢturur²⁸⁹. Nitekim Anayasa Mahkemesi bir baĢvuruda²⁹⁰ her ne kadar baĢvurucu baĢvuru formunda mülkiyet hakkı ve adil yargılanma hakkı ile eĢitlik ve kanuni hâkim güvencesi ilkelerinin ihlal edildiğini ileri sürmüĢse de Anayasa Mahkemesi, olayların baĢvurucu tarafından yapılan hukuki tavsifi ile bağlı olmadığını belirterek baĢvuruyu adil yargılanma hakkının ihlali iddiası ile kanuni hâkim güvencesi ilkesinin ihlali iddiası niteliğinde kabul etmiĢ ve bu iddialar yönünden değerlendirme yapmıĢtır.

Diğer taraftan örneğin, baĢvurucunun tazminat talebinin bulunmadığı yalnızca hak ihlalinin bulunduğunun tespitini talep ettiği bir baĢvuruda Anayasa Mahkemesi, hak ihlalinin bulunduğunu tespit ettikten sonra talep olmadığı hâlde tazminat ödenmesine de hükmedemez²⁹¹.