Eleştirel Yansıtma Uygulayıcısı Olarak Öğretmen

Eleştirel yansıtma çok yönlü bir yaklaşım gerektiren çok yönlü bir yapıdır. Dewey (1933) öğretmenlerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek üzere çeşitli yaklaşımları kullanmanın öneminden bahsetmiştir. Öncelikle meseleyi bütün yönleriyle ele alabilmek anlamına gelen açık fikirlilik öğretmen yetiştirme sürecinin kazandırmayı amaçladığı ilk özellik olmalıdır. Gerçeği araştırmak ve olumlu yönde bir değişimi gerçekleştirmek amacıyla öğretmen adaylarının araştırma projelerinde yer alması ve sorumluluk bilincine sahip olmaları gerekmektedir. Araştırma/uygulama süreçlerinde öğretmen adayları kendilerine yönelik değerlendirmelerde bulunma kapasitesine sahip olabilmelidir. Günlük yazma ve diğer kendini eleştirmeye yönelik yöntemler öğretmen

57

adaylarına bilişötesi düşünmeleri ve kuram ile uygulama arasında bağlantı kurmaları için olanak sağlamaktadır (Yost, Forlenza-Bailey, & Shaw, 1999).

Öğretmenin rolünden bahsetmeden eleştirel yansıtmanın gerçekleştirildiği uygulamalardan bahsetmek güç olacaktır. Eleştirel yansıtma sürecinde öğretmen sürecin hem öznesi hem nesnesi durumunda, süreçten izole olmadan, etkileşim içinde olmaktadır. Eleştirel yansıtma sürecinin gerçekleştiren kişi olarak öğretmenin sürece dahil olması oldukça önemlidir. Öğretmen; kadrolu, sözleşmeli, öğretime yardımcı ve öncelikle mezun öğrenci konumunda olmaktadır. Eleştirel yansıtma becerilerinin geliştirilmesine yönelik yeterli literatür söz konusu olmamasına rağmen süreçte öğretmenin rollerine ilişkin açıklamalar yetersizdir (Wolf, 2007).

Goodlad (1994) ve diğerleri öğretmen kavramını öğretmenlerin düşünsel becerilerinin yanı sıra kendi okullarında ve topluluklarında eğitim liderleri olan ahlak temsilcileri olduğunu öne sürmektedir. Bu bağlantı birbirinden farklı iki düzeyi birleştiren yansıtıcı düşünme tanımında açıklanmıştır (Zeichner & Liston, 1987). İlk yansıtma düzeyi olan rutin eylem, dış güçler tarafından yönlendirilir ve eylemlerin gerekçelendirmesi üzerine çok az düşünülür. Yansıtıcı eylem ise eğitim prosedürleri ve eylemleriyle ilgili ahlaki ve etik düşüncelerle ilgilenen ahlaklı bir zanaatkar olan öğretmenden esinlenmiştir. Pratte & Rury (1991) eğitimin ahlaki bir zanaat olduğu konusunda düşüncelerini dile getirirken öğretmenlerin özdeğerlendirme kapasitesine sahip olabilmelerini, iyi yapılmış bir şeyden tatmin olabilmelerini veya başarılamamış bir şey için vicdan azabı duyabilmelerini, kötü çalışmalardan utanabilmelerini, dikkatsizlikleri ve düşünsel dalgınlıkları için kendilerine saygılarını kaybedebilmelerinden bahsetmektedir.

Bir öğretmen eleştirel yansıtmayı uygulamaya başladığında başkaları ile olan ilişkileri ve öğretimi daha iyiye doğru ilerleyecektir. Eğer bir öğretmen kişilerarası becerileri gerçekleştirmek, eleştirel dönütler elde etmek konusunda yeterli fırsata sahip değilse, olgun davranışlar ve ilişkiler geliştirmeyecektir (Collinson, 1996). Eleştirel dönütleri elde etmek öğretmenin hem kişisel yaşamında hem de mesleki yaşamında ilerlemesi ve gelişmesine yardımcı olabilmektedir. Öğretmen adaylarına eleştirel yansıtıcı uygulamalar geliştirmelerini öğretmek sadece öğretmen niteliklerini

58

geliştirmekle kalmaz aynı zamanda diğerleri ile olan profesyonel ilişkilerini daha nitelikli hale getireceği düşünülmektedir.

Cranton ve Carusetta’nın (2004) ifade ettiği gibi eğer, öğretime ilişkin bilgiler deneyimlerin yansıtılması aracılığıyla kazanılıyorsa, eleştirel yansıtmanın öğretilmesinde yansıtma yapabiliyor olmak önkoşul beceri niteliği kazanacaktır. Araştırmacılar, eğitimcilerin; etkili bir öğretim için yönergeler, prensipler ve kendisi arasında bir köprü oluşturma anlamına gelen öğretimlerinde gerçekliğe ilişkin benlik duygularını nasıl elde ettikleri sorusuna cevap aramaktadır. Gerçekliği (authenticity) tanımlamak için kullanılan kategoriler arasına eleştirel yansıtma da dahildir. Benzer olarak Russell (2005); eleştirel olarak yansıtma yapan eğitimci anlayışının eleştirel yansıtmanın öğretiminde önemli olduğunu ifade eder. Buna göre eylem içinde kişisel yansıtma ile birlikte yapılandırılmış, kasıtlı ve sistematik kişisel çalışmalar aracılığıyla keşfedildiğinde başkalarına eleştirel olarak yansıtmayı öğretebilir hale gelecektir. Mueller (2003); model olma, rehberlik ve öz-yansıtmanın kombinasyonu ile kendi öğretiminin ve öğretmen adayı öğrencilerinin daha ilerleme kaydettiğini keşfetmiştir. Brookfield (1995) ise; öğretmenlere kendi eleştirel yansıtma becerilerini geliştirmelerini tavsiye etmiştir. Bunlar; otobiyografiler, öğrenci dönütleri, meslektaş dönütleri ve teorik literatür.

Eleştirel yansıtma kuramlarının ve yöntemlerinin öğrencilerin öğrenmesine yardımcı olabileceği düşünülünce aynı zamanda eğitim uygulamalarını geliştirmeye de yardımcı olacağı söylenebilir. Rogers’in öne sürdüğü gibi; Modern dünyada sosyal anlamda en faydalı öğrenme, deneyime sürekli açık olarak ve değişim sürecini özümseyerek öğrenme sürecini öğrenmektir (Rogers 1969, akt; Smith, 2011). Hukuk fakültesi müfredatının öğrencilere yeni düşünce yolları sağlamak ve savları çözümlemelerine yardımcı olmak için Sokrat yöntemlerini kullanması gibi biz de öğretmen eğitmenlerinin öğretmen adaylarına eleştirel düşünme becerileri aşılayabilecekleri içsel bir yapı geliştirmelerini öneriyoruz. Bu, doğrudan eleştirel düşünme becerilerinin öğretilmesi ve öğrencilerin yapılandırmacı araştırma yöntemleri, diyalog, eylem araştırma projeleri ve yazılar yazma gibi stratejilerin birleştirilmesiyle en iyi şekilde gerçekleştirilebilir. Öğrenme kuramıyla ilgili literatür tüm öğrencilerin farklı şekillerde öğrendiğini göstermektedir. Bu yüzden, öğretmen adaylarının düşünme

59

becerilerini geliştirmek için çeşitli stratejiler kullanmak gerekecektir (Yost, Forlenza- Bailey, & Shaw, 1999).

Bununla ilgili olarak Smith (2011); eleştirel yansıtmanın göstergelerini 4 alanda sınıflamıştır. Eleştirel yansıtmanın gözlemlenebileceği ve izlenebileceği bu temel göstergeler Tablo 4’de, kişisel yansıtma, kişilerarası yansıtma, bağlamsal yansıtma ve eleştirel yansıtma olmak üzere ifade edilmiştir.

Tablo 4: Eleştirel Yansıtmanın Göstergeleri (Smith, 2011)