BaĢvucunun Temsili

Kural olarak, bireysel baĢvurunun bizzat baĢvuru yapmak isteyen kiĢi tarafından yapılması gerekmektedir. Ancak 6216 sayılı Kanun‟un 47. maddesinin (4) numaralı fıkrasında, baĢvurucunun bir avukat tarafından temsil edilmesi durumunda vekâletnamenin sunulmasının gerektiği kural altına alınmıĢtır. Buradan da anlaĢılacağı üzere bireysel baĢvurularda baĢvurucunun kendisini bir avukat ile temsil ettirmesi zorunluluğu bulunmadığı gibi kendisini bir avukat ile temsil ettirmesi de mümkündür³²⁰. Nitekim Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 61. maddesinin (1) numaralı fıkrasında da bireysel baĢvuruların, baĢvurucunun avukatı tarafından yapılabileceği belirtilmiĢtir.

317 Uğur Erdal- Hasan Bakırcı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. Maddesi, Uygulama El Kitabı, OMTCT El Kitapları Serisi, Cilt: 1, Dizi Editörü: Boris WĠJKSTRÖM, Kasım, 2006, s.

49

318 Adli yardım, avukat ücretini de kapsamaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Osman Doğru, “Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi‟nin 37, 38, 39, 41 ve 46. Maddelerine Genel Bir BakıĢ: Usul, Girdiler (Belgeler, SoruĢturma, Kanıtlar) ve Çıktılar (Mahkeme Kararları ve Kararlarının Ġnfazı)”, Bireysel Başvuru Yuvarlak Masa Toplantıları, Anayasa Mahkemesi Yayınları (Hizmet Ġçi Eğitim Yayını), AraĢtırma ve Ġçtihat Birimi (AR-ĠÇ), Cilt; 1, Ankara, 2013, s. 160, ("Genel Bir BakıĢ")

319 Erdal-Bakırcı, s. 49

320 Ahmet Kırtepe, “Bireysel BaĢvuru Hakkının Kapsamı, Kullanılması”, HUKAB, Sayı: 1, Nisan-Haziran 2012, s. 9; Avusturya, Brezilya, Andora, Federal Almanya (sadece duruĢmalı iĢlerde), Çek Cumhuriyeti, Monako, Portekiz, Ġspanya, Ġtalya, Azarbeycan, Polonya, Slovekya, Lüksemburg ve Ġsviçre gibi ülkelerda avukat ile temsil zorunluluğu bulunmaktadır. Bazı ülkelerde ise bireysel baĢvurularda avukat olarak baĢvurucuyu temsil edebilmek için belli bir tecrübeye ya da anayasa hukuku ve temel hak ve özgürlükler alanında setifikaya sahip olunması Ģartı aranmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Çoban, Bireysel BaĢvuru, s. 190; Federal Almanya‟da bireysel baĢvuru için avukata ya da masraf ödemeye gerek bulunmamaktadır.

BaĢvurucunun yalnızca duruĢma yapılması durumunda bir avukat tarafından ya da Federal Almanya Yüksek okullarında hukuk hocalığı yapan bir kiĢi tarafından temsil edileceği öngörülmüĢtür. Ayrıntılı bilgi için bkz. Gören, Türk Anayasa Yargısında, s. 14-15

72 BaĢvurunun, baĢvurucunun kanuni temsilcisi (veli, vasi, kayyum vb.) tarafından da temsili mümkündür. Nitekim Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 61.

maddesinin (1) numaralı fıkrasında da bireysel baĢvuruların, kanuni temsilci tarafından yapılabileceği belirtilmiĢtir.

Eğer bir avukat veya kanuni temsilciyle temsil söz konusu ise temsile iliĢkin belgenin (vekâletname, vesayet kararı, kayyum kararı gibi) baĢvuru formuna eklenmesi zaruri olup³²¹ avukat veya kanuni temsilcisiyle yapılan yazıĢmalar ya da ona yapılan tebligatlar baĢvurucuya yapılmıĢ sayılacaktır³²².

Avukat ile yapılan baĢvurularda, bireysel baĢvuru formuna eklenmesi gereken vekâletnamenin bireysel baĢvuru konusunda özel yetki bulunmasına gerek bulunmamaktadır³²³. Bu nedenle, baĢvurucuyu genel mahkemelerde temsil etmiĢ olan avukatın, önceki tarihli de olsa bu vekâletnameyle bireysel baĢvuru yapabilmesi mümkündür³²⁴. Ancak bu durum doktrinde eleĢtirilmekte ve baĢvuru yollarının tüketilmesinden sonra bir avukatın Anayasa Mahkemesine bireysel baĢvuruda bulunabilmesi için genel dava vekâletnamesinde Anayasa Mahkemesine bireysel baĢvuruda bulunabilme yetkisinin verilmesi gerektiği belirtilmektedir³²⁵.

6216 sayılı Kanun'da ve Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü'nde, bireysel baĢvuruların herhangi bir aĢamasında avukat yoluyla yapılmasını ya da takip edilmesini zorunlu kılan bir düzenleme bulunmamaktadır³²⁶. Dolayısıyla, bireysel baĢvuruda bulunan kiĢi avukatla ya da avukatsız olarak baĢvuruda bulunması ve bu baĢvuruyu neticelendirmesi kendi insiyatifindedir.

Bireysel baĢvuruda avukat ile temsil zorunluluğunun olmaması doktrinde eleĢtirilmektedir. EleĢtirenlere göre bireysel baĢvurunun konusu ve niteliği

321 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 61. maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre.

322 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 61. maddesinin (2) numaralı fıkrasına göre.

323 Çınar, Karar Türleri, s. 269-270; Doktrinde, bireysel baĢvurularda özel vekâletnamenin aranması gerektiğine ve bu konuda düzenleme yapılması gerektiğine iliĢkin görüĢler de bulunmaktadır. Bu görüĢler için bkz. Leyla Nur Oduncu, “Bireysel BaĢvuru Kanun Yolu Ġçin Dava Vekâletnamesinde Özel Yetkinin Yer Alması Zorunluluğu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: XVIII, Sayı: 1, Yıl: 2014, s. 223-238

324 Ekinci-Sağlam, Bireysel BaĢvuru, s. 36; Korkmaz, s. 106

325 Osman Doğru, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Rehberi, Legal Yayınevi, Ġstanbul, 2012, s. 77, ("Bireysel BaĢvuru Rehberi")

326 Çoban, Yeni Anayasa Mahkemesi, s. 167

73 itibarıyla³²⁷ bir profesyonel hukukçu tarafından yapılması hem baĢvurulardaki niteliği arttıracak hem Anayasa Mahkemesinin maddi külfet nedeniyle baĢarı Ģansı yüksek baĢvuruların yapılmasıyla iĢ yükü gereksiz yere artmayacak hem de nitelikli baĢvurular yapılacak olması nedeniyle de baĢvurucuların ihlal sonucuna ulaĢmalarındaki baĢarı Ģansı artacaktır. Dolayısıyla Anayasa Mahkemesinin de iĢi kolaylaĢacaktır³²⁸.

Ancak avukat ile temsil zorunluluğunun bulunması durumunda, baĢvurucular için önemli ve yüksek bir maliyet oluĢacak; mali yönden yeterli imkânı olmayan ve temel hak ve özgürlükleri ihlal edilen kiĢilerin baĢarı Ģansları olsa da bu yolu kullanmaktan imtina edebilecekleri açıktır. Avukat tutma gücü olmayanlar bakımından adli yardım müessesesi olsa da adli yardımın bürokrasiyi belli ölçüde arttıracağı³²⁹ ve Devlet hazinesi bakımından oldukça maliyetli olacağı hatırda tutulmalıdır. Diğer taraftan avukatların her bir davanın kaybedilmesi aĢamasında son çare olarak baĢvurucuları bireysel baĢvuruya baĢvurulması hususunda teĢviki ile Anayasa Mahkemesi önünde iĢ yükünün daha ağır hale gelebileceği açıktır. Kanun koyucunun da, olumsuz bir takım yönleri düĢünerek avukatla baĢvuru ve belli aĢamadan sonra baĢvuruya avukatla devam etme mecburiyetini getirmediği açıktır³³⁰.

AĠHM‟e de baĢvuru, bir temsilci olmaksızın yapılabilmektedir. Bu durum esasen AĠHM‟e baĢvuruyu teĢvik eden bir uygulamadır. Örneğin, baĢvurucu cezaevi ya da akıl hastanesi gibi avukata eriĢimi zor olan bir yerde bulunması durumunda baĢvurucu AĠHM‟e bir mektup yazarak baĢvuruda bulunabilecektir³³¹. Bu gibi durumlarda AĠHM, baĢvurucuya bir form göndererek bu baĢvurunun asıl baĢvuru durumuna gelmesini yani usulüne uygun bir baĢvuru yapılmasını sağlayacaktır.

Dolayısıyla temsilci olmaksızın yapılan baĢvurular AĠHM‟e baĢvuru açısından teĢvik

327 Doğru, Bireysel BaĢvuru Rehberi, s. 77

328 Sağlam, Ülkemizde Bireysel BaĢvuru, s.782-783; Çoban, Yeni Anayasa Mahkemesi, s. 167

329 Ġspanya Anayasa Mahkemesine yapılan 10.000 civarındaki amparo baĢvurusunda 3500 ilâ 4000 baĢvuru arasında adli yardım talebinde bulunulmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Çoban, Bireysel BaĢvuru, s. 190

330 Sağlam, Ülkemizde Bireysel BaĢvuru, s.783

331 AĠHM uygulamasında mektubun alındı tarihi, mektubun üzerinde yazılı olan tarihtir. Yazılı olan bu tarih ile mektubun AĠHM‟e ulaĢma tarihi arasında fazla bir zaman aralığının bulunup bulunulmadığı da dikkate alınan bir husustur. Eğer mektubun yazılma tarihi belli değilse bu durumda zarfın üzerindeki tarih (postalanma tarihi), postalanma tarihi de okunmuyorsa mektubun AĠHM‟e ulaĢtığı tarih, mektubun alındı tarihidir. Ayrıntılı bilgi için bkz. Karen Reid, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkı, Uygulayıcılar Ġçin Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi Rehberi, Birinci Kitap, Ġngilizceden Çeviren: Bahar Öcal Düzgören, Avesta/KHRP Yayınları, Birinci Baskı, 2000, s.37, (“Bireysel BaĢvuru Hakkı”)

74 edici niteliği haiz bulunmaktadır. Ancak AĠHM, belirli bir aĢamadan sonra yani baĢvuru aleyhine dava açılan taraf devlet hükümetine bireysel baĢvuru yapıldığı iletildikten sonra baĢvurucunun bir temsilci yani avukat ataması zorunludur³³².

AĠHM uygulamasında baĢvurucunun temsilcisinin kim olabileceğinin de açıklığa kavuĢturulması gerekmektedir. Bu temsilci, bir avukat olabileceği gibi taraf devletin ülkesinde avukatlık mesleğini yerine getirme yetkisine sahip bir kimse de olabilmektedir³³³. Diğer taraftan AĠHM, vekâletname değil bir yetki belgesinin varlığını aramaktadır. Yetki belgesi bir form niteliğinde olup notere gidip düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. Bu yetki belgesinin doldurulması ve AĠHM‟e iletilmesi yeterlidir³³⁴.