Kamu Mallar Haczedilemezler

maddesinde; “Devlet ve kamu tüzel kiileri; kamu yararnn gerektirdi
i hallerde,

gerçek karlklarn pein ödemek artyla, özel mülkiyette bulunan tanmaz mallarn tamamn veya bir ksmn, kanunla gösterilen esas ve usullere göre kamulatrmaya ve bunlar üzerinde idari irtifaklar kurmaya yetkilidir”

denilmektedir. Kamu mallarnn kamulatrlmas, mümkün de
ildir. Çünkü kamu mallar, özel mülkiyete tabi de
ildirler. Örne
in meralar, yaylalar, klaklar niteli
i bakmndan devlete ait bir yerdir. Özel mülkiyete konu olamadklarndan kamulatrlamazlar214_.

2942 sayl Kamulatrma Kanunun 30. maddesinde bir idareye ait tanmaz maln di
er idareye devri düzenlenmitir. Anlan maddede; “Kamu tüzel kiilerinin

ve kurumlarnn sahip olduklar tanmaz mal, kaynak veya irtifak haklar di
er bir kamu tüzel kiisi veya kurumu tarafndan kamulatrlamaz. Tanmaz mala; kaynak veya irtifak hakkna ihtiyac olan idare, 8 inci madde uyarnca bedelini tespit eder. Bu bedel esas alnarak ödeyece
i bedeli de belirterek mal sahibi idareye yazl olarak bavurur. Mal sahibi idare devire muvafakat etmez veya altm gün içinde cevap vermez ise anlamazlk, isteyen idarenin bavurusu üzerine Dantay ilgili idari dairesince incelenerek iki ay içinde kesin karara ba
lanr. Taraflar bedelde anlaamadklar takdirde; alc idare, devirde anlama tarihinden veya Dantay kararnn tebli
i tarihinden itibaren otuz gün, içinde 10 uncu maddede yazl usule göre mahkemeye bavurarak, kamulatrma bedelinin tespitini ister. Bu durumda yaplacak yarglamada mahkemece, 29.06.1938 tarih ve 3533 sayl Kanun hükümleri uygulanmaz.” hükmü bulunmaktadr.

1.4.3. Kamu Mallar Haczedilemezler

Kamu mallarnn özelliklerinden biri de devir ve fera
edilmezli
in bir sonucu olarak “haczedilmezliktir”. Kamu mallarna haciz konulmas, kamu mallarndan kamunun yararna veya bunlarn tahsis amacna uygun bir ekilde kullanlmasna engel olaca
ndan ki; bu durumun kamu yararn ihlal edece
inden

214 _{Arcak Ali, Kiti Servet; Açklamal
çtihatl Kamulatrma Davalar ve Devletletirme, C.1,} Seçkin, Ankara, 1992, s.116 vd.

50 dolay kamu mallarnn özel menfaatler için haczedilmesi uygun görülmemitir215_. Çünkü haciz talebinde bulunacak alacaklnn menfaati ne kadar büyük olursa olsun, kamu hizmetinin süreklili
inden yahut kamu yararndan üstün de
ildir216_{. Devlete} kar icra takibi yaplsa da devletin mallarnn haczedilmemesi, devletin borçlarn rzas ile ödeyece
i kabulünden gelmektedir217_{. Nihayetinde haciz sata yönelik olan} ve sat ile anlam bulabilecek bir ilem oldu
undan, satlmas söz konusu olmayacak bir kamu malnn haczi bir anlam ifade etmeyecektir218_{. Haciz ilemi, devlet eliyle} kullanlan bir cebri icra aracdr. Dolaysyla devletin kendine kar, kendi eliyle bir cebri icra kullanmas, devletin tekelinde bulunan zor kullanma yetkisiyle çeliecektir.

cra ve flas Kanununun “Haczi caiz olmayan mallar ve haklar” düzenleyen 82. maddesinin 1. bendinde, devlet mallarnn haczedilemeyece
i belirtilmitir. Ancak bu maddedeki düzenleme, Türk devlet mallarn kapsamaktadr. Yabanc devlet mallar bu hüküm kapsamnda de
ildir219. Maln Devletin özel mülkiyetinde ya da kamu mallar arasnda yer alm olmas, neticeyi de
itirmemektedir220. Ancak kamu mal ile kamunun özel mal arasndaki ayrmn belli kstaslarnn olmamas, kamu tüzel kiilerinin hacze konu olabilecek mallarnn tespitini güçletirmektedir221. Bu maddedeki “devlet mallar” ifadesinden, özel kanunlarda222 belirtilen haciz yasa
nn geçerli oldu
u mallar için anlam ifade eder. Buradaki “devlet”

215 _{Onar, umumi esaslar, s.1319; Gülan, dare mallar, s.693; Düren, s.76.} 216 _{Düren, s.76.}

217 _{Kuru Baki, Arslan Ramazan, Ylmaz Ejder,
cra ve
flas Hukuku ders kitab, 23.b, Yetkin,} Ankara, 2009, s.266.

218 _{Derbil, s.410.}

219 _{Bkz 203 no’lu dipnot. Pekcantez Hakan, Atalay O
uz, Sungurtekin Özkan Meral, Özekes} Muhammet;
cra Ve
flas Hukuku, 7. b, Yetkin, 2009, s.246

220 _{Kaplan, “Belediye ve il özel idarelerinin sadece özel mal niteli
indeki tesis ve iletme ve yatrm} kredisi verirken bu kredinin teminat olarak yine özel mal niteli
indeki gayrimenkulleri üzerinde teminat ipote
i tesis edilmeli…” görüündedir. Kaplan brahim, Belediye ve
l Özel
darelerine Ait Gayrimenkuller Üzerinde Bankalar Lehine Kurulan
potekler ve Bunlarn Paraya Çevrilmesinde Ortaya Çkabilecek Hukuki Sorunlar, AÜHF, S.190-191,

Http://Tinyurl.Com/6kajust (13.06.2011).

221 _{Dan.8.D, E. 1986/558, K.1988/576, T. 14.09.1988, http://tinyurl.com/63astqo (13.06.2011); Dan} 4. D, E.1992/1196, K. 1992/4396; T. 16.10.1992, http://tinyurl.com/442aquz (13.06.2011) Gülan, s.147.

222 _{Örne
in 205 sayl Ordu Yardmlama Kanunun 37 m. “Kurumun her çeit mallar ile gelir ve} alacaklar, Devlet mallar hak ve rüçhanl
n haizdir” ifadesine göre sadece tanmazlar için de
il ayn zamanda gelir ve alacaklar içinde icra iflas kanunun m.82/1 kapsamnda haczedilmemesi hem kanunun sarih ifadesinin hem de kanunun ruhunun gere
idir.(Ylmaz Ejder, Devlet Mallar Hak Ve Rüçhanlna Sahip Mallarn Haczedilmemesi, Prof Dr Yaar Karayalçn’a 65 .ya Arma
an, Olgaç mat. Ankara, 1988, s.611).

51 kelimesinden tüm kamu tüzel kiileri de
il sadece devlet tüzel kiisi anlalmaldr. Devlet dnda di
er kamu tüzel kiilerine ait kamu mallarnn da haczedilmeyece
i, kural olarak söylenebilir223_{. Ancak di
er kamu tüzel kiilerinin mallarnn haczi} konusunda, özel kanunlarna baklmaldr.

Kanun koyucu, bu düzenleme ile kiilerin alaca
na karlk kamu yararnn üstün tutarak224_{; hukuk devletinde, devletin borçlarn ödeyece
i karinesinden} hareketle, alacakl ile borçlu devletin kar karya oldu
u durumlarda devleti korumutur225_.

Kamu mallarnn haczedilmesinin, kamu hizmetlerinin görülmesinde çeitli aksaklklara yol açaca
 açktr226_{. Bu da toplumun genel menfaatlerinin zarar} görmesine sebep olacaktr. Nitekim kamu hizmetlerinin görülmesinde, süreklilik esastr. Haciz talebinde bulunann menfaatinin, toplumun genel menfaatinden üstün oldu
unun kabul edilmesi, do
ru bir yaklam olmayaca
 gibi Sosyal Devlet anlayna da uygun dümez227.

Kamu iktisadi teebbüslerinde kimi müessesenin sermayesinin devlet tarafndan getirilmi olmas, o müessesenin hukuki niteli
ini de
itirmeyece
inden devletin verdi
i sermaye teekkülün mal varl
na girdi
i anda, artk devletin verdi
i sermayenin kamu mal niteli
i ortadan kalkacaktr228. Dolaysyla kamu mal niteli
i kalkan bu mallarn haczedilmesi, bir saknca yaratmayacaktr. Ancak 6183 sayl Amme Alacaklarnn Tahsil Usulü Hakknda Kanunun 70. Maddesine göre “233

Sayl Kamu ktisadi Teebbüsleri Hakknda Kanun Hükmünde Kararname

223 _{Akylmaz, Sezginer, Kaya, s.540.} 224 _{Düren, idare Hukuku, s.67.}

225 _{Pekcantez, Atalay, Sungurtekin, Özekes, s.247; Anayasa mahkemesi de haczedilmezli
e} ilikin kararnda, “Ö
retiye göre de; Devleti niteleyen egemenlik, buna kar zor kullanlmasyla ba
daamaz. Zor kullanlmas Devlete tannm bir yetki oldu
undan bunu Devletin kendisine kar kullanmas düünülemez. Kamu hizmetlerinin aksatlmadan ve kesintiye u
ramadan sa
lanmas ve bütçenin getirdi
i esaslarn cebri icra sonunda tahmin d ihlallere u
ratlmamas esastr.” Görüünü dile getirmitir. AYM, E. 1992/13, K. 1992/50 T. 21.10.1992,

http://tinyurl.com/3wuqzt4 (13.06.2011 ). 226 _{Gülan, s.147.}

227 _{Dan. 9. D. E.1997/5620 K.1998/3938, T.27.10.1998 http://tinyurl.com/65guff7 (13.06.2011) .} 228 _{Barkan Aziz, Toprak Ofisin Mallar Devlet Mal mdr? Haczedilebilir mi?, ABD, Y.13,}

52

hükümlerine tabi iktisadi devlet teekkülleri, kamu iktisadi kurulular, bunlarn müesseseleri, ba
l ortaklklar, itirakleri ve mahalli idarelerin mallar hariç olmak üzere Devlet mallar ile hususi kanunlarnda haczi caiz olmad
 gösterilen mallar. haczedilemez” amir hükmü mevcuttur.

5393 Sayl Belediye Kanunu ile 5302 Sayl l Özel daresi Kanunu, il özel idarelerinin ve belediyelerin proje karl
 borçlanma yoluyla ile elde edilen gelirleri ile artl ba
lar ve kamu hizmetlerinde fiilen kullanlan mallar ile belediyece tahsil edilen vergi resim ve harç gelirlerinin haczedilemeyece
ini öngörmektedir.

5393 Sayl Belediye Kanunu’na göre, belediyelerin fiilen kamu hizmetinde kullandklar kamu mallar haczedilemez. Ayn ekilde il özel idareleri için de geçerlidir. 5302 Sayl l Özel daresi Kanunu’nun 7.maddesinde de yukardaki ayn hüküm bulunmaktadr. Belediyelerin ve il özel idarelerinin di
er mallar ise haczedilebilir.

YHGK bir kararnda, “bir kamu tüzel kiisinin mal ve gelirlerinin

haczedilmemesi için özel yasasnda açk hükmün bulunmas gerekti
i, asl olann her özel ve tüzel kiinin borcunu zamannda ödemesi oldu
u, bunun gerek hukuk devleti ve hak arama özgürlü
ünün gerekse de ekonomik ve sosyal hayatn bir sarsntya u
ramadan devamnn sa
lanmasnn gere
i oldu
u, bu nedenlerle davac-borçlu vakf üniversitesinin, davaya konu P... Thermal Resort Otelinin bankalardaki gelirlerinin ve Bakent Üniversitesi Ankara Hastanesinin döner sermayesinin gelirlerinin haczedilebilece
i”229sonucuna varmtr.