Ceza Sistemi Üzerindeki Etkileri

Akıl sağlığı mahkemelerinin işleyişini açıklayan ve bu mahkemelerin katılımcılar ve sistem üzerindeki etkilerini ortaya koyan birçok çalışma mevcuttur. Akıl sağlığı mahkemelerine katılım geleneksel yargılamaya nazaran tedavi hizmetlerinden faydalanmayı artırmıştır.⁴⁶⁶ Katılımcıların ceza infaz kurumlarında geçirdikleri süre,

464 Bu cezalar her mahkeme için değişmekle birlikte, hapis cezası gibi ceza hukuku anlamında ceza olabilir fakat genellikle ödül kavramının karşıtı olan cezayı ifade eder.

Bunlar daha sık hâkim karşısına çıkma, mahkeme denetiminin sıklaştırılması, kamu hizmeti cezası, rocket docket’tan çıkarılma, sözlü uyarı gibi cezalardır. ALMQUIST/

DODD, s. 17; Patricia A. GRIFFIN/ Henry J. STEADMAN/ John PETRILA, “The Use of Criminal Charges and Sanctions in Mental Health Courts”, Psychiatric Services, C.

53, S. 10, 2002, s. 1286, 1287.

465 O’KEEFE, s. 30; Shelli B. ROSSMAN/ Janeen Buck WILLISON/ Kamala MALLIK-KANE/ KiDeuk KIM/ Sara DEBUS-SHERIRILL/ P. Mitchell DOWNEY, Criminal Justice Interventions for Offenders with Mental Illness: Evaluation of Mental Health Courts in Bronx and Brooklyn, New York, Final Report, 2012, s. 50.

466 POYTHRESS/ PETRILA/ McGAHA/ BOOTHROYD, s. 68.

170 geleneksel yargı sistemi içerisinde yer alanlara göre azdır.⁴⁶⁷ Katılımcılarda sıkça rastlanan, daha önce bahsettiğimiz akıl hastalığıyla birlikte görülen madde bağımlılığının da geleneksel yargı süreci içerisinde yer alanlara göre daha az olduğu kanıtlanmıştır.⁴⁶⁸ Akıl sağlığı mahkemesi katılımcılarının yeni suç işleme ihtimallerinin geleneksel yargı sistemi içerisindeki sanıklara göre daha az olduğu sonucuna varılmıştır. Akıl sağlığı mahkemesinde sadece katılımcı olanların, geleneksel mahkemelerde yargılanan sanıkların yarı oranında, programdan mezun olanlarınsa geleneksel mahkemelerdeki sanıkların dörtte biri oranında tekrar suç işlediklerine dair veriler mevcuttur.⁴⁶⁹ Akıl sağlığı mahkemesinin katılımcılarının hâkimle daha olumlu etkileşimde bulunabildikleri bir mahkeme tipi olması ve katılımcıların da “geleneksel mahkemeye göre kendilerini daha saygıdeğer hissettikleri, kendilerine daha adil davranıldığı” izleniminde⁴⁷⁰ oldukları bu mahkemelerde, sayılan tüm istatistikleri kapsayan genel bir sonuç söz konusudur, o da: Akıl sağlığı mahkemelerinin suçta tekerrür döngüsünü kırdığıdır.

467 Council of State Governments Justice Center, “A Primer for Policymakers and Practitioners”, s. 14.

468 Programın, katılımcıya daha özgür bir biçimde yaşama yeteneği kazandırması ve ilaçlara daha az bağımlı bir hâle gelmeye teşvik eden yapısı sebebiyle bu şekilde bir iyileşme söz konusu olmuştur. O’KEEFE, s. 73; COSDEN/ ELLENS/ SCHNELL/

YAMINI-DIOUF/ WOLFE, s. 424, 425.

469 MOORE/ HIDAY, s. 670.

Akıl sağlığı mahkemeleri, katılımcılarını çok sıkı bir şekilde denetlediği için bu kişilerin herhangi bir suç işlemesi durumunda yakalanma ihtimalinin geleneksel yargı sistemi içerisinde yer alan sanıktan daha fazla olduğu, bu nedenle katılımcıların suç işleme oranının daha düşük olduğuna ilişkin bir eleştiri mevcuttur. Bu eleştiride aynı zamanda akıl sağlığı mahkemeleri tarafından, program şartları yerine getirilmediğinde uygulanan hapis cezaları, katılımcıyı içeride tuttuğu için, suç işlenebilecek zamanın diğerlerine gö re daha az olması da sebep olarak gösterilmiştir. Bkz. COSDEN/ ELLENS/ SCHNELL/

YAMINI-DIOUF/ WOLFE, s. 425.

470 POYTHRESS/ PETRILA/ McGAHA/ BOOTHROYD, s. 69.

171 Toplam 6.606 katılımcıyla 139 akıl sağlığı mahkemesinde yapılan 8 aylık gözlem sonucunda ortaya çıkan istatistikler şunu göstermektedir: Tedaviyi tamamlasın ya da tamamlamasın akıl sağlığı mahkemeleri katılımcılarının, bu programa dâhil olmayan katılımcılara oranla yeni bir suç işleme oranı daha düşüktür ve yeni bir suç işlemeden önce geçen süre daha uzundur.⁴⁷¹ Akıl sağlığı mahkemesine katılan kişiler arasında da programdan mezun olmayanların yeniden suç işleme oranının mezun olanlara göre daha fazla olduğu da tespit edilmiştir.⁴⁷²

Akıl sağlığı mahkemelerinin sistem üzerindeki etkilerinden biri de tedavi ve yargılama giderlerine ilişkindir. Geleneksel yargılama sistemine göre maliyet açısından büyük bir farklılık göstermemekle birlikte uzun vadede bütçeye ciddi anlamda katkı sağlayacağına ilişkin veriler mevcuttur.⁴⁷³ Bu verilerin elde edildiği araştırmadan daha uzun süreli, akıl sağlığı mahkemesi katılımcıları ve geleneksel mahkemede yargılanarak ceza infaz kurumlarına gönderilen ve tedavi hizmetlerinden orada yararlananların altı yıllık bir karşılaştırmasını yapan bir araştırmada, aksi yönde veriler elde edilmiştir. Bu verilere göre tedavi süresince karşılaştırılan iki grup maliyet açısından farklılıklar

471 Dale E. McNIEL/ Renée L. BINDER, “Effectiveness of Mental Health Court in Reducing Criminal Recidivism and Violence”, Am J Psychiatry, S. 164, 2007, s. 1401.

472Nevada’da bulunan Clark Akıl Sağlığı Mahkemesi programında yapılan araştırmaya göre bu oran 3,7 kat olarak tespit edilmiştir. Söz konusu mahkeme birçoğu tekrar suç işleyen, mahkeme sürecini takip etmeyen, denetimli serbestlikte kuralları ihlal eden akıl hastalığı olan katılımcılara sahip bir program olarak, akıl sağlığı mahkemelerinin suçta tekerrür noktasında etkili bir yöntem olduğunu ortaya koymuştur. HERINCKX/ SWART/

AMA/ DOLEZAL/ KING, s. 856.

473 Susan RIDGELY/ John ENGBERG/ Michael D. GREENBERG/ Susan TURNER/

Christine DeMARTINI/ Jacob W. DEMBOSKY, Justice, Treatment and Cost, An Evaluation of the Fiscal Impact of Allegheny County Mental Health Court, RAND Corporation, Santa Monica, 2007, s. 38.

172 göstermiş, bu farklılıklar fazla olmasa da asla ileriye dönük bir tasarruf olmadığı sonucu ortaya çıkmıştır.⁴⁷⁴

Akıl sağlığı mahkemelerinin, geleneksel mahkemelerden daha az harcama gerektiren, kamu maliyeti açısından daha faydalı bir görüntü oluşturmasa da suç işlemiş akıl hastası kişinin topluma yeniden kazandırılması, akıl hastalığının tedavisi hususlarında geleneksel mahkemelerden daha etkili olduğu açıktır. Tüm bunların da bir sonucu olarak suçta tekerrür oranı azalmıştır ve akıl sağlığı mahkemeleri nin, kurulmalarındaki en temel amaçlarından biri olan kamu güvenliğini sağlama hedeflerine ulaştıklarını söylemek yanlış olmayacaktır.