Bölümler ve Komisyonlar

Anayasa‟nın “ÇalıĢma ve yargılama Usulü” baĢlıklı 149. maddesinin birinci fıkrasında, bireysel baĢvuruların kabul edilebilirlik incelemesi için komisyonlar oluĢturulabileceği; beĢinci fıkrasında ise bölüm ve komisyonların oluĢumunun kendi yapacağı Ġçtüzükle düzenleneceği ifade edilmiĢtir.

6216 sayılı Kanun‟un “Bölümler ve komisyonlar” baĢlıklı 22. maddesinin (1) numaralı fıkrasında, Anayasa Mahkemesinde, bireysel baĢvuruları karara bağlamak üzere bir baĢkanvekili baĢkanlığında yediĢer üyesi olan iki bölüm bulunacağı ve bölümlerin, bir baĢkanvekilinin baĢkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanacağı;

(2) numaralı fıkrasında ise bölüm ve komisyonların oluĢumunun ve iĢ bölümünün Ġçtüzükle düzenleneceği kural altına alınmıĢtır.

1. Bölümler

Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün “Bölümlerin oluĢumu” baĢlıklı 27.

maddesinin (1) numaralı fıkrasında, Anayasa Mahkemesinde bireysel baĢvuruları incelemek üzere BaĢkan dıĢındaki üyelerden iki bölüm kurulacağı, her bölümün biri baĢkanvekili olmak üzere toplam yedi üyeden oluĢacağı kural altına alınmıĢtır.

Bölümlerin görev ve yetkileri ise Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 28.

maddesinin (1) numaralı fıkrasında Ģu Ģekilde sayılmıĢtır:

- Komisyonlar tarafından kabul edilebilir bulunan baĢvuruların esas incelemesini yapmak.

368 Bkz. Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü'nün 25. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (f) bendi

369 Ekinci-Sağlam, Bireysel BaĢvuru, s. 27

86 - Komisyonlarca kabul edilebilirliği karara bağlanamamıĢ baĢvuruların bölüm baĢkanınca gerekli görüldüğü takdirde kabul edilebilirlik ve esas incelemesini birlikte yapmak.

Bölümler, bireysel baĢvurunun kabul edilebilirliğine iliĢkin bir engelin bulunduğunu tespit etmeleri ya da bu engelin sonradan ortaya çıkması hâlinde, incelemenin her aĢamasında baĢvuru hakkında kabul edilemezlik kararı verebileceklerdir³⁷⁰.

Bireysel baĢvuruların incelenmeye baĢlandığı tarih olan 23.9.2012 tarihi itibarıyla bölümler, baĢkanvekili baĢkanlığında o tarihteki kıdem durumuna göre ilk dört kıdemli üyenin katılımı ile oluĢturulmuĢtur. Sonraki takip eden aylarda kıdem durumuna göre oluĢan heyetteki en kıdemli üye ile o aydaki heyete katılmayan en kıdemli üyenin değiĢimi ile her üyenin dönüĢümlü olarak toplantılara katılımı sağlanmaktadır. Bölüme katılacak üyelerin listesi ise prensip olarak yıllık olarak hazırlanıp üyelere duyurusu yapılmaktadır. Bir üyenin mazereti olması hâlinde yine heyete katılmayan en kıdemli üye heyete dahil olmaktadır. Bölüme yeni bir üyenin katılması durumunda ise heyet listesinde bölüm baĢkanı tarafından gerekli düzenlemeler yapılmaktadır³⁷¹.

Bölümlerden birinin bakılmakta olan bir baĢvuruya iliĢkin olarak vereceği kararın, bölümlerin önceden vermiĢ olduğu bir kararla çeliĢmesi ihtimali varsa ya da baĢvurunun niteliği gereği Anayasa Mahkemesi Genel Kurulunca karara bağlanması gerekli görülürse ilgili bölüm dosyaya karar vermeden baĢvuruyu Genel Kurul önüne götürebilecektir³⁷².

2. Komisyonlar

Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün “Komisyonların oluĢumu” baĢlıklı 32.

maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre, bireysel baĢvuruların kabul edilebilirlik incelemelerini yapmak üzere bölümlere bağlı olarak görev yapacak olan üçer komisyon oluĢturulacak ve bölümle birlikte numaralandırılarak isimlendirilecektir.

(Örneğin, Birinci Bölüm Ġkinci Komisyon gibi.) Anılan maddenin (2) numaralı

370 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 28. maddesinin (2) numaralı fıkrası gereğince

371 Ekinci-Sağlam, Bireysel BaĢvuru, s. 26

372 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 28. maddesinin (3) numaralı fıkrası gereğince

87 fıkrası gereğince ise komisyonlar, bölüm baĢkanı dıĢındaki diğer bölüm üyelerinden kıdem sırasına göre listelenerek oluĢturulacaktır.

Bireysel baĢvuruların incelenmeye baĢlandığı tarih olan 23.9.2012 tarihi itibarıyla komisyonlar, bölümdeki en kıdemsiz üye dıĢındaki üyeler ikiĢerli olarak komisyonları oluĢturmuĢtur. Devam eden aylarda, komisyonlara katılmayan üye ile komisyonlara katılan en kıdemli üyeden baĢlamak üzere dönüĢümlü olarak komisyonlara katılınması esası benimsenmiĢtir. Komisyonlara katılacak üyelerin kimler olduğu yıllık olarak belirlenmekte olup her ay değiĢmektedir. Komisyonda görev yapan üyenin mazereti nedeniyle komisyonlara katılamaması durumunda, komisyona katılmayan üye onun yerini dolduracaktır³⁷³.

Uygulamada bölümlerde oluĢturulan komisyonların her birinde ikiĢer üye görev yapmaktadır. Komisyonların ikiĢer üyeden oluĢacağına iliĢkin olarak herhangi bir kural bulunmadığından dolayı istenilmesi durumunda komisyonlarda daha fazla üye görev yapabilecektir. Böyle yapılması hâlinde ise bazı üyelerin birden fazla komisyonda görevlendirilmesi söz konusu olabilecektir. Örneğin komisyonların üçer üyeden olması durumunda bölüm baĢkanı da komisyona katılmayacağından üç komisyana altı üyenin dağıtılması söz konusu olacaktır ki bu durumda da bazı üyelerin birden fazla komisyona katılması gerekecektir.

Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün “Komisyonlarınların görevleri ve çalıĢma usulü” baĢlıklı 33. maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre, komisyon raportörlerince hazırlanan kabul edilebilirlik karar taslakları ile kabul edilmezlik karar taslak ya da listeleri, komisyonlar tarafından karara bağlanacaktır.

Komisyonlar oybirliğiyle karar almaktadırlar. Oybirliğinin sağlanamadığı durumlarda dosya, bireysel baĢvurunun bölüme gönderilmesini isteyen üyenin gerekçesiyle birlikte bölüme gönderilmektedir³⁷⁴.

Komisyonlar kabul edilebilirlik hususunu karara bağlamadan da baĢvuru bölüme gönderebilmektedir. Bu durumlar Ģunlardır³⁷⁵:

373 Ekinci-Sağlam, Bireysel BaĢvuru, s. 26

374 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 33. maddesinin (2) numaralı fıkrası gereğince

375 Anayasa Mahkemesi Ġçtüzüğü‟nün 33. maddesinin (3) numaralı fıkrası gereğince

88 - BaĢvurunun Anayasa‟nın uygulanması ve yorumlanması veya temel hakların kapsam ve sınırlarının belirlenmesi açısından önem taĢıyıp taĢımadığının tespiti,

- BaĢvurucunun önemli bir zarara uğrayıp uğramadığının tespiti, - BaĢvurunun çözümünün bir ilke kararını gerektirmesi,

- Alınacak kararın Anayasa Mahkemesi tarafından verilmiĢ baĢka bir karar ile çeliĢebilecek nitelikte olması.