AKIL SAĞLIĞI MAHKEMELERİ (ALTERNATİF BİR MODEL)

1. Tarihçe ve Ortaya Çıkış Nedenleri

1997 yılında Florida Broward’da ilk kez⁴¹⁴ problem-çözücü⁴¹⁵ nitelikte onarıcı adalet prensibini⁴¹⁶ benimseyerek akıl sağlığı mahkemesi kurulması, ceza yargılaması ve

413 Nihal BOSTANCI, “Ruhsal Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Stigma ve Bunun Azaltılmasına Yönelik Uygulamalar”, Düşünen Adam Dergisi, S. 18/1, 2005, s. 32-38.

414 Esasen bir akıl sağlığı mahkemesi olarak tanımlanabilecek ilk mahkeme 1980 yılında İndiana’da kurulmuştur. Fakat bu mahkemenin işlemlerinin 1992’de durdurulması ve sonrasında başka bir programın parçası olarak yeniden faaliyet göstermeye başlaması dolayısıyla Broward Akıl Sağlığı Mahkemesi kuruluşu ve kesintisizliği itibariyle ilk akıl sağlığı mahkemesi olarak kaynaklarda yer almaktadır. Bkz. Administrative Office of the Courts Center for Families, Children and the Courts, “Mental Health Courts: An Overview”, 2012, s. 4

415 Problem çözücü mahkemeler; uyuşturucu mahkemeleri, aile içi şiddet mahkemeleri gibi belirli konuda uzmanlaşmış, geleneksel mahkemelerden farklı usullere sahip, hâkimin rolünün geleneksel mahkemelere göre daha fazla öne çıktığı mahkemelerdir.

Suçun nedenlerini ele almak ve tekerrürü azaltmak adına tedavi hizmetleri gibi farklı uygulamaların bir araya getirildiği bu sistemde sanıklar, söz konusu hizmetlerden mahkeme kararıyla yararlanmaya zorlanmaktadır. Kelly O’KEEFE, The Brooklyn Mental Health Court Evaluation- Planning, Implementation, Courtroom Dynamics and Participent Outcomes, Center For Court Innovation, New York, September 2006, s. 1, 2;

Greg BERMAN/ John FEINBLATT, Judges and Problem- Solving Courts, Center For Court Innovation, New York 2002, s. 3; Carol FISLER, “Building Trust and Managing Risk” A Look At A Felony Mental Health Court”, Psychology, Public Policy and Law, C.11, S. 4, 2005, s. 589, 590.

416 Problem çözücü mahkemelerin temel prensini olan onarıcı adalet kavramı, hâkimlerin yetkilerini sanığın fiziksel ve ruhsal faydasına olduğu kadar toplumun faydası için de kullanması sonucuna ulaşan bir prensiptir. BERMAN/ FEINBLATT, s. 370; John BRAIHTWAITE, “Restorative Justice and Therapeutic Jurispudence”, Criminal Law Bulletin 38, 2002, s. 244-246.

154 akıl sağlığı arasında bir köprü görevi görerek ülke genelinde çok sayıda akıl sağlığı mahkemesinin kurulması konusunda öncü olmuştur.⁴¹⁷

Son yıllarda sayıları gittikçe artan akıl sağlığı mahkemeleri, 1990’lı yıllarda henüz çok az sayıda iken bu mahkemelerle ilgili birçok değerlendirme yapılmış; gerekli olup olmadığına ve kavramın esası gibi birçok hususa ilişkin tartışma ve yazının öznesi olmuştur. Söz konusu mahkemelerin sayısındaki ciddi artış dolayısıyla artık akıl sağlığı mahkemelerinin ceza adaleti sisteminde akıl hastalığı olan kişinin temsil edilmesi hususunda ilk sırada yer aldığı rahatlıkla söylenebilir.⁴¹⁸

Akıl sağlığı mahkemelerinin bir yargı sistemi içerisinde kurulabilmesi adına yol gösterici nitelikteki kılavuzlarda, bir akıl sağlığı mahkemesi kurulması hedefleniyorsa, dikkat edilmesi gereken hususlar üç başlık altında toplanabilir: Birinci başlık akıl sağlığı

Onarıcı adalet, mağdurlara destek ve yardım sunmanın yanında failin de rehabilitasyonu ve sosyal hayata yeniden entegrasyonunu sağlamak amacına hizmet eden bir anlayıştır.

Bu amaca ulaşmak için toplum kaynaklı programların oluşturulması gerekir ve mağdur ve fail için bu programlarla madde bağımlılığı tedavisi, akıl sağlığı tedavisi gibi konularda maddi veya manevi destek verilir. United Nations Office on Drugs and Crime, Handbook on Restorative Justice Programmes Second Edition, Vienna 2020, s.

64.

417 Heidi A. HERINCKX/ Sandra C. SWART/ Shane M. AMA/ Cheri D. DOLEZAL/

Steve KING, “Rearrest and Linkage to Mental Health Services Among Clients of the Clark County Mental Health Court Program”, Psychiatric Services, C. 56, S. 7, s. 853;

Matthew J. D’EMIC, “Mental Health Courts: Bridging Two World”, C. 31, S. 3, Touro Law Review, 2015, s. 370.

Kurulan ilk akıl sağlığı mahkemesi olan Broward Akıl Sağlığı Mahkemesi’nin kuruluşuyla ilgili olarak, mahkemenin hâkimi tarafından ele alınan makale için bkz.

Ginger Lerner WREN, “Mental Health Courts: Serving Justice and Promoting Recovery”, Annals of Health Law, C. 19, S. 3, 2010, s. 589-591.

418 The Council of State Governments, Council Of State Gov’ts, A Guide To Mental Health Court Design and Implementation 1, 2005,

https://bja.ojp.gov/sites/g/files/xyckuh186/files/Programs/Guide-MHC-Design.pdf (E.t.:

08.04.2021).

155 mahkemesi kavramını anlamak, ikinci başlık bir akıl sağlığı mahkemesinin uygun olup olmadığının belirlenmesi ve son başlık da akıl sağlığı mahkemesinin tasarımı ve uygulanmasına ilişkin unsurların belirlenmesi şeklinde olacaktır.

ABD’deki ceza infaz kurumlarında akıl hastalığı olan mahkûmların tüm mahkûmlar içerisindeki orantısız yoğunluğu sebebiyle ceza infaz kurumlarının adeta kendiliğinden bir akıl hastaları için rehabilite merkezi konumuna gelmesi, fakat bu görünüşün aksine aslında bu kapasiteye sahip olmamaları, akıl sağlığı mahkemelerinin ortaya çıkış nedenlerinden en önemlisini teşkil etmektedir.⁴¹⁹

Akıl sağlığı mahkemeleri henüz kurulmamışken; akıl hastalığı olan sanıkların, hâkimlerin, avukatların ve rehabilite aşamasında görev alan kişilerin bakış açıları birbirinden farklı olsa da ABD’deki mahkemelerde akıl hastalığı olan sanıklar açısından yargı sistemi içerisinde ciddi sorunlar bulunduğuna dair görüş birliği içerisinde oldukları ve geleneksel yargılama usulünün akıl hastalığı olan sanıkların yargılaması bakımından yetersiz ve etkisiz olduğu söylenebilir. Tüm bunlara ek olarak ülke genelindeki hapishanelerde bulunan her 100 kişiden 16’sının akıl hastası olduğu istatistiği⁴²⁰ de düşünüldüğü zaman, hâkimlerin -kamu güvenliğine ilişkin endişeler göz önüne alınarak-

419 Merith COSDEN/ Jeffrey K. ELLENS/ Jeffrey L. SCHNELL/ Yameen YAMINI-DIOUF/ Maren M. WOLFE, “Evaluation of a Mental Health Treatment Court with Assertive Community Treatment”, Behavioral Sciences and Law, S. 21, 2003, s. 415, 416;

Derek DENCKLA/ Greg BERMAN, Rethinking the Revolving Door – A Look At Mental Illness in the Courts, Center for Court Innovation, 2001, s. 1-3.

420 Paula M. DITTON, “Mental Health and Treatment of Inmates and Probationers”, Breau Justice of Statistics Special Report, U.S. Department of Justice, 1999, s. 1. Bu sayı akıl sağlığı mahkemelerinin kurulmaya başlamasından sonra yükselmiş ve ceza infaz kurumlarında yer alan şizofreni, bipolar bozukluk, majör depresyon, şizoaffektif bozukluk gibi akıl hastalıklarına sahip mahkûmların tüm mahkûmlar içindeki oranı

%20’lere ulaşmıştır. D’EMIC, s. 369.

156 en güvenli seçim olarak akıl hastalığı olan suçluları ceza infaz kurumuna göndermesi yoluna gittiği anlaşılmaktadır. Aslında burada hesap basittir: Akıl hastası kişinin ceza infaz kurumunda iken bir çeşit ilaç ve yardım alması ihtimali daha yüksektir.⁴²¹ Ama ceza infaz kurumları yapıları nedeniyle bunu en doğru şekilde yapabilecek olan kurumlar değildir.⁴²²

2. Amaç ve Tanım

ABD Adalet Bakanlığı tarafından yürütülen bir araştırmanın sonucunda akıl hastalığı olan mahkûmların %50’sinin en az üç kez hüküm giydiğine ilişkin istatistik elde edilmiştir.⁴²³ Akıl hastalığı olanların tutuklanma oranlarının, kendileriyle aynı suçları işleyenlere göre daha fazla olduğuna ve akıl hastalığı olanların ceza infaz kurumlarında diğer mahkûmlara oranla daha uzun süre kaldıklarına ilişkin veriler de mevcuttur.⁴²⁴

421 DENCKLE/ BERMAN, s. 1; Marlee E. MOORE/ Virginia Aldige HIDAY, “Mental Health Court Outcomes: A Comparison of Rearrrest Severity Between Mental Health Court and Traditional Court Participants”, Law and Human Behaviour, S. 30, 2006, s.

660.

422 Hapishaneler haftanın yedi günü ve yirmi dört saati gözetim ve barınma imkân sunar ancak bu kurumların hiçbir zaman psikiyatri alanına özgü bir hastane olarak çalışması tasarlanmamıştır. Ve bu yapıları gereği akıl hastalığı olan kişilerin tedavi ihtiyaçlarını karşılamak için kurumsal olarak donanımlı ve bu hususta eğitimli personele sahip değildir. Akıl hastalığı olan mahkûmların sadece yüzde on biri hapishanede iken tedavi görüyo olması ceza infaz kurumlarının bu amaçla düzenlemediğini açıkça ortaya koyuyor. DENCKLE/ BERMAN, s. 3.

423 Akıl hastalığı olan mahkûmlarla ilgili diğer istatistikler için bkz. DITTON, s. 1-12.

424 Linda TEPLIN, “Keeping the Peace: Police Discretion and Mentally Ill Persons”, National Instıtute of Justice Journal, 2000, s. 10.

Avrupa Birliği Komisyonu Akıl Sağlığı Merkez Enstitüsü tarafından hazırlanan İngiltere, İtalya, Fransa, Almanya gibi birçok ülkenin hapishanedeki akıl hastası mahkûma ilişkin araştırma raporu ve eleştiriler için ayrıca bkz. Mentally Disordered Persons in

157 Ceza infaz kurumlarında bulundukları süre içerisinde yeterli tedaviyi alamamaları ve tahliye sonrasında sosyal hizmetlerle bir bağlantı kurularak topluma kazandırılmaları açısından bir çalışma yapılmaması dolayısıyla, akıl hastalığı olan ve daha önceden suç işlemiş kişilerin sistem içerisine tekrar tekrar girmeleri, hem bu kişilerle aileleri hem de kamu güvenliği ve bütçe açısından yıkıcı sonuçlar doğurabilmektedir.⁴²⁵

Bu kişilerin yargılama içerisinde sürekli olarak bir kaynak ayrılmasına ihtiyaç duymaları, ceza infaz kurumlarına gönderilmeleri ve o ortamda tedavi edilmeye çalışılmalarıyla tüketilen kapsamlı kaynaklara ilişkin bir endişe duyuluyor olması ve üstüne üstlük tüm bu kaynak ayırmanın herhangi bir sonuca varmayarak işlevsiz olması ciddi endişelere sebep olmuş ve rehabilitasyona ilişkin hedeflerin de sistem dolayısıyla gerçekleştirilememesi sebebiyle, kişilerin ailelerinden ve toplumdan tümüyle uzaklaşması ve bunlarla olan bağlarını koparması ihtimali geleneksel yargı yerine yeni bir yargılama yöntemi ihtiyacını açıkça ortaya koymuştur.⁴²⁶

Bu mahkemelerin amaçları şu şekilde sıralanabilir: akıl hastası sanıkların kapsamlı hizmetler ve destekler aracılığıyla, tedavi planlarına bağlı kaldıklarında ödüllendirilerek, kalmadıklarında cezalandırılarak tedavi sürecine katılımının artırılması;

hayat kalitelerinin yükseltilerek topluma kazandırılmalarının bir sonucu olarak tekerrürün

European Prison Systems - Needs, Programmes and Outcome (EUPRIS), https://ec.europa.eu/health/ph_projects/2004/action1/docs/action1_2004_frep_17_en.pd f (E.t.: 04.04.2021).

425 Council of State Governments Justice Center, “Mental Health Courts: A Primer for Policymakers and Practitioners”, New York 2008, s. 2, 3.

426 Norman G. POYTHRESS/ John PETRILA/ Annete McGAHA/ Roger BOOTHROYD, “Perceived Coercion and Procedural Justice in the Broward Mental Health Court”, International Journal of Law and Psychiatry, S. 25, 2002, s. 517.

158 engellenmesiyle kamu güvenliğinin artırılması ve son olarak da kamu kaynaklarının verimli bir şekilde değerlendirilmesi.⁴²⁷

Akıl sağlığı mahkemesinin tanımına geçmeden önce onarıcı adalet prensibinin yansımalarından biri olan “mahkemenin zorunlu kıldığı program” kavramından bahsetmek gerekir. Mahkemenin zorunlu kıldığı programlar katılımcıyı başarılı olması için motive etmek amacıyla, genellikle ‘hapsetme’ tehdidi yoluyla yasal bir zorlama içeren bir uygulamayı ifade eder. Bu uygulama uyuşturucu mahkemelerinde kullanılan bir modeldir ve sistem şu şekilde işler: Mahkeme kararıyla programa katılan katılımcı, gelişmesiyle ilgili mahkeme tarafından dosyasına atanan bir görevliye ve hâkime düzenli olarak bilgi verir. Katılımcının ilerlemesine göre hâkim; katılımcıyı motive etmek amacıyla kısa süreli geçici hapis cezası dâhil olmak üzere bir ara ödül-yaptırım sistemi kullanır.⁴²⁸

Akıl sağlığı mahkemesinin üzerinde herkesin uzlaştığı tek bir tanımı bulunmamakla beraber⁴²⁹, kavram; mahkeme kararıyla verilen bir tedavi emrini içeren problem çözme odaklı geleneksel mahkeme işlemlerinin içinde bulunmak istemeyen akıl

427 Council of State Governments Justice Center, “A Primer for Policymakers and Practitioners”, s. 8.

428 Michael REMPEL/ Christine Depies DESTAFANO, “Prodictors of Engagement in Court-Mandated Treatment”, Journal of Offender Rehabilitation, S. 33/4, 2001, s. 89.

429 The Council of State Governments, A Guide To Mental Health Court Design, https://bja.ojp.gov/sites/g/files/xyckuh186/files/Programs/Guide-MHC-Design.pdf (E.t.:

08.04.2021).

159 hastalığı olan suç işlemiş kişilerle ilgili uzmanlaşmış olan mahkemeler olarak tanımlanabilir.⁴³⁰

Akıl hastalığı olan kişilerin, işledikleri suçlarla ilgili olarak geleneksel yargı sistemine oranla daha fazla içinde bulunmayı isteyecekleri alternatif bir sistemi⁴³¹ ifade eden akıl sağlığı mahkemeleri; soruşturma ve kovuşturma aşamalarında yer alan ve alabilecek olan her taraf için olası sonuçların iyileştirilmesine odaklanır.⁴³²

430 E. Lea JOHNSTON, “Theorizing Mental Health Courts”, Washington University Law Review, C. 89, S. 3, s. 520, 521.

431 Susan STEFAN/ Bruce J. WINICK, “A Diologue on Mental Health Courts”, Psychology, Public Policy and Law, C. 11, S. 4, 2005, s. 511.

432 Council of State Governments Justice Center, “A Primer for Policymakers and Practitioners”, s. 3.

160 3. Katılımcılar ve Genel İşleyiş

Akıl sağlığı mahkemelerinin katılımcılarının⁴³³ büyük bir kısmı “şiddetli ve kalıcı akıl hastalığı”na⁴³⁴ sahip kişilerdir. Bu kişilerin sahip oldukları akıl hastalıklarında en büyük oran; majör depresyon, bipolar bozukluk ve şizofreniye aittir.⁴³⁵

Uyuşturucu kullanımıyla bağlantılı şekilde işlenen suçlarla ilgili olarak uyuşturucu mahkemeleri söz konusu olsa da uyuşturucu kullanımı nedeniyle meydana gelen akıl hastalıklarına sahip olanlar bu mahkemelerde katılımcı olabilirler. Ceza yargılaması sistemi içerisinde yer alan akıl hastalığı olan kişilerin büyük bir çoğunluğunun eş zamanlı olarak uyuşturucu-uyarıcı madde kullanımı bozukluğuna sahip olduğu düşünüldüğünde⁴³⁶ akıl hastalıklarının tedavisinde kullanılan ilaçların

433 Akıl sağlığı mahkemelerinde katılımcı, uygun koşulları sağladığı takdirde geleneksel yargılama sistemi yerine akıl sağlığı mahkemesinde yargılanan akıl hastalığı olan ve suç işlemiş kişiyi ifade etmektedir. Çalışmada akıl sağlığı mahkemelerinin geleneksel yargılama sistemindeki terimleri damgalayıcı bulmaları nedeniyle bu ifadeler yerine topluma kazandırma temelli olarak seçtiği participant kelimesinin çevirisi olarak katılımcı ifadesi kullanılacaktır. Yine aynı sebepten hâkim, savcı gibi kişiler mahkemelerin amaçları yansıtır nitelikte bir çeviri yapılarak ekip üyesi olarak adlandırılacaktır.

434 Akıl hastalığı bir dizi ruhsal bozukluğu ifade eden bir terimdir. Ağır akıl hastalığıysa bir alt grup olmakla birlikte şiddetli ve kalıcı akıl hastalıklarını içerir. Şiddetli ve kalıcı akıl hastalığı grubunun oluşturulmasındaki amaç bu grupta yer alan ve ruh sağlığı hizmetlerine erişimde bir önceliklendirme sağlamaktır. Council of State Governments Justice Center, “A Primer for Policymakers and Practitioners”, s. 5; Naomi ZUMSTEIN/ Florian RIESE, “Defining Severe and Persistent Mental Illness-A Pragmatic Utility Concept Analysis”, Frontiers in Psychiatry, C. 11/648, 2020, s. 1, 2.

435 Ceza infaz kurumlarında bu hastalıkları olan kişilerin kurum içindeki nüfusa oranı toplumun geneline göre üç-dört kat daha yüksektir. Administrative Office of the Courts Center for Families, Children and the Courts, “Mental Health Courts: An Overview”, s. 2.

436 Christine FRISESTAD/ Ellen KJESBERG, “Drug Use and Mental Health Problems Among Prison Inmates- Results from a Nation-wide Prison Population Study”, Nordic Journal of Psychiatry, S.63/3, s. 239; Linda A. TEPLIN/ Karen ABRAM, “Co-accuring

161 reçetelendiğinden farklı bir şekilde kullanılması, tedavinin suistimal edilmesi gibi durumlar da söz konusu olabileceğinden, akıl sağlığı mahkemeleri de uyuşturucu madde konusunda oldukça hassastır.⁴³⁷

Bir akıl sağlığı mahkemesinin kurulduğu bölgenin ihtiyaçlarına ve endişelerine hitap etmesi, kurulduğu bölgenin tüm özelliklerini göz önünde bulundurarak bölgenin gerektirdiği şekilde oluşturulması gerekir. Bu nedenle her akıl sağlığı mahkemesi birbirinden farklıdır.⁴³⁸ Akıl sağlığı mahkemelerinin tasarımları ve işleyişleri birbirinden o kadar büyük ölçüde farklılık gösterir ki bazı yazarlar bu durumu: “Bir akıl sağlığı mahkemesi görüldüğü zaman yalnızca bir tane akıl sağlığı mahkemesi görülmüş olur.”

sözleriyle ifade etmişlerdir.⁴³⁹ Akıl sağlığı mahkemelerinin gösterdikleri bu büyük farklılıkların yanında, bu mahkemelerin temelde paylaştıkları birtakım özellikler bulunmaktadır. Akıl sağlığı mahkemelerinin genel işleyişi bu temel özellikler⁴⁴⁰ üzerinden anlatılacaktır.

Disorders Among Mentally Ill Detainees: Implications for Public Policy”, American Psychologist, C. 46, S. 10, 1991, s. 1038, 1039.

437 Akıl sağlığı mahkemelerinde katılımcıya haber verilmeksizin rastgele seçilen zamanlarda uyuşturucu testi yapılır, bunun amacı katılımcının mahkeme tarafından takip edildiğinin hatırlatılarak, her zaman tedaviye teşvik edilmesi ve katılımının artırılmasıdır.

Dakota’da Akıl Sağlığı Mahkemesi tarafından hazırlanan katılımcı el kitabıyla ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. Second Judicial Circuit Dakota, Mental Health Court Participant Handbook.

438 The Council of State Governments, A Guide To Mental Health Court Design, s. 22.

439 Council of State Governments Justice Center, “A Primer for Policymakers and Practitioners”, s. 7. Bunun yanı sıra akıl sağlığı mahkemesi kurmak için hazırlanan eğitimlerde ve kitapçıklarda bu husus “Senin Topluluğun Senin Akıl Sağlığı Mahkemen”

başlığıyla ele alınmaktadır. Council of State Governments Justice Center, Mental Health Coutrs Learning Modules: Module 2, https://csgjusticecenter.org/projects/mental-health-courts/ (E.t.: 18.04.2021).

440 Bir akıl sağlığı mahkemesi kurulurken bu mahkemeler için ortak olarak adlandırılabilecek değerler şu şekildedir: Mahkeme Amacı, Hedef Kitle,

162 Akıl sağlığı mahkemelerinin katı katılım koşullarına sahip oldukları söylenemez.

Esnek katılım koşullarına sahip olan bu mahkemelerde failin akıl hastalığının olması tek başına yeterli değildir, kimlerin katılımcı olabileceğini kendileri birtakım kriterler oluşturarak belirlerler. Örneğin; birçok akıl sağlığı mahkemesi katılımcının mevcut suçu şiddet içermese dahi, daha önceden şiddet suçu⁴⁴¹ işlemesi sebebiyle hüküm giymiş olanları kabul etmez. Aynı şekilde daha önce cinsel dokunulmazlığa karşı suçlardan birini işlemiş olan kişiler de genellikle akıl sağlığı mahkemeleri tarafından kabul edilmez.⁴⁴²

Yine de kişinin önceden sayılan suçlardan hüküm giymiş olması sebebiyle reddedilmesi sadece siciline bakılarak karar verilen bir durum değildir. Pek çok mahkeme, bu otomatik dışlamayı yapmak yerine uygunluk durumunu her somut olayda ayrı ayrı belirleyerek katılımcının kabul veya reddine karar verir. Kişinin suç geçmişinin olması her zaman akıl sağlığı mahkemesine kabul edilmeyeceği sonucu doğurmaz. Bazı akıl sağlığı mahkemeleri suç geçmişini diğerlerinin aksine mahkemede katılımcı olunabilmesi için bir sebep olarak görür ve özellikle bu kişileri katılımcı olarak hedefler.

Çünkü bu mahkemelerin amacı ‘döner kapı’⁴⁴³ olarak adlandırılan geleneksel mahkeme

Gizlilik/Güvenilirlik, Katılım Koşulu Belirleme, Katılımcının Bilgilendirilmesi ve Gönüllülüğü, Katılımcının Kimliği, Tedavi Süreci ve Sosyal Destek, Mahkeme Ekibi, Mahkemenin Belirlediği Katılımcının Uyması Zorunlu Olan Koşullar ve Uyumun İzlenmesi Süreci ve Sürdürülebilirlik. Bu husuta ayrıntılı bilgi için bkz. Council of State Governments Justice Center, “A Primer for Policymakers and Practitioners”, s. 24;

D’EMIC, s. 2.

441 Şiddet suçuyla ilgili olarak bkz. Timur DEMİRBAŞ, “Şiddet Suçlarına Genel Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 65/4, 2016, s. 3345-3353.

442 The Council of State Governments, A Guide To Mental Health Court Design, s. 35.

443 Suç işlemiş kişilerin ceza infaz kurumlarından çıktıktan sonra tekrar suç işleyerek yine yargı sistemi içerisinde kendini bulduğu geleneksel yargılama sisteminde, ‘sokaktan mahkemeye, mahkemeden sokağa sonra yine mahkemeye’ şeklinde ifade edilen ‘döner kapı’ argümanı ile ilgili bkz. DENCKLE/ BERMAN, s. 4.

163 anlayışının etkisizliğinden bu kişileri kurtarmaktır. Akıl sağlığı mahkemelerinin ilk kurulduğu dönemlerde kabahat ya da bir yıldan daha az hapis cezasını gerektiren suçları işleyen kişilere yoğunlaşsa da son dönemlerde eğilim, daha ağır cezaları gerektiren suçları işleyen akıl hastalığı olan kişilerin de bu mahkemelerde yer alması gerektiği yönündedir.⁴⁴⁴

Akıl sağlığı mahkemelerinin işleyişini anlamak için mahkemede kimlerin görev yaptığından yani “ekip üyeleri”nden bahsetmek gerekir. Ekip üyeleri, mahkemeden mahkemeye değişmekle birlikte her mahkemede ortak olacak şekilde; hâkim, savcılık ve savunma temsilcileri, denetimli serbestlik veya şartlı tahliye memurları, dosya yöneticisi ve akıl sağlığı tedavisi sisteminden bir temsilcidir.⁴⁴⁵

Potansiyel katılımcılar; müdafi, hâkim, ceza infaz kurumu personeli gibi yargılama süreci içerisindeki kişiler tarafından akıl sağlığı mahkemelerine yönlendirilebileceği gibi, aileleri tarafından da doğrudan bu mahkemelere katılmaları için

444Lauren ALMQUIST/ Elizabeth DODD, “Mental Health Courts: A Guide to Research-Informed Policy and Practice”, Council State of Governments Justice Center, New York, 2009, s. s. 8; Hope GLASSBERG/ Elizabeth DODD, “A Guide to the Role of Crime Victims in Mental Health Courts”, Council of State Governments Justice Center, New York, 2008, s. VIII, 2.

Amerikan ceza hukuku sisteminde suçlar, felony ve misdemeanour olarak ikiye ayrılır.

Türkiye’de ele alınan hukuk metinlerinde misdemeanour’un her ne kadar kabahat olarak çevirisine rastlansa eski kanun dönemindeki kabahat cürüm ayrımı günümüzde olmadığından ve kabahatler idarenin alanında kaldığından böyle bir çeviri yerine Amerikan hukuk sisteminde bir yıldan az cezayı gerektiren küçük suçlar olarak değerlendirilmesi daha uygun olacaktır. Felony ise bir yıldan daha fazla olmakla birlikte ölüm cezasına varacak kadar geniş bir aralıkta yer alan suçları ifade etmektedir.

445 ALMQUIST/ DODD, s. 14,

164 teşvik edilebilirler.⁴⁴⁶ Katılımcıların bu mahkemelere katılımı tamamen isteğe bağlıdır.⁴⁴⁷ Katılımcılar hem program öncesinde hem de sırasında bilgilendirilirler. Mahkeme hem bu bilgilendirmeyi yapmalı hem de katılımcının bu mahkemeye katılmak için uygun olup olmadığına karar vermelidir. Bu durum karmaşık olabileceğinden mahkemeler nasıl bir

164 teşvik edilebilirler.⁴⁴⁶ Katılımcıların bu mahkemelere katılımı tamamen isteğe bağlıdır.⁴⁴⁷ Katılımcılar hem program öncesinde hem de sırasında bilgilendirilirler. Mahkeme hem bu bilgilendirmeyi yapmalı hem de katılımcının bu mahkemeye katılmak için uygun olup olmadığına karar vermelidir. Bu durum karmaşık olabileceğinden mahkemeler nasıl bir