Öğretmenlik Yeteneğinin Kaynağına İlişkin İnanç Ölçeği (ÖYKİ)

Öğretmenlik yeteneğinin kaynağına ilişkin inançları ölçmek amacıyla uygulanan ÖYKİ ölçeği Fives (2005) tarafından geliştirilmiştir. Fives (2005) 102 öğretmen adayı üzerinde gerçekleştirdiği uygulamasının %60’ını kız öğrenciler oluşturmaktadır. Öncelikle öğretmen adaylarına “Açık Uçlu Pedagojik İnanç Görüşme Formu” uygulanmış elde edilen verilerden yola çıkarak araştırmacı Likert tipi bir ölçek geliştirmiştir. Görüşme formundan elde edilen veriler ışığında araştırmacı 4 faktörlü bir yapı ortaya çıkarmıştır. Bu faktörlere ilişkin başlıklar; “öğretmenlik yeteneği doğuştandır”, “öğretmenlik öğrenilebilen bir beceridir”, “Öğretmenlik doğuştan sahip olunan yeteneklerin geliştirilmesidir”, “öğretmenlik bazıları için doğuştan, bazıları için sonradan kazanılan bir beceridir” şeklinde ifade edilmiştir. Ölçeğin uygulanmasının ardından ölçeğin 8 faktörlü bir yapı ortaya koyduğu ifade edilmiştir. 3 faktörün ölçeğin %45’ini açıkladığı ifade edilmiştir. Varimax Döndürme Tekniği uygulanmış ve .40 ve üzerinde faktör yük değerine sahip maddelerin 3 faktör altında toplandığı sonucuna ulaşılmıştır. Ölçeğin geneline ait Cronbach alfa değerinin .81 düzeyinde olduğu ifade edilmiştir. Geçerlik ve güvenirlik uygulamalarının ardından ölçeğin aslına ilişkin yapı şu şekilde ortaya çıkmıştır (Fives, 2005).

121

Tablo 50: ÖYKİ geçerlik çalışmalarına ait faktörler ve madde numaraları

Faktör Maddeler

1 Doğuştan 24, 19, 12, 15, 28, 4, 20, 3, 26, 2, 7, 17, 8

2 Sonradan öğrenilebilir. 18, 23, 9, 13, 5, 27, 1, 10 3 Hem doğuştan hem de sonradan öğrenilebilir. 16, 22, 21, 11, 14, 6, 25

Ölçeğin Türkçeye çeviri çalışmalarının ardından yukarıda verilen 3 faktörlü yapısı DFA ile test edilmeye çalışılmış ancak ölçeğin 3 faktörlü yapısının Türkçe formu ile uyum sağlamadığı görülmüştür. Bunun üzerine araştırmacı tarafından ölçeğin Türkçe formu olan ÖYKİ ölçeğine yönelik Açımlayıcı Faktör Analizi Gerçekleştirilmiştir. Daha sonra AFA ile belirlenmiş ölçeğin faktör yapısının DFA ile ne derece doğrulandığını test etmek üzere Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) gerçekleştirilmiştir. Ölçeğin güvenirliği Cronbach Alpha katsayısı yöntemiyle ölçülmüştür.

Yapılan analiz sonucunda ÖYKİ’nin güvenirlik çalışması için hesaplanan iç tutarlılık katsayısı değerinin (Cronbach Alfa) α= 0.78 olduğu görülmüştür. Maddelerin elenmesi halinde oluşacak Cronbach alfa değeri ve maddelerin toplam korelasyon değerleri incelenmiş ve maddelerin elenmesi halinde ulaşılan alfa değerinin α=0.78’den daha büyük olmadığı görülmüştür. Bu bulgulara göre maddelerin iç tutarlıklarının yüksek olduğu, maddeler elendiğinde bu tutarlığın azalabileceği bu nedenle yeterli düzeyde güvenirliğe sahip bir ölçeğe ulaşıldığı söylenebilir.

Geçerlik uygulamaları için uygulanan faktör analizinde ölçeğin uygunluğunu sınama açısından uygulanan Kaiser-Mayer-Olkin (KMO) Örnek Oluşturma Uygunluğu Ölçümü değerinin .50’den düşük olmaması gerekir ve bu değer 1’e yaklaştıkça anketin ölçme uygunluğunun o düzeyde arttığı kabul edilir (Kalaycı, 2006). Analiz sonuçlarına göre ölçeğin KMO (Kaiser-Mayer-Olkin) katsayısı 0.84 bulunmuştur. Buna göre anketin ölçme uygunluğunun oldukça yeterli olduğu görülmektedir. Ayrıca Barlett’in bütünlük testi 1269.93 ve anlamlılık düzeyi .000 olarak bulunmuştur. Bu durum anket maddelerinin ortak faktörler altına toplandığını göstermektedir.

122

Ölçek maddelerinden 0.30’un altında faktör yük değerine sahip olan 14, 17, 20 ve 8. maddeler ölçekten çıkarılmıştır. Ölçeğin iki faktörlü bir yapı sergilediği görülmüştür.

Tablo 11: ÖYKİ açımlayıcı faktör analizi sonuçları döndürme sonrası yük değeri

Maddeler Doğuştan Sonradan

Öğrenilmiş Maddeler Doğuştan

Sonradan Öğrenilmiş 15 .79 -.15 7 .57 .12 26 .52 -.07 19 .52 -.05 28 .73 -.13 24 .50 .063 4 .72 -.20 23 .07 .73 11 .69 -.010 5 -.05 .71 2 .66 -.19 9 -.08 .70 22 .65 .17 18 -.04 .66 16 .60 .16 13 .26 .48 27 -.28 .48

Bununla birlikte ölçek maddelerinin iki faktörlü yapısının açıkladıkları toplam varyansın %44 düzeyinde olduğu görülmektedir. Büyüköztürk (2010)’e göre tek faktörlü ölçeklerde açıklanan toplam varyansın %30 ve daha fazla olması yeterli görülebilir. Ölçek maddelerinin iki faktör altında sahip oldukları faktör yük değerlerinin 0.78 ile 0.47 arasında oluştuğu görülmüştür. Dolayısıyla ulaşılan bu değerler uygulanan ölçeğin geçerli ve güvenilir olduğunu göstermektedir.

Açımlayıcı Faktör Analizi ile belirlenen ölçeğin iki faktörlü yapısının toplanan verilerle ne derece uyum gösterdiğine ilişkin ek kanıtlar elde etmek amacıyla çalışma grubundan elde edilen verilere Doğrulayıcı Faktör Analizi uygulanmıştır. DFA sonucunda düşük faktör yük değerine sahip ve ölçeğin uyum düzeyini düşüren maddeler (1, 3, 6, 10, 12, 21, 25) ölçekten çıkarılmıştır. ÖYKİ’nin iki faktörlü yapısına ilişkin faktör yük değerleri Şekil 2’de verilmiştir.

123

Şekil 2: ÖYKİ Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonuçları Faktör Yük Değerleri

DFA’da en küçük kareler analiz tekniği kullanılmıştır. Model veri uyumuna ilişkin hesaplanan ki-kare değeri manidardır, x²=28802, p<001 x²/df oranının 2-5 arasında olması iyi uyumu, 2’den küçük değerleri ise mükemmel uyumu ifade etmektedir (Marsh & Hocevar, 1988; Jöreskog & Sörbom, 2001). Ayrıca modele ait diğer uyum indeksleri de Tablo 12’ de gösterilmiştir.

Tablo 62: ÖYKİ’nin DFA modeline ilişkin uyum parametreleri

Ölçek ∆x² _sd ∆x²/sd _{RMSEA CFI IFI GFI TLI AGFI}

124

Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda RMSEA ve RMR gibi iyilik uyum indekslerinin .05’den küçük olması modelin çok iyi uyum verdiğinin göstergeleri olarak kabul edilmekle birlikte .10’dan küçük değerler de kabul edilebilir değerler olarak belirtilmektedir (Anderson & Gerbing, 1984; Cole, 1987; March, Balla & McDonald, 1988). RMSEA ve RMR benzer uyum indekslerini hesaplamakla birlikte eğer örneklem 250’den az ise RMSEA değerinin kullanılmasının daha uygun olduğu belirtilmiştir (Ullman, 2001; Meydan & Şeşen, 2011).

Yapılan DFA da ulaşılan değerler (RMSEA=.07) dikkate alındığında modelin uyum verdiği söylenebilir. Modelde GFI=.87, AGFI=.83 olarak bulunmuştur. GFI’nın .85’in üstünde olması, AGFI’nın .80’in üzerinde olması kabul edilebilir değerler olduğundan (Anderson & Gerbing, 1984; Cole, 1987; March, Balla & McDonald, 1988) modelin bu uyum indeksleri bakımından da yeterli uyum verdiği görülmektedir. Ayrıca CFI=.85 ve IFI=.86 olarak ortaya çıkmıştır. Bu değerlerin de .90’a yakın oldukları görülmektedir. Bütün olarak değerlendirildiğinde modelin kabul edilebilir bir uyuma sahip olduğu görülmektedir. Üç faktörlü 28 maddeden oluşan asıl ölçek yerine 17 maddeden oluşan iki faktörlü Türkçe forma ulaşılmıştır.