Eleştirel Yansıtmanın İzlenmesi ve Değerlendirilmes

Eleştirel yansıtma eğitimi bireyin bilgisinin, anlayışının, yetkinliklerinin veya becerilerinin nasıl değerlendirileceği sorusuna yol açar (Higher Education Academy 2006). Yüksek öğretim bağlamında kazanımlara odaklanmak, eleştirel yansıtmayı izleme ve değerlendirme mekanizmalarının tasarlanmasının ve geliştirilmesinin önceliklerinden biri olmadığı anlamına gelir (Hodkinson & Hodkinson 2004). Eleştirel yansıtma değerlendirmesi ne olduğu ve anlaşılıp anlaşılmadığı veya uygulanıp uygulanılmadığını açıklamak sebebiyle genellikle karmaşıktır (Larivee 2008). Eleştirel yansıtma için standartlar belirleme girişimiyle ilgili daha temel bir sorun da değerlendirme sürecinde birleştirici nesnelliğe yakınlık görüşünden yararlanmak için öğrencinin değerlendiricinin gerçeğine bağlı kalması gerekir. (Leach, Neutze & Zepke 2001)

Bu sorunlara rağmen eleştirel yansıtma öğretmen adaylarının amaçlanan eğitim sonuçlarının önemini ve anlamını algılayışlarını keşfetmeyi ve öğretim elemanılarından aldıkları resmi geribildirimlere bağlılıklarından ziyade özyönlendirmeli bir öğrenimi teşvik etmeyi de içeren değerlendirme süreci için faydalı gelişme olanakları sunmaktadır. Ders içeriklerine öğrencilere – bilgi/yetenek oluşturmayla ilgili eleştirileri de dahil olmak üzere kendi özerkliklerine, özyönlendirmelerine, eleştirel yansıtmalarına ve dönüşümlerine yansıtacakları bir çerçeve sunan yansıtıcı araçlar yerleştirmek ama bunu yaparken öğrencilerin kendi çalışmalarıyla ilgili yargılarda bulunmak için aynı isteğe ve güvene sahip olmayacağını göz önünde bulundurmak bir çözüm olabilir (Leach, Neutze & Zepke 2001).

Eleştirel yansıtmayla ilgili temel bir sorun denenen veya başarılan şey tamamen öznelken otomatik ve kendine özgü bir değerlendirme şekliyle mevcut yansıtıcı teknik, alan ve tür çeşitliliğin göreli durum riskiyle karşı karşıya olmasıdır (Morley 2004). Yansıtıcı olmaya yönelik başarılar izlenecek veya değerlendirilecekse karşılaştırma veya nitelik belirtici için zemin oluşturulması gerekir. Ancak bu, öğrencilerin formal değerlendirmelerinin parçası olmayan özdeğerlendirici yansıtıcı süreçlerde bulunmalarının kendileri için faydalı olduğu anlamına gelmez. Bunlar göz önünde bulundurulduğunda, yukarıda tartışılan teori ve araştırmadan yola çıkarak eleştirel düşüncenin gözlemlenebileceği ve izlenebileceği temel göstergelere ulaşmanın mümkün

64

olduğu söylenebilir. Başlangıç noktası olarak ilk alanda belirlenmiş soruları kullanmak öğrencileri kişisel ilgilerinin, önemli olduğuna inandıkları şeylerin ve fikirlerini oluşturan faktörlerin etkisini fark etmeleri için cesaretlendirebilir (Smith, 2011). Bu bağlamda Patton (2002) “Çeşitlemeli Sorgulama” diye ifade edilen çeşitli eleştirel sorulardan oluşan bir sorgulama mekanizmasını önermektedir. Bu sorular her bireyin sosyo-kültürel bir vücut bulma ve konum içinde var olduğunu (kültür, yaş cinsiyet, sınıf, sosyal statü, eğitim, aile, siyasal pratik dil, değerler gibi) bu özelliklerin etkileştiğini ve farklı bakış açılarını fark etmeyi sağladığını gösterir ve bunu örneklerle açıklar. Patton’un sorulardan hareketle Glesne (2011) tarafından oluşturulan sorgulama sistemi şu şekilde belirtilmiştir.

Araştırmacı

- Araştırma yapma konusunda kuramsal ve felsefi inançlarım nelerdir? Bu inançlarım bu araştırmada bana nasıl yol gösterir.

- Kendi yaşam öykümde beni bu konuya yönlendiren neydi? - Araştırmada yer alan kişileri neden seçtim?

- Görüşme sorularını neden oluşturdum? - Neden burada gözlem yaptım?

- Hangi amaçla ne tür ilişkiler kurmak istedim?

- Ne bildiğimi düşünüyorum ve bu sonuca nasıl vardım?

- Düşüncelerimi şekillendiren değerlerim ve deneyimlerim neler?

- Analiz yaparken ve verileri yorumlarken hangi sebepleri neleri kapsama dahil ettim ve etmedim?

- Ortaya çıkan önemli temalar nelerdi bunları düşünebildim mi? - Kendimi metnin içine ne ölçüde yerleştiriyorum?

- Bulduklarımla ne yapacağım? - Seçimlerimin sonuçları nelerdir?

Katılımcılar

- Bildiklerini nereden biliyorlar

- Dünya görüşlerinin şekillendiren şeyler neler olabilir? - Beni nasıl algılıyorlar?

- Benim hakkımda ne anlatırlar?

65 - Yazdıklarıma ne tepki verdiler?

Okur Kitlesi

- Onlara sunduklarımı nasıl anlamlandırılar? - Sunumlarıma hangi bakış açılarını katarlar? - Beni nasıl algılarlar?

- Ben onları nasıl algılıyorum?

- Bu algılar ne söylediğimi ve bunu nasıl söylediğimi ne şekilde etkiler?

Eleştirel yansıtma genelde araştırmacının araştırma katılımcılarının araştırma alanının ve araştırma sürecinin nasıl etkileştiği ve nasıl birbirinin etkilediği üzerine eleştirel ve derinlemesine düşünmeyi içerir. Bu süreç; kişilerin belirli bir veriyi üretmek için kaynak olmak belirli şekillerde davranmak ve belirli yorumlar geliştirmek için nasıl hizmet ettiklerini anlamak için, kendi kişisel ve kuramsal bağlılıklarını incelemeyi kapsar (Schwandt,1997, akt; Glesne, 2011). Bir araştırma projesini başlatmaktan bulguları paylaşmaya kadar bütün süreç boyunca araştırmanızdaki etkileşimlere dair kendinize sorular sorarsınız ve düşüncelerinizi alan notlarınıza kaydederek yansıtırsınız. Araştırma süreci ile ilgili başkalarına sorular ve sorar ve ne dediklerini dikkatlice dinleyerek not edersiniz.

Kendi konumsallığı hakkında eleştirel yansıtma yapmak kendini memnun etme amacını değil, kişinin nasıl bir güç ilişkileri sistemine gömülü olduğunu ve bunun yöntemleri, yorumları ve bilgi üretimini nasıl etkilediğini yansıtma amacını taşır. Sonuçta araştırmanın kişisel boyutlarına böylesine özen gösterme ve eleştirel sorumluluk daha etik bir çalışmaya yol açabilir. Eleştirel yansıtma kişisel özelliklerinizin değerlerinizin ve konumunuzun araştırmadaki diğer kişilerle nasıl bir etkileşime girdiğini ve yöntembilimsel yaklaşımınızı kullandığınız yöntemleri ve yaptığınız yorumları nasıl etkilediğini anlamaya yardımcı olur (Glesne, 2011). Konu ile ilgili olarak yöntem kısmında daha detaylı bilgilere yer verilmiştir.

66