Yetkili dare

2.9.3.2.3. Petrol Hakk ve Hukuki Mahiyeti

Bir müsaadeden veya arama ruhsatnamesinden veya iletme ruhsatnamesinden veya belgeden do
an haklardan her hangi birine "petrol hakk"; denir. Buradan da, petrol ilemlerinde idarenin verdi
i her müsaade veya ruhsatnameden bir petrol hakk do
du
u sonucu çkmaktadr.

Petroller devletin hüküm ve tasarrufu altndaki tabi servet ve kaynaklardan oldu
u için idari bir karar sonucunda do
an petrol haklar, medeni hukuk anlamndaki ayni haklar olarak addedilmez612_{. Petrol haklar, daha çok idare hukuku} bakmndan kamu hizmeti imtiyazlarndan farkl bir nitelikte olup, kamu mallar üzerinden tanlan ve muayyen ve mahdut yetkiler veren bir imtiyaz niteli
inde mücerret hak nitelli
indedir613.

Petrol hakk, idari ilemlerden do
an bir hak oldu
undan idari mahiyettedir. Bundan dolay idare ile hak sahibi arasnda, idare hukukuna tabi sonuçlar do
urur. Bunun sonucunda petrol hakk sahibi, petrol sahasndan yararlanmak ve Petrolün türevlerine malik olmakla idareye kar bir takm borçlarla yükümlüdür614.

2.9.3.2.4. Yetkili dare

Petrol Kanunu’nun m. 20 göre; Genel Müdür bu Kanun hükümleri dairesinde bilcümle müsaade, arama ruhsatnamesi, iletme ruhsatnamesi ve belgeleri vermeye salahiyetlidir ve bu kanuna göre yaplmas lazm gelen tebli
, ilan ve tescil ilerinden mesuldür. Ancak dördüncü maddenin birinci fkrasndaki hususlarn takdiri Bakana aittir.

612 _{Dantay, Do
algaz boru hatt geçirilmek üzere davacya ait tanmazn irtifak hakk tesisi} suretiyle kamulatrlmas 6329 sayl petrol kanunu ve 2942 sayl kamulatrma kanunu hükümleri uyarnca Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl
nn onay ile yaplm ve Bakanl
n denetiminde lehine kamulatrma yaplan, kamulatrma bedelini ödeyen ve davada hasm durumunda bulunan BOTA'a kar açlan davada hasmn Bakanlk oldu
una karar vermitir. Dan.6. D. E. 1988/2726, K. 1990/752, T. 17.04.1990, http://tinyurl.com/6kzjkhq (16.06.2011). 613 _{Onar, umumi esaslar, s.1392.}

154 Müsaade ve ruhsatnameler organik bakmdan idari maddi bakmdan ise art ilem niteli
inde olduklarndan sübjektif bir hukuki durum yaratmazlar615.

2.9.3.2.5. htilaflar ve Çözümünde Usul

Petrol hakkna ilikin yaplan müracaatlarda olsun ya da iletme sürecinde olsun petrol hakk sahibi ile idare arasnda bir takm ihtilaflarn çkmas ihtimal dâhilinde olup bu ihtilaflar idari nitelikte oldu
unda, idari yargnn görev alan içinde olacaktr616_.

Petrol Kanunu çkacak ihtilaflar konusunda m.25 vd. düzenlemeler getirmitir. Buna göre; Müracaat ve petrol hakk sahibi, Petrol leri Genel Müdürlü
ü tarafndan alnan ve müracaat, müsaade, arama ruhsatnamesi, iletme ruhsatnamesi veya belgeden do
an haklarna tesir eden kararlara kar bu kanun hükümleri dairesinde tebli
tarihinden itibaren yirmi gün içinde Bakana itiraz edebilir.

Bu kanunun hükümlerine göre iktisap edilmi veya edilebilecek olan bilcümle haklardan müracaat veya hak sahipleri arasnda çkacak ihtilaflarn Petrol leri Genel Müdürlü
ü tarafndan müzakere ve sulh yolu ile halline çallr. htilaflarn bu yolda halline imkân bulunmad
 takdirde ihtilafl konu, Bakana intikal ettirilir. Bu özel yöntemle sulh ve uzlama yolu öngörülmütür. Bu yöntemle ihtilafn kolay, hzl ve ekonomik yoldan giderilmesi için ilevsel bir yoldur.

Bu Kanun hükümleri dairesinde itiraz etmek ve Dantay'da dava açmak süresi, kararlarn tebli
i tarihinden itibaren yirmi gündür. Dantay bu davalar öncelik ve ivedilikle karara ba
lar.

615 _{Onar, umumi esaslar, s.1393.} 616 _{Onar, umumi esaslar, s.1393.}

155 2.9.3.2.6. Petrol Haklarnn Tescili

Petrol haklar idare ve üçüncü ahslar bakmndan bir takm hukuki sonuçlar do
uraca
ndan Petrol Kanunu, bu haklarn petrol siciline geçirilmesini öngörmütür. Petrol kanunu m.34 vd buna ilikin düzenlemeler yaplmtr. Buna göre; Petrol leri Genel Müdürlü
ü bir petrol sicili tutar. Bu sicil alenidir.

Petrol siciline u hususlar kaydedilir: a) Arama ruhsatnamesi, iletme ruhsatnamesi ve belge iktisab maksadyla bu kanuna uygun olarak yaplan bilcümle talepler. b) Arama ruhsatnameleri, iletme ruhsatnameleri, belgeler ve bunlardaki de
iiklikler; bunlarn ve müsaadelerin her ne suretle olursa olsun nihayetlenmeleri. c) Arama ruhsatnameleri, iletme ruhsatnameleri ve belgeler ve bunlardan do
an petrol haklar üzerinde tesis edilecek haklar. d) Arama ruhsatnameleri, iletme ruhsatnameleri ve belgelerin ve bunlardan do
an petrol haklarnn veya bunlar üzerindeki haklarn devri ve bütün bunlar üzerine konulacak her türlü takyitler. Nizamnamede petrol siciline kaydedilece
i gösterilen di
er hususlar.

Arama ve iletme ruhsatnameleri ve belgeler ve bunlardan do
an petrol haklar ve bu petrol haklarnn arama veya iletme sahasnn herhangi bir parçasna taalluk edenleri petrol siciline kaydedilmekle beyi, rehin ve saire gibi gayrimenkuller üzerinde yaplabilecek akitlere, bu kanunda yazl artlar dairesinde, mevzu olabilirler.

Haciz ve ihtiyati tedbirler hariç olmak üzere 34 üncü maddenin 2 nci bendinin (c) ve (d) fkralarnda yazl olan haklardan ve takyitlerden hiç biri Petrol leri Genel Müdürlü
ünce kabul ve petrol siciline kaydedilmedikçe Petrol leri Genel Müdürlü
üne ve üçüncü ahslara kar hüküm ifade etmez.

156 2.9.3.2.7. Petrol Haklarndan Do
an Yetkiler ve Mükellefiyetler

Petrol hakknn do
umu bir art ilem niteli
inde olan, müsaade ve ruhsatnameler ile gerçeklemekte bu ilemler petrol hakk sahibine kimi yetkiler ve mükellefiyetler yüklemektedir.

2.9.3.2.7.1. stikaf Müsaadesi

Petrol Kanunun 46.maddesinde, Petrol leri Genel Müdürlü
ü jeolojik istikafta bulunmak için, vaki talebi kanuna uygun buldu
u takdirde, talepnamede gösterilen arazinin tamam veya bir ksm üzerinde, inhisar tazammun etmemek kaydyla ve muayyen müddetle gereken müsaadeyi verebilece
ini düzenlemitir. Bu düzenlemeler 
nda, ayn zamanda ve ayn yerde di
er bir jeolojik istikafn yaplabilmesi ilk müsaade alann rzasna ba
l olacaktr617.

Bu talep, büsbütün reddolunabilece
i gibi Petrol leri Genel Müdürlü
ü tarafndan konulacak kayt ve artlarla ve müsaadenin müddeti de tespit olunarak is'af edilebilir. Petrol leri Genel Müdürlü
ü müsaade talebi hakkndaki kararn, müracaat tarihinden itibaren altm gün içinde vermeye mecburdur.

2.9.3.2.7.2. Arama Ruhsatnamesi

Petrol kanunun 50.maddesine göre arama ruhsatnamesi, sahibine, arama sahasnda: Jeolojik istikaf yapmak, Kendi petrol imkanlarn tespit maksadyla, arama sahas dnda müsaade sahibi imi gibi jeolojik istikafta bulunmak, nhisar tazammun etmek üzere arama veya inkiaf sondaj yapmak ve bu sahadan petrol istihsal etmek, kefi müteakip iletme ruhsatnamesi talebinde bulunmak haklarn verir. Bu son cümlede kefin akabinde iletme ruhsatnamesi talebinde bulunmak iletme konusunda bir takaddüm hakk sa
lar618_.

617 _{Onar, umumi esaslar, s. 1396.} 618 _{Onar, umumi esaslar, s.1396.}

157 Bir arama ruhsatnamesinin süresi dört yldr. Bir bölge dâhilinde arama sahalarnn herhangi birinde Bu Kanun hükümlerine riayet etmek suretiyle ve hüsnüniyetle aramaya devam eden bir araycnn o bölgedeki arama ruhsatnameleri süresi ihtiyaca göre iki yl amamak üzere uzatlabilir.

2.9.3.2.7.3. letme Ruhsatnamesi

letme ruhsatnamesine ilikin düzenleme Petrol Kanunun 60. Maddesinde düzenlenmitir. Bir iletme ruhsatnamesi, iletmeciye, bu Kanun hükümlerine tabi olmak kaydyla, hakk geçerli oldu
u müddetçe, ilgili bulundu
u sahada petrol aramak, inkiaf ettirmek, istihsal etmek, istihsal etti
i petrolü nakletmek ve her safhada satmak haklarn verir.

letmeciye, tek bana veya di
er iletmecilerle birlikte talebi halinde sahalarn rezerv ve üretim durumu elverili olmak ve ekonomik oldu
u kabul edilmek ve bu Kanunun amacna ve belge ile ilgili di
er hükümlerine uygun görülmek kaydyla Bakanlar Kurulu kararyla belge de verilebilir.

letme ruhsatnamesinin verilmesiyle, arama ruhsatnamesi nihayet bulur. Ancak, arama sahasnn arta kalan bölümü için hak sahibi tarafndan yeniden arama ruhsat talebinde bulunulur ise, bu talep Petrol leri Genel Müdürlü
ünce Kanunun 53 üncü maddesinin 4 üncü fkras hükmü dnda de
erlendirilebilir.